Rechtbank Rotterdam, 03-11-2021, ECLI:NL:RBROT:2021:10738, C/10/606305 / HA ZA 20-1012

Gelet op de samenhang tussen de vorderingen in conventie en reconventie zullen deze gezamenlijk beoordeeld worden.

Hier is sprake van een internationale zaak, omdat AgroSpeCom c.s. gevestigd zijn in Griekenland. De rechtbank is derhalve ambtshalve gehouden te onderzoeken of zij internationaal bevoegd is en, zo ja, welk recht van toepassing is.

Deze zaak is een burgerlijke of handelszaak in de zin van artikel 1 lid 1 van Verordening (EU) Nr. 1215/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (herschikking) (hierna: Brussel Ibis-Vo), zodat Brussel Ibis-Vo materieel van toepassing is. EcO2 Projects c.s. hebben hun vorderingen ingesteld na 10 januari 2015, zoals vereist is in artikel 66 Brussel Ibis-Vo, zodat Brussel Ibis-Vo ook temporeel van toepassing is. AgroSpeCom c.s. zijn gevestigd in de zin van artikel 63 Brussel Ibis-Vo in Griekenland, een lidstaat in de zin van Brussel Ibis-Vo, zodat Brussel Ibis-Vo ten slotte ook formeel toepasselijk is. Dat laatste betekent dat de internationale bevoegdheid van deze rechtbank uitsluitend kan volgen uit de bevoegdheidsregels van Brussel Ibis-Vo.

Van een bevoegdheidsverweer van AgroSpeCom c.s. is geen sprake. Nog daargelaten of partijen een uitdrukkelijke forumkeuze voor deze rechtbank hebben uitgebracht, is deze rechtbank dan ook in ieder geval in conventie internationaal bevoegd op grond van een stilzwijgende forumkeuze (in de zin van art. 26 Brussel Ibis-Vo). Dat betekent dat deze rechtbank op grond van artikel 8, aanhef en onder 3, Brussel Ibis-Vo ook internationaal bevoegd is in reconventie.

EcO2 Projects c.s. hebben hun eis gewijzigd bij akte houdende wijziging van eis van 8 februari 2021. Zij hebben daarbij een deel van hun oorspronkelijke vordering verminderd. Tevens hebben zij hun eis vermeerderd, door toevoeging van de vordering zoals hiervoor onder 3.1. onder III weergegeven. Ten aanzien van de toelaatbaarheid van de eisvermeerdering overweegt de rechtbank het volgende. Artikel 130 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) bepaalt dat een eiser bevoegd is zijn eis te wijzigen zolang de rechter nog geen eindvonnis heeft gewezen. De eiswijziging is dan ook tijdig gedaan. Tegen de eiswijziging is geen bezwaar gemaakt door AgroSpeCom c.s. Daarnaast is geen sprake van strijd met de goede procesorde. De rechtbank zal dan ook recht doen op de gewijzigde eis, dat wil zeggen: inclusief de toegevoegde vordering.

Partijen twisten over de vraag welk materieel recht van toepassing is. Peterson heeft daarbij een beroep gedaan op de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden en in het bijzonder het hiervoor geciteerde artikel 21 (zie 2.10). Daarin is een rechtskeuze opgenomen voor Nederlands recht, hetgeen volgens haar een uitzondering op de toepasselijkheid van de CISG (het Verdrag der Verenigde Naties inzake internationale koopovereenkomsten betreffende roerende zaken van 11 april 1980) betreft. AgroSpeCom heeft daartegenover gesteld dat deze algemene voorwaarden niet van toepassing zijn, zodat de rechtskeuze niet tussen partijen geldt. Volgens haar dient deze kwestie naar Grieks recht te worden beoordeeld. Gelet op de stellingen van partijen dient de vraag naar de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden te worden beantwoord, voordat kan worden vastgesteld welk recht toepasselijk is.

Op de onderhavige overeenkomst, een koopovereenkomst, is het CISG van toepassing, nu beide partijen zijn gevestigd in een verdragsstaat en de koopovereenkomst roerende zaken als onderwerp heeft (art. 1 lid 1 onder a CISG), tenzij partijen de toepasselijkheid van de CISG contractueel hebben uitgesloten (art. 6 CISG).

Ingevolge de bepalingen in de CISG over aanbod en aanvaarding (artikelen 14, 18, 19 en 23) en uitleg aan de hand van de beginselen van het verdrag, met name in de context van de artikelen 8 en 9, is vereist dat op een zodanige manier naar de algemene voorwaarden is verwezen dat hetzij de wederpartij van die verwijzing niet onkundig kon zijn, hetzij voor een “redelijk persoon” in de zin van artikel 8 lid 2 CISG duidelijk was dat de bedoeling was om de algemene voorwaarden op de overeenkomst van toepassing te verklaren.

Op de opdrachtbevestiging van de koop heeft Peterson onderaan elke pagina, met uitzondering van het voorblad, de algemene voorwaarden expliciet van toepassing verklaard (zie 2.7). Op de laatste pagina heeft Peterson, in het lichaam van de tekst, herhaald dat voornoemde algemene voorwaarden “specifically applicable” zijn op de overeenkomst (zie 2.8).

Niet in geschil is dat AgroSpeCom de opdrachtbevestiging door ondertekening heeft aanvaard, waarmee de koopovereenkomst tot stand is gekomen. De rechtbank acht de verwijzingen naar de algemene voorwaarden voor AgroSpeCom voldoende duidelijk, temeer omdat partijen corresponderen in het Engels, de taal van genoemde verwijzingstekst die men bij AgroSpeCom, naar is gebleken, machtig is. Hierdoor behoorde op het moment van het sluiten van de koopovereenkomst voor AgroSpeCom duidelijk te zijn dat Peterson wenste dat de algemene voorwaarden op deze koopovereenkomst van toepassing zouden zijn. Gesteld noch gebleken is dat AgroSpeCom voorafgaande aan de onderhavige procedure heeft geprotesteerd tegen de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden. Evenmin heeft AgroSpeCom op enig moment naar een andere set van algemene voorwaarden verwezen. Daarmee is de rechtbank van oordeel dat hier sprake is van algemene voorwaarden die (in ieder geval) ten tijde van het sluiten van de overeenkomst als (stilzwijgend) aanvaard moeten worden beschouwd. Dat betekent dat de rechtbank toekomt aan de beantwoording van de vraag of AgroSpeCom ten tijde van het sluiten van de koopovereenkomst een redelijke gelegenheid heeft gehad om kennis te nemen van de algemene voorwaarden.

Naar het oordeel van de rechtbank houdt de verwijzingstekst naar de algemene voorwaarden tevens een duidelijke verwijzing in naar de website van EcO2 en is in die verwijzingstekst bovendien duidelijk aangegeven dat de algemene voorwaarden daarop te raadplegen zijn. Gesteld noch gebleken is dat de algemene voorwaarden ten tijde van het sluiten van de koopovereenkomst niet daadwerkelijk te raadplegen waren op de website van EcO2 Projects. Verder heeft te gelden dat in de opdrachtbevestiging sprake is geweest van een aanbod van Peterson aan AgroSpeCom tot het kosteloos toezenden van de algemene voorwaarden. Gesteld noch gebleken is dat AgroSpeCom van dit aanbod gebruik heeft gemaakt. Aldus heeft AgroSpeCom naar het oordeel van de rechtbank een redelijke mogelijkheid gehad om kennis te nemen van de algemene voorwaarden. De conclusie is derhalve dat van het aanbod van Peterson de algemene voorwaarden deel uitmaakten en dat AgroSpeCom met aanvaarding van dat aanbod door ondertekening van de opdrachtbevestiging ook de toepasselijkheid van deze algemene voorwaarden heeft aanvaard. Daarmee staat vast dat de algemene voorwaarden van toepassing zijn op de koopovereenkomst. Dat niet vast is komen te staan dat de algemene voorwaarden aan AgroSpeCom ter hand zijn gesteld doet hier - anders dan AgroSpeCom meent - niets aan af. De CISG stelt namelijk niet als vereiste dat algemene voorwaarden ter hand worden gesteld.

Geconcludeerd wordt daarom dat de algemene voorwaarden van toepassing zijn op de koopovereenkomst.

De vordering van Peterson strekt tot nakoming. Niet in geschil is dat AgroSpeCom tot op heden één termijn van de overeengekomen koopsom heeft betaald, zijnde een bedrag van EUR 27.200,00. Daarmee resteert in beginsel een bedrag van EUR 81.600,00. Peterson vordert in deze procedure, na aftrek ter compensatie van de door AgroSpeCom gemaakte kosten in verband met defecten aan de installatie, betaling van AgroSpeCom van een bedrag van EUR 74.100,00. AgroSpeCom betwist de verschuldigdheid en opeisbaarheid van de vordering en doet een beroep op opschorting van haar betalingsverplichtingen jegens Peterson. Volgens AgroSpeCom heeft Peterson de installatie te laat geleverd en is deze gebrekkig in Abu Dhabi aangekomen. AgroSpeCom heeft er bij Peterson op aangedrongen om de gebreken te herstellen, hetgeen zij heeft nagelaten.

Partijen twisten allereerst over de vraag of de installatie tijdig door Peterson voor transport is geladen. Volgens AgroSpeCom is dit niet het geval en is Peterson ter zake tekort geschoten. Zij voert daartoe aan dat partijen zijn overeengekomen dat Peterson de installatie uiterlijk op 20 juni 2018 zou laden. Peterson stelt daartegenover dat AgroSpeCom weliswaar heeft aangedrongen op verscheping op uiterlijk op 20 juni 2018, maar dat partijen daar geen overeenstemming over hebben bereikt. Op grond van de offerte (zie 2.8) diende Peterson de installatie na de eerste betaling door AgroSpeCom, welke, zoals door Peterson gesteld en door AgroSpeCom niet betwist, op 6 juni 2018 door Peterson is ontvangen, binnen 5-6 weken te verschepen. Peterson heeft daaraan voldaan door de installatie op 5 juli 2018 te laden.

Niet in geschil is dat zich problemen hebben voorgedaan met betrekking tot de geleverde installatie. De toestand waarin de installatie aankwam in Abu Dhabi bracht mee dat daaraan voor rekening van Peterson nog werkzaamheden dienden te worden verricht. Dat is door Peterson ook erkend. Het lag in de rede dat partijen met elkaar in gesprek zouden gaan over de wijze waarop dat in praktische zin zou worden opgelost. Dat is ook gebeurd, maar vervolgens deed zich de situatie voor dat AgroSpeCom absoluut niet wenste dat enig persoon van de zijde van Peterson ter plaatse zou komen om te beoordelen welke specifieke werkzaamheden aan de installatie verricht dienden te worden en welke kosten daarmee in redelijkheid zouden zijn gemoeid. Dat heeft de praktische afwikkeling ernstig bemoeilijkt. Het zette tevens de voorheen kennelijk bestaande goede verhoudingen tussen partijen ernstig onder druk. Ter zitting heeft AgroSpeCom toegelicht dat zij en Peterson concurrenten zijn en dat zij vanuit concurrentieoverwegingen geen medewerkers van Peterson bij haar afnemer wenste toe te laten. Wat daar verder ook van zij, vaststaat dat AgroSpeCom daarmee Peterson de mogelijkheid heeft ontnomen om zich een goed beeld te vormen van de werkzaamheden die in redelijkheid dienden te worden verricht om de gebreken aan de installatie te herstellen alsook van de daarmee gepaard gaande kosten; dit terwijl AgroSpeCom pretendeerde dat zij grote schade leed. De kennelijke visie van AgroSpeCom dat Peterson maar had moeten vertrouwen op eenzijdig door AgroSpeCom aan haar te verstrekken informatie met betrekking tot de gebreken aan de installatie, de benodigde werkzaamheden, de daaraan verbonden kosten en de door haar te lijden schade acht de rechtbank onjuist. De redelijkheid en billijkheid die de rechtsverhouding tussen partijen beheersen brachten mee dat AgroSpeCom Peterson in de gelegenheid had dienen te stellen om eigen onderzoek te verrichten, zodat zij zich een concreet beeld had kunnen vormen van de toestand van de installatie. Op basis daarvan had Peterson een inschatting kunnen maken van de te maken reële kosten ter oplossing van de geconstateerde gebreken.

Ter zitting is gebleken dat tussen partijen niet in geschil is dat artikel 5.4 (zie 2.5) van de overeenkomst waar EcO2 Projects zich in het kader van deze vordering op beroept – ondanks het wegvallen van het woord “law” – een rechtskeuze voor Nederlands recht bevat.

Welk recht toepasselijk is op deze overeenkomst dient te volgen uit Verordening (EU) Nr. 593/2008 van het Europees Parlement en de Raad inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst van 17 juni 2008 (hierna: Rome I-Vo), nu deze verordening niet alleen materieel (art. 1) maar ook formeel (art. 2) en temporeel (art. 28) van toepassing is. Dat laatste omdat hier sprake is van een overeenkomst die is gesloten na 17 december 2009, de dag waarop Rome I-Vo voor Nederland in werking is getreden.

Aangezien hier sprake is van een rechtskeuze die voldoet aan de rechtskeuzevereisten van artikel 3 Rome I-Vo, is Nederlands recht van toepassing op de overeenkomst.

Ter zitting is komen vast te staan dat er in 2018 nog enkele behandelingen met de silo unit plaatsgevonden welke tussen partijen niet financieel zijn afgewikkeld. Het ligt op de weg van AgroSpeCom c.s. om de relevante informatie daarover te vertrekken zodat de financiële afwikkeling alsnog nadien kan plaatsvinden. In zoverre zal de vordering worden toegewezen. De rechtbank zal een gemaximeerde dwangsom aan deze veroordeling verbinden op de wijze zoals in het dictum vermeld.

Partijen twisten over welk materieel recht van toepassing is.

Volgens EcO2 Projects geldt ook voor deze vordering dat, op grond van de algemene voorwaarden, dit Nederlands recht dient te zijn. EcO2 Greece betwist de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden en stelt dat de vordering van EcO2 Projects naar Grieks recht dient te worden beoordeeld.

Omdat de aan de vordering onderliggende overeenkomst geen koopovereenkomst maar een overeenkomst met betrekking tot de constructie en bouw van een installatie betreft, doet zich hier een andere situatie voor ten aanzien van hetgeen hiervoor met betrekking tot de vordering onder 1 is overwogen. Dat betekent dat de rechtbank ook ten aanzien van deze vordering dient te beoordelen of de algemene voorwaarden, en daarmee het rechtskeuzebeding dat daarvan deel uitmaakt, van toepassing zijn.

Het gaat hier om een overeenkomst ten aanzien waarvan het toepasselijke recht dient te worden gevonden aan de hand van Rome I-Vo. Rome I-Vo is immers zowel materieel, formeel als temporeel van toepassing.

Van de algemene voorwaarden, waarvan de toepasselijkheid wordt betwist, maakt een rechtskeuze voor Nederlands recht deel uit. Op grond van artikel 10 lid 1 Rome I-Vo worden het bestaan en de geldigheid van de overeenkomst of van een bepaling daarvan beheerst door het recht dat ingevolge Rome I-Vo toepasselijk zou zijn, indien de overeenkomst of de bepaling geldig zou zijn. De vraag of de algemene voorwaarden toepasselijk zijn, dient derhalve beantwoord te worden door Nederlands recht. Indien de algemene voorwaarden op grond van Nederlands recht toepasselijk zijn, is Nederlands recht van toepassing op de overeenkomst.

EcO2 Greece heeft erop gewezen dat zij nooit in het bezit van de van toepassing verklaarde algemene voorwaarden is gesteld. In het verleden is in contacten tussen partijen inderdaad verwezen naar algemene voorwaarden, maar dat betrof in ieder geval niet de voorwaarden waarnaar in de onderhavige contracten is verwezen. Die algemene voorwaarden hadden een wezenlijk andere inhoud, aldus EcO2 Greece. Volgens EcO2 Greece komt dat doordat EcO2 Projects is overgenomen door het Petersonconcern, wat, naar EcO2 Greece aanneemt, tot een wijziging van de inhoud van de algemene voorwaarden heeft geleid. EcO2 Greece heeft er terecht op gewezen dat het op de weg van EcO2 Projects had gelegen om beide sets algemene voorwaarden in deze procedure over te leggen indien zij wenste te betogen dat de algemene voorwaarden inhoudelijk niet zijn gewijzigd, ook al wordt tegenwoordig verwezen naar algemene voorwaarden van een recenter jaar. EcO2 Greece heeft zich tevens beroepen op vernietigbaarheid van de van toepassing verklaarde algemene voorwaarden.

EcO2 Projects heeft de betwisting door EcO2 Greece dat de algemene voorwaarden ter beschikking zijn gesteld niet voldoende gemotiveerd en gedocumenteerd weersproken. De enkele stelling de algemene voorwaarden steeds hetzelfde zijn gebleven voor wat betreft de onderdelen toepasselijk recht en bevoegde rechtbank, zoals EcO2 Projects ter zitting heeft betoogd, is daartoe onvoldoende. Ook de producties 21 en 22 waar EcO2 Projects ter zake naar verwijst, kunnen haar niet baten. Weliswaar betreft dit emails waarbij een set algemene voorwaarden als bijlage is meegezonden, maar dit betreft algemene voorwaarden welke van een latere datum zijn dan de algemene voorwaarden waar EcO2 Projects zich in het kader van deze procedure op beroept. Daarmee is naar het oordeel van de rechtbank niet vast komen te staan dat de relevante algemene voorwaarden aan EcO2 Greece ter beschikking zijn gesteld, noch dat deze voor haar kenbaar waren. Dit leidt ertoe dat EcO2 Projects zich niet op deze algemene voorwaarden kan beroepen.

Aangezien de algemene voorwaarden derhalve niet van toepassing zijn op deze overeenkomst, kan het toepasselijke recht op de overeenkomst niet volgen uit de rechtskeuze voor Nederlands recht die deel uitmaakt van die algemene voorwaarden. Het toepasselijke recht op de overeenkomst volgt dan ook uit de objectieve conflictregels van Rome I-Vo, de regels die bepalen welk recht toepasselijk is op een overeenkomst bij gebreke van een (rechtsgeldige) rechtskeuze.

De overeenkomst valt onder het materiële bereik van artikel 4 Rome I-Vo, Voor zover de overeenkomst moet worden gekwalificeerd als een overeenkomst van dienstverlening in de zin van onderdeel b van lid 1 van artikel 4 Rome I-Vo, wordt de overeenkomst in beginsel beheerst door het recht van het land waar de dienstverlener zijn gewone verblijfplaats heeft. Voor zover de overeenkomst niet kan worden gekwalificeerd als een overeenkomst van dienstverlening, betekent het bepaalde in deze overeenkomst dat het toepasselijke recht op deze overeenkomst volgt uit lid 2 van artikel 4 Rome I-Vo: van toepassing is het recht van het land waar de partij die de kenmerkende prestatie van de overeenkomst moet verrichten haar gewone verblijfplaats heeft.

Vaststaat dat de kenmerkende prestatie, dan wel de dienst, diende te worden verricht/verleend door EcO2 Projects. EcO2 Projects droeg immers zorg voor de constructie en bouw van de in de overeenkomst geduide installatie. Omdat EcO2 Projects haar gewone verblijfplaats heeft in Nederland, wordt de overeenkomst dan ook beheerst door Nederlands recht. Niet gezegd kan immers worden dat uit alle omstandigheden van de zaak blijkt dat de overeenkomst een kennelijk nauwere band heeft met een ander land dan Nederland in de zin van lid 3 van artikel 4 Rome I-Vo.

De hoofdsom is niet betwist. Deze zal dus worden toegewezen. Omdat de algemene voorwaarden geen onderdeel uitmaken van de overeenkomst, zal de op grond daarvan gevorderde contractuele rente worden afgewezen. In plaats daarvan zal de wettelijke handelsrente worden toegewezen vanaf 15 maart 2018. Per die datum is bij brief aanspraak gemaakt op betaling. EcO2 Greece heeft ter zake nog een beroep op opschorting gedaan. Omdat zij dat verweer niet voldoende heeft onderbouwd, zal de rechtbank dat passeren.

In de overeenkomst met betrekking tot de heattreatment unit is een rechtskeuze voor Nederlands recht gemaakt. Krachtens artikel 3 Rome I-Vo is ook op dit punt derhalve Nederlands recht van toepassing. Over opslagkosten zijn partijen niets overeengekomen. De aanwezigheid van de unit ter plaatse betrof een gezamenlijk belang. Er waren immers afspraken gemaakt over de gezamenlijke exploitatie. Voor het thans alsnog in rekening brengen van opslagkosten bestaat geen rechtsgrond. De vordering zal daarom worden afgewezen.

Zoals reeds overwogen ten aanzien van vordering 1 in conventie, heeft AgroSpeCom Peterson na aankomst van de installatie te Abu Dhabi niet in staat gesteld om iemand ter plaatse te sturen om zelf te kunnen vaststellen wat er mis was met de installatie en hoe de problemen tegen reële kosten konden worden verholpen. Evenmin heeft AgroSpeCom informatie verstrekt over het voorschot dat haar afnemer heeft betaald en over de verder door haar met die afnemer overeengekomen voorwaarden. AgroSpeCom heeft Peterson destijds de mogelijkheid onthouden om zich op de hoogte te stellen van de relevante feiten. Ook thans verstrekt zij over de vermeende tekortkoming en de beweerdelijk daaruit voor haar voortgevloeide schade – kennelijk uit concurrentieoverwegingen – niet alle relevante informatie waarover zij in redelijkheid zouden moeten beschikken. De rechtbank is tegen deze achtergrond van oordeel dat AgroSpeCom ter onderbouwing van de door haar gepretendeerde reconventionele vordering onvoldoende heeft gesteld over de toerekenbare tekortkoming van Peterson en de daar mogelijk uit voortvloeiende schade. De vordering zal daarom worden afgewezen.

Ten aanzien van de vorderingen die haar betreffen is AgroSpeCom in haar verhouding tot Peterson de in conventie en in reconventie grotendeels in het ongelijk gestelde partij. Daarom zal zij worden veroordeeld in de aan de zijde van Peterson ter zake van die vorderingen gevallen kosten. Deze worden als volgt begroot:

Eco2 Greece is in haar verhouding tot EcO2 Projects ten aanzien van de vordering die haar aangaat de grotendeels in het ongelijk gestelde partij. Daarom zal zij worden veroordeeld in de aan de zijde van EcO2 Projects ter zake van die vordering gevallen (extra) kosten. Deze worden met inachtneming van de wijze van procederen met betrekking tot deze vordering als volgt begroot:

AgroSpeCom en EcO2 Projects zijn in hun verhouding tot elkaar over en weer deels in het ongelijk gesteld. De proceskosten tussen hen zullen worden gecompenseerd in die zin dat ieder de eigen kosten dient te dragen.

De (alleen) in reconventie gevorderde nakosten zullen aan Peterson worden toegewezen als hierna onder de beslissing vermeld.