Rechtbank 's-Gravenhage, 09-03-2011, BP7073, 461948 / HA ZA 10-1929

nevenzittingsplaats rechtbank Amsterdam

sector civiel recht

zaaknummer / rolnummer: 461948 / HA ZA 10-1929

Vonnis van 9 maart 2011

in de zaak van

tegen

Partijen zullen hierna [eiser], [gedaagde 1], [gedaagde 2] en de Staat genoemd worden.

1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.

1.4. Bij de brief van de griffier, gedateerd 14 februari 2011, is aangekondigd dat de rechtbank in haar vonnis zal ingaan op het bij de brief, gedateerd 8 februari 2011, van mr. Verhoeven gevoegde stuk van de hand van [eiser]. De rechtbank is van oordeel dat dat stuk dient te worden gekwalificeerd als een uitwerking, en daarom als een onderdeel, van die brief. Het stuk is dan ook met de brief aan het proces-verbaal gehecht.

1.5. Ook voor het overige zijn de hiervoor onder 1.3 vermelde brieven, zoals tijdens de comparitie is aangekondigd, aan het proces-verbaal gehecht.

2.1. In 1994 trad [eiser] op als advocaat in twee bij deze rechtbank aanhangige zaken inzake Chipshol.

2.2. Op 12 december 1994 heeft [eiser]s procureur mr. P.J.M. von Schmidt auf Altenstadt een brief geschreven aan mr. A.H. van Delden, destijds president van deze rechtbank, over het optreden van [gedaagde 1], destijds vice-president in deze rechtbank, tijdens een in die zaken gehouden zitting. Bij die brief was een brief gevoegd, gedateerd 12 december 1994, van [eiser] aan mr. Von Schmidt auf Altenstadt, waarin [eiser], voor zover hier van belang, heeft geschreven:

“[gedaagde 1], vice-President van de Rechtbank, had op 8 december jl., toen bij de Rechtbank in bovengenoemde zaken werd gepleit, de leiding van de zitting in handen.

2.3. Bij verzoekschrift van 3 februari 1997 heeft [naam 13], opvolgend advocaat van Chipshol Holding B.V. c.s., deze rechtbank verzocht te bewerkstelligen dat de meervoudige kamer die zal hebben te beslissen over de in dat verzoekschrift vermelde Chipshol-zaak zal zijn samengesteld uit rechters die op generlei wijze in de Chipshol-zaken betrokken zijn geweest.

2.4. Bij brief van 3 maart 1997 heeft [naam 13] bij mr. Van Delden zijn zorg uitgesproken over de kwaliteit en de integriteit van de rechtspleging c.q. de rechtsgang in de hiervoor onder 2.3 bedoelde Chipshol-zaak. In die brief wordt [gedaagde 1] genoemd.

2.5. Met een in NRC Handelsblad van 2 april 1997 gepubliceerde ingezonden brief heeft [naam 1], destijds persrechter bij deze rechtbank, gereageerd op een op 25 maart 1997 in die krant gepubliceerd bericht, getiteld “Uitspraken over macht Chipshol Forward”.

2.6. Naar aanleiding van een reactie op die brief heeft [naam 1] in een in NRC Handelsblad van 19 april 1997 gepubliceerde brief, voor zover hier van belang, geschreven:

“[gedaagde 1] houdt staande dat hij de raadsman van de heer [naam 2], toen hij hem telefonisch op de hoogte stelde van de samenstelling van de kamer die op de pleidooien zou zitten, te kennen heeft gegeven dat hij zich aan de zaak zou onttrekken indien aan de zijde van [naam 2] bezwaren mochten bestaan tegen zijn optreden als voorzittend rechter”.

Topadvocatuur

2.7. Begin 2004 verscheen bij uitgeverij Memory Productions Publications B.V. (hierna: Memory) van de hand van de journalist [naam 3] (hierna: [naam 3]) een boek getiteld “Topadvocatuur. In de keuken van de civiele rechtspraktijk”. Dit boek bevat opstellen/interviews met tien advocaten, onder wie [eiser], die in zijn interview de volgende opmerking heeft gemaakt:

“Tenslotte: hoe is het mogelijk dat zowel Rechtbank, Hof als Hoge Raad het ongekend onrechtmatig handelen van [naam 4] ongemoeid hebben gelaten en de schadeclaim hebben afgewezen? Had [eiser] hier niet meer uit moeten of kunnen halen? Hij zoekt naar een verklaring: ‘Het lijkt wel of onze rechterlijke macht mentaal niet is toegerust om te oordelen over dit soort financiële megabelangen. Bij rechter heerst een enorme vrees voor “Amerikaanse toestanden”. Op zichzelf is dat best een goede grondhouding; zelf ben ik ook geen voorstander van extreem hoge schadevergoedingen. Maar soms, zoals in het geval van Chipshol, een bedrijf dat nota bene bewust bijna kapot is gemaakt door de eigen accountant kan inderdaad schade optreden van honderden miljoenen. En dat moet een rechter niet bang zijn om doortastend op te treden en het recht toe te passen. Maar bij grote claims leert de ervaring dat Nederlandse rechters nerveus worden. Er gaan opeens gekke dingen gebeuren, zoals rechters die uitvoering met advocaten gaan bellen over de zaak. In de Chipsol-zaak is dat ook gebeurd met [gedaagde 1] van de Haagse Rechtbank. Nederland lijkt wel te klein voor grote claims. Iedereen kent elkaar. Laten we dat een variant noemen van ons poldermodel.”

2.8. [eiser] was destijds advocaat en senior partner bij [naam advocatenkantoor] te Rotterdam.

2.9. Bij brief van 2 april 2004 heeft [naam 5] (hierna: [naam 5]), voor zover hier van belang, namens [gedaagde 1] aan [eiser], [naam 3] en Memory geschreven:

“[gedaagde 1] maakt bezwaar tegen beweringen in het boek Topadvocaten met de strekking dat hij zich niet als onafhankelijk en onpartijdig rechter heeft opgesteld in procedures, waarbij [eiser] betrokken was. [gedaagde 1] werpt die aantijging verre van zich. Hij maakt bezwaar tegen de aantasting van zijn eer en goede naam.

Ik nodig u uit mij met een termijn van tien dagen aan te geven op grond waarvan u een rechtvaardiging voor de gesignaleerde aantijgingen meent te hebben.”

2.10. Bij gelijkluidende dagvaardingen van 19 april 2004 en 20 april 2004 heeft [gedaagde 1], bijgestaan door [naam 5], bij de rechtbank Rotterdam een geding aanhangig gemaakt tegen [eiser], Memory en [naam 3]. Die – onder meer ten kantore van [eiser] betekende – dagvaarding luidt, voor zover hier van belang:

“Feiten

2. [gedaagde 1] is vice-president van de Rechtbank ’s-Gravenhage. Hij heeft pleidooien in een Chipshol-zaak voorgezeten en heeft nadien in de zaak gecompareerd. Verder is te zijnen overstaan in een parallelle zaak een kort geding gevoerd.

3. [gedaagde 1] heeft nimmer met advocaten gebeld in verband met de voormelde procedures. Eventueel telefonisch contact zijdens de griffie van de rechtbank betrof overleg aangaande (verhinder)data.

4. De geciteerde aantijging over [gedaagde 1] trekt diens onpartijdigheid en onafhankelijkheid als rechter in twijfel, doordat [eiser] in strijd met de waarheid suggereert dat [gedaagde 1] onderonsjes met advocaten zou hebben in zaken waar hij als rechter bij betrokken is.

5. De bestreden publicatie levert een aantasting op van de eer en goede naam van [gedaagde 1].

(..)

Argumenten

7. De bestreden aantijgingen zijn naar formulering en strekking onjuist. Aan een Nederlandse rechter wordt op goede gronden de eis gesteld dat bij onpartijdig, onafhankelijk en bekwaam is. De aantijgingen en suggesties van [eiser], opgeschreven en gepubliceerd door [naam 3], in een door Memory Productions Publications B.V. uitgegeven boek, zijn geschikt schade toe te brengen aan [gedaagde 1] door aantasting van zijn reputatie.

De onderwerpelijke publicatie is jegens [gedaagde 1] onrechtmatig te achten. Hij heeft recht en rechtens te respecteren belang bij toewijzing van de vordering. Deze vordering is functioneel en proportioneel, en voldoet aan de maatstaven die de op art. 10 EVRM gebaseerde rechtspraak stelt.

Bewijsmiddelen en getuigen

In het onverhoopte geval uw rechtbank [gedaagde 1] met het bewijs zou belasten dat hij niet heeft gebeld met de advocaten in de door hem behandelde Chipshol-zaken, dan kan [gedaagde 1] die advocaten als getuige oproepen. Ten aanzien van zodanige bewijslastverdeling reserveert [gedaagde 1] al zijn rechten.

Standpunt gedaagden

9. Namens [gedaagde 1] zijn de drie gedaagden bij brief van 2 april 2003 uitgenodigd met een termijn van tien dagen aan te geven op grond waarvan zij menen een rechtvaardiging voor de onderwerpelijke aantijging te hebben (…) Binnen deze termijn hebben gedaagden geen inhoudelijke reactie gegeven.

mitsdien:

vordert eiser dat de rechtbank bij vonnis, voorzoveel mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:

i. verklaart voor recht dat de aantijging van [eiser], advocaat te Rotterdam, gepubliceerd door [naam 3] in het boek Topadvocaten, en uitgegeven door Memory Productions Publications B.V., met de strekking dat [gedaagde 1] niet onafhankelijk, niet onpartijdig, resp. niet bekwaam is, onrechtmatig jegens [gedaagde 1] is.

ii. de gedaagden te veroordelen tot het vergoeden van schade, op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet;

iii. de gedaagden hoofdelijk te veroordelen in de kosten van het geding.”

2.11. Het proces-verbaal van de op 8 oktober 2004 in dat geding gehouden comparitie van partijen luidt, voor zover hier van belang, als volgt:

De gewraakte passage in het boek van [naam 3] geeft juist weer wat ik tegen [naam 3] heb gezegd. Dat neemt niet weg, dat ik het betreur dat die passage in het boek is opgenomen. Het boek had nooit met daarin opgenomen het interview met mij gepubliceerd mogen worden zonder mijn toestemming. Ik heb vóór de publicatie van het boek aan [naam 3] / de beoogde uitgever duidelijk gemaakt dat ik geen toestemming voor publicatie gaf.

(…)

(…)

2.12. Het op 14 december 2005 in dat geding gewezen tussenvonnis luidt, voor zover hier van belang:

“8. De beoordeling

in alle procedures

in de procedure van [gedaagde 1] tegen [eiser]

(..)

9. De beslissing

De rechtbank,

in de procedure van [gedaagde 1] tegen [eiser]

alvorens verder te beslissen:

laat [eiser] toe te bewijzen dat diens gewraakte uitlating op feitelijk juiste gronden berust;

(…)

bepaalt dat van dit vonnis hoger beroep kan worden ingesteld voordat het eindvonnis is gewezen.

in de procedures tussen [gedaagde 1] enerzijds en Memory en [naam 3] anderzijds

in conventie:

wijst de vordering af;

(…)

in reconventie:

verklaart voor recht dat de publicatie en uitgave van het boek Topadvocatuur en meer in het bijzonder de weergave daarin van de citaten van [eiser] op pagina 90 van hoofdstuk IV, door [naam 3] en Memory niet onrechtmatig zijn jegens [gedaagde 1];

(…).”

2.12. Het op 23 januari 2008 in dat geding gewezen eindvonnis luidt, voor zover hier van belang:

“3 De stukken en verklaringen zoals deze thans voorhanden zijn

3.1 Inventarisatie van de standpunten die in de loop van dit geding door partijen zijn genomen, van de inhoud van de overlegde stukken, en van de door getuigen afgelegde verklaringen leidt in het kader van de bewijsopdracht tot het volgende.

Brief aan de president

3.4 [eiser] heeft bij deze brief zijn procureur de wens van zijn cliënten kenbaar gemaakt aan de president van de Haagse rechtbank, destijds mr. A.H. van Delden, het verzoek te doen [gedaagde 1] de Chipshol-zaak niet verder te laten behandelen. Deze procureur heeft zich vervolgens bij brief van 12 december 1994 gericht tot mr Van Delden en aan deze de brief van [eiser] ter kennis gebracht.

3.5 Mr Van Delden heeft bij brief van 16 december 1994 aan de procureur van [eiser] meegedeeld dat hij de brief van [eiser] van 12 december 1994 met [gedaagde 1] had besproken en dat deze het volstrekt oneens was met de inhoud en de strekking daarvan. Mr Van Delden heeft daarbij verder meegedeeld dat hij kennis had genomen van het verslag van de bewuste zitting op 8 december 1994 en dat dit hem geen aanleiding gaf te veronderstellen dat het optreden van [gedaagde 1] in de weg heeft gestaan aan een goede rechtspleging.

[eiser]

3.6 Als getuige heeft [eiser] onder meer verklaard:

De getuige [naam 12]

3.7 [naam 12], van mei 1993 tot mei 2005 secretaresse van [eiser], heeft als getuige onder meer verklaard dat zij blijft bij de verklaring die zij op 7 mei 2004 op schrift heeft gesteld en die zich bij de processtukken bevindt.

Deze verklaring houdt onder meer in als volgt:

“Op 6 december 1994 heeft [eiser] gebeld met de secretaresse van [gedaagde 1] om te vragen of hij op 8 december iets langer mocht pleiten dan was afgesproken, vanwege de vele producties van de gedaagden (…).

[gedaagde 1] heeft enige tijd later via zijn secretaresse teruggebeld en ik heb [gedaagde 1] toen met [eiser] doorverbonden, die verbaasd reageerde toen ik hem zei dat ik [gedaagde 1] aan de lijn had. (…)

De tussendeur van de kamer van [eiser] en mijn kamer stond open en ik hoorde dat [eiser] steeds harder ging praten gedurende het telefoongesprek. Na het gesprek, dat zeker tien minuten geduurd heeft, kwam [eiser] onthutst mijn kamer binnen en vertelde dat hij inderdaad [gedaagde 1] zelf had gesproken en daar geen goed gevoel aan over had gehouden, omdat volgens [eiser] [gedaagde 1] het pleidooi eigenlijk niet wilde laten doorgaan en ook al met de wederpartijen hierover had gesproken. [eiser] is daarna met de cliënten gaan bellen om over het telefoongesprek te vertellen.”.

Als getuige heeft [naam 12] verder, voor zover thans van belang, verklaard:

De getuige [naam 13]

3.8 Bij de stukken van het geding bevinden zich twee schriftelijke verklaringen van [naam 13] van respectievelijk 18 januari 2005 en 26 april 2006.

3.9 In deze verklaringen zet [naam 13], die vanaf 1995 als advocaat bij de Chipshol-zaak is betrokken geweest, uiteen dat en waarom hij verbaasd was over het verloop van het bodemgeschil en de rol van [gedaagde 1] daarbij, en dat hij telefonisch bij [gedaagde 1] bezwaar heeft gemaakt tegen de gang van zaken bij de vaststelling van een pleidooidatum in februari 1997 en in het bijzonder ook tegen de omstandigheid dat [gedaagde 1] voorzitter zou zijn van de betreffende kamer, hoewel hij ook in kort geding de zaak al had behandeld. Onjuist is daarom, aldus [naam 13], dat [gedaagde 1] nimmer met advocaten heeft gebeld in de Chipshol-zaak, zoals hij in de dagvaarding in deze zaak heeft gesteld.

3.10 [naam 13] heeft als getuige verklaard bij de inhoud van zijn schriftelijke verklaringen te blijven. Hij heeft daaraan, voor zover thans van belang nog toegevoegd:

De getuige [naam 1]

3.11 [naam 1] bekleedde destijds onder meer de functie van persrechter bij de Haagse rechtbank. Als getuige heeft [naam 1] verklaard over de totstandkoming van de tekst van twee ingezonden brieven van zijn hand die op 2 april 1997 en 19 april 1997 in NRC Handelblad zijn geplaatst. Deze betreffen hetgeen in 1997 in de Chipshol-zaak is voorgevallen rond het terugtreden van [gedaagde 1] als voorzitter van de kamer waarvoor in februari 1997 in die zaak pleidooien waren bepaald.

De getuige Van Delden

De getuige [naam 14]

3.13 De getuige [naam 14] heeft verklaard over een wrakingsverzoek dat zij, in een zaak die geen verband hield met de Chipshol-zaken, op 19 april 1996 tegen [gedaagde 1] heeft ingediend en een telefoongesprek dat zij met [gedaagde 1] daarover heeft gevoerd.

De getuigen [naam 15] en [naam 16]

3.14 De getuigen [naam 15] en [naam 16] hebben als (voormalig) medewerkers van de griffie van de Haagse rechtbank verklaard over de gebruikelijke handelwijze bij de verdeling van zaken voor comparitie na antwoord, de planning van getuigenverhoren en pleidooien, en de procedure die geldt bij het doorverbinden van inkomende telefoongesprekken.

Schriftelijke verklaringen van behandelend advocaten

Schriftelijke verklaring van [naam 18]

3.16 Op 11 oktober 2005 heeft [naam 18], destijds bedrijfsjurist Chipshol, een verklaring ondertekend, die onder meer het volgende inhoudt:

“Indien rechter [gedaagde 1] stelt dat hij [eiser] niet heeft gebeld voorafgaande aan de zitting van 8 december 1994, dan spreekt hij niet de waarheid. Ik kan mij nog zeer goed herinneren dat [eiser] geschrokken aan ons meedeelde dat hij door rechter [gedaagde 1] was gebeld en dat rechter [gedaagde 1] ook had gebeld met de advocaten van de tegenpartij. [eiser] was zo geschrokken omdat rechter [gedaagde 1] uitlatingen had gedaan, die zeer ongunstig voor ons waren, zoals dat wij niet hadden bewezen dat [naam 17] c.s. wanprestatie hadden gepleegd en dat rechter [gedaagde 1] geen behoefte had aan een pleidooi van [eiser]”.

[gedaagde 1]

3.17 [gedaagde 1] heeft in de dagvaarding aangevoerd dat hij nimmer met advocaten heeft gebeld in de Chipshol-zaak. Dat standpunt heeft [gedaagde 1] ter comparitie en bij repliek herhaald. Bij antwoordconclusie na enquête heeft [gedaagde 1] dit standpunt in zoverre genuanceerd, dat deze uitspraak moet worden bezien tegen de achtergrond van het meervoudige verwijt dat besloten ligt in de omstreden passage in het boek Topadvocatuur.

3.18 Als getuige heeft [gedaagde 1], voor zover thans van belang, ook nadat hij met verklaringen van de getuigen [eiser] en [naam 12] was geconfronteerd, verklaard dat hij zeker weet dat het door die getuigen genoemde telefoongesprek tussen hem en [eiser] op 6 december 1994 niet heeft plaatsgevonden en dat hij dat ook naar aanleiding van de onder 3.3 bedoelde brief aan mr Van Delden heeft kenbaar gemaakt.

4 De beoordeling van het bewijs

4.1 Geoordeeld moet worden dat [eiser] niet in het bewijs is geslaagd. Aan dat oordeel liggen de volgende overwegingen ten grondslag.

4.2 Uit de stellingen van [eiser] in dit geding volgt dat aan de basis van zijn omstreden uitlatingen in het boek van [naam 3] een telefoongesprek heeft gelegen, dat op 6 december 1994 tussen hem en [gedaagde 1] zou hebben plaatsgevonden in verband met de Chipshol-zaak.

4.7 De rechtbank is van oordeel dat [eiser] er niet in is geslaagd aan te tonen dat zijn bewering dat [gedaagde 1] als rechter in de Chipshol-zaak een voorbeeld is van rechters die bij grote claims nerveus worden, en die dan uitvoerig met advocaten gaan bellen over de zaak, op voldoende feitelijk juiste gronden berust.

5 Slotsom

5.1 Bij deze stand van zaken is, gelet op hetgeen in het vonnis van 14 december 2005 reeds is overwogen, het onrechtmatige karakter niet ontnomen aan de omstreden uitlating van [eiser] in het boek van [naam 3].

5.2 Dat brengt met zich dat de vordering, die voor het overige niet, althans niet voldoende gemotiveerd is weersproken, toewijsbaar is op de wijze zoals hierna is vermeld, zowel wat betreft de gevraagde verklaring voor recht, als wat betreft de gevorderde nader vast te stellen schadevergoeding.

5.3 [eiser] zal, als de in het ongelijk gestelde partij, worden veroordeeld in de kosten van het geding aan de zijde van [gedaagde 1], vastgesteld op na te noemen bedragen.

6 De beslissing

De rechtbank,

verklaart voor recht dat de uitspraak van [eiser], gepubliceerd door [naam 3] in het boek Topadvocatuur, uitgegeven door Memory, dat bij grote claims Nederlandse rechters nerveus worden, dat er dan opeens gekke dingen gaan gebeuren, zoals rechters die uitvoerig met advocaten gaan bellen over de zaak en dat dit ook is gebeurd in de Chipshol-zaak met [gedaagde 1], onrechtmatig is jegens [gedaagde 1];

veroordeelt [eiser] tot betaling van een schadevergoeding aan [gedaagde 1], op te maken bij staat;

veroordeelt [eiser] in de proceskosten, tot aan deze uitspraak aan de zijde van [gedaagde 1] vastgesteld op (…);

verklaart dit vonnis voor zover het de veroordelingen betreft uitvoerbaar bij voorraad;

wijst af het meer of anders gevorderde.”

Hof ‘s-Gravenhage

2.13. In het door [eiser] tegen de vonnissen van de rechtbank Rotterdam ingestelde hoger beroep is [gedaagde 1] opnieuw bijgestaan door [naam 5].

2.14. Bij arrest van 23 juni 2009 heeft het hof te ‘s-Gravenhage, voor zover hier van belang, overwogen en beslist:

3.3.1. Anders dan [gedaagde 1] meent, ligt in de (sub)passage (rechtbank: zie hiervoor r.o. 2.1)naar het oordeel van het hof niet de suggestie besloten dat op grond van het daarin beschreven gedrag van [gedaagde 1] aan diens onpartijdigheid en/of onafhankelijkheid moet worden getwijfeld. Gezien tegen de achtergrond van hetgeen aan de subpassage vooraf gaat (“een enorme vrees voor ‘Amerikaanse toestanden’ en “moet een rechter niet bang zijn doortastend op te treden”) alsook wat daarop volgt (“Nederland lijkt wel te klein voor grote claims” en “Laten we dat een variant noemen van ons poldermodel”) en gelet voorts op de tekst van de subpassage zelf (“dat Nederlandse rechters nerveus worden” en “Er gaan opeens gekke dingen gebeuren”) is de connotatie veeleer die van een zekere schroom ten opzichte van het toewijzen van (zeer) grote schadeclaims en, daarmee samenhangend, van onhandigheid c.q. niet goed weten hoe “mega zaken” moeten worden aangepakt. Tegen die achtergrond moet dan ook, naar het oordeel van het hof, het zinsdeel “zoals rechters die uitvoerig met advocaten gaan bellen over de zaak” begrepen worden. Dit betekent dat de (sub)passage weliswaar kritiek uit op (de professionaliteit van) rechters en - als voorbeeld - op [gedaagde 1], maar ook dat de door [gedaagde 1] gestelde aantasting van zijn eer en goede naam minder ver strekt, althans een ander karakter heeft dan hij aanvoert.

3.3.2 Het hier overwogene neemt niet weg dat het voeren van telefoongesprekken als in de subpassage bedoeld risico's mee brengt voor de (objectieve) onpartijdigheid en onafhankelijkheid van de rechter. De stelling dat dergelijke gesprekken gevoerd zijn, kan weliswaar bij de lezer – vaak mede afhankelijk van welk standpunt deze uitgaat, zie hierna onder 3.3.3. - de gedachte oproepen dat dit risico zich ook daadwerkelijk heeft gerealiseerd, maar die enkele mogelijkheid maakt de uiting nog niet onrechtmatig.

3.3.3 Over het antwoord op de vraag of (en zo ja, hoe en waarover) een rechter in een zaak een telefonisch gesprek kan voeren met een advocaat kan verschillend worden gedacht. De bewoordingen waarin men zich over zodanige contacten uit zullen – en mogen ook – variëren naar gelang de positie die men over die kwestie inneemt. Dat maakt dat bij de beoordeling van de vraag die in dit geding voorligt een zekere vrijheidsmarge moet worden aangehouden.

3.3.4 De positie van de rechter, en zeker van een individuele rechter, in het openbaar debat is een delicate. Die positie vrijwaart de rechter - noch in het algemeen noch in het individuele geval - echter niet van kritiek, ook niet waar het gaat om diens (objectieve) onpartijdigheid en/of onafhankelijkheid.

3.4 Dat [gedaagde 1] zelf in de subpassage twijfel over zijn onpartijdigheid en onafhankelijkheid las (en leest) is, gelet op de brief die [eiser] op 12 december 1994 - via zijn procureur - aan de toenmalige de president van de Haagse rechtbank, mr. A.H. van Delden (hierna: Van Delden), had doen toekomen (waarin [eiser] zich had beklaagd over de wijze waarop [gedaagde 1] zich in een door hem voor Chipshol behandelde zaak had opgesteld), op zich niet onbegrijpelijk. Het gaat er in deze zaak echter om hoe de lezers van het bewuste hoofdstuk uit het boek “Topadvocatuur” – die, naar mag worden aangenomen, genoemde brief niet kennen – (de passage en) de subpassage verstaan c.q. hebben verstaan. Daarvoor verwijst het hof naar hetgeen onder 3.3 is overwogen.

3.5 Met betrekking tot de vraag of [eiser] al dan niet is geslaagd in het leveren van het hem opgedragen bewijs overweegt het hof als volgt.

3.6 Het hof acht – behoudens (nader) tegenbewijs: zie onder 3.14 - bewezen dat [gedaagde 1] voorafgaand aan de pleidooien op 8 december 1994 in de zaak van Chipshol tegen (onder meer) N.V. Landinvest een telefoongesprek heeft gevoerd met [eiser]. De – gedetailleerde - getuigenverklaringen van [eiser] en zijn toenmalige secretaresse, [naam 12], over een zodanig telefoongesprek alsmede de zojuist genoemde brief van 12 december 1994 - geschreven enkele dagen na dat pleidooi - in welke brief ook melding wordt gemaakt van een zodanig gesprek, brengen het hof tot dit oordeel. De getuigenverklaring van [naam 12] en de brief van [eiser] van 12 december 1994 acht het hof daarbij zodanig in overeenstemming met essentiële punten in de (aanvullende) partijverklaring van [eiser] dat deze voldoende geloofwaardig is.

3.7 De ontkenning van [gedaagde 1] (ook als getuige) dat een gesprek als bedoeld heeft plaatsgevonden is onvoldoende om anders te oordelen. De brief die Van Delden schreef in reactie op de brief van [eiser] is te weinig concreet om die ontkenning te ondersteunen. Hierbij neemt het hof mede in aanmerking dat het niet voor de hand ligt aan te nemen dat [eiser] op 12 december 1994, toen er over een telefoongesprek nog geen geschil was gerezen, een dergelijk gesprek in strijd met de waarheid in zijn brief zou hebben opgenomen noch dat Van Delden of [gedaagde 1] - indien dat wèl in strijd met de waarheid was – daarop niet expliciet zouden hebben gereageerd. Ook de getuigenverklaringen van de toenmalige griffiemedewerkers [naam 15] en [naam 16], die hebben verklaard dat de instructie gold dat rechters nooit met advocaten werden verbonden en dat het contact met advocaten steeds via medewerkers van de griffie diende te verlopen, leggen – tegenover het overwogene onder 3.6 - onvoldoende gewicht in de schaal. Daar komt bij dat [gedaagde 1] wel degelijk tenminste bij één andere gelegenheid een telefoongesprek met een advocaat heeft gevoerd in verband met een door hem behandelde (Chipshol)zaak. Voorts heeft hij tijdens de mondelinge behandeling in hoger beroep verklaard dat een rechter “in de hoedanigheid van rolrechter” contact kan opnemen met advocaten over zaken van orde en technische kwesties alsmede dat het niet ongebruikelijk was dat zijn toenmalige secretaresse (niet tevens griffiemedewerker, althans dat is gesteld noch gebleken) contact met advocaten had (“Zij was een manusje van alles”). [gedaagde 1] kan evenmin worden gevolgd in zijn stellingname dat hetgeen [eiser] in zijn hiervoor bedoelde brief aan zijn procureur schreef over de wijze waarop het telefoongesprek tot stand was gekomen zich niet zou verdragen met de wijze waarop dat contact volgens de getuigenverklaringen van [eiser] en [naam 12] de bewuste dag is gelegd. De formulering “De griffier heeft toen telefonisch contact tot stand gebracht” – waarop [gedaagde 1] zich beroept - kan immers ook doelen op “toen, diezelfde dag”. Hoe dan ook weegt dit detail niet op tegen het eerder overwogene. Ten slotte zij nog opgemerkt dat hetgeen een aantal advocaten heeft verklaard omtrent hun contacten met [gedaagde 1] (producties 9.1 tot en met 9.8 in eerste aanleg van [gedaagde 1]) niet relevant is, nu zij over het al dan niet plaatsgevonden hebben van een telefoongesprek tussen [eiser] en [gedaagde 1] niets verklaren. Het hof merkt in dit verband en mede met het oog op het in de volgende alinea overwogene op dat [eiser] weliswaar stelt dat [gedaagde 1] in het onder 3.6 bedoelde telefoongesprek heeft gezegd dat hij ([gedaagde 1]) met andere advocaten in de zaak had gesproken, maar die stelling moet onderscheiden worden van de niet door [eiser] ingenomen stelling dat [gedaagde 1] daadwerkelijk met die andere advocaten heeft gesproken.

3.8 Het hof acht voorts – behoudens (nader) tegenbewijs: zie ook onder 3.14 - bewezen dat het bewuste telefoongesprek niet heel kort heeft geduurd en meer dan een zakelijk gesprek over een puur organisatorisch procedureel punt is geweest, dit gelet op de getuigenverklaringen van [eiser] en [naam 12]. Volgens laatstgenoemde, die – aldus haar verklaring – tijdens het gesprek in de kamer naast [eiser] zat, met de tussendeur open, heeft het gesprek “wel 10 minuten” geduurd. Zij heeft voorts verklaard dat [eiser] tijdens het gesprek steeds luider ging praten, dat hij na afloop van het telefoongesprek zijn kamer uit kwam stormen en een ongeruste en verbijsterde indruk maakte. Over de inhoud van het gesprek, aldus de verklaring van [naam 12], heeft [eiser] haar – zo begrijpt het hof uit haar verklaring - direct daarna verteld dat [gedaagde 1] over de zaak met andere advocaten had gesproken (hetgeen overeenkomt met hetgeen [eiser] in zijn hiervoor reeds genoemde brief van 12 december 1994 schreef), dat hij wilde dat het pleidooi niet zou doorgaan en dat hij, [eiser], geen goed gevoel had over het telefoongesprek; op verzoek van [eiser] had zij vervolgens de cliënten in de Chipshol-zaak gebeld. Dit laatste vindt bevestiging in de schriftelijke verklaring van [bestuurder] (deze is weliswaar overgelegd in de door [naam 3] en Memory genomen akte houdende overlegging producties van 31 oktober 2005, maar [eiser] heeft die verklaring aangehaald en daarnaar verwezen in zijn conclusie na enquête sub 14 en [gedaagde 1] heeft zich vervolgens niet op het standpunt gesteld dat dit stuk geen onderdeel uitmaakt van de procedure tussen hem en [eiser] noch betoogd dat hij niet wist waar de verwijzing op sloeg). In zijn getuigenverklaring heeft [eiser] uitvoerig en gedetailleerd verklaard over de inhoud van zijn telefoongesprek met [gedaagde 1]. Uit zijn verklaring kan zonder meer worden opgemaakt dat het gesprek de nodige tijd heeft geduurd. Zijn weergave van het gesprek komt erop neer dat [gedaagde 1] zich (ook) heeft uitgelaten over de merites van de zaak. [eiser] heeft als getuige voorts verklaard dat hij het telefoongesprek als ontstellend heeft ervaren, na afloop daarvan ontzet en hevig geëmotioneerd was en onmiddellijk daarna contact heeft gezocht met zijn cliënte; een en ander komt overeen met hetgeen [naam 12] terzake heeft verklaard. Ook hier geldt dat de (op de hiervoor aangegeven punten voorts door nader bewijsmateriaal ondersteunde) getuigenverklaring van [naam 12] zodanig in overeenstemming is met de (aanvullende) partijverklaring van [eiser], dat deze (voldoende) geloofwaardig is. Waar [gedaagde 1] heeft verklaard dat er geen telefoongesprek tussen hem en [eiser] heeft plaatsgevonden, kan zijn verklaring in dit verband onvoldoende contragewicht in de schaal leggen.

3.9 Dat begin 1997 een telefoongesprek heeft plaatsgevonden tussen [gedaagde 1] en [naam 13] – die sinds 1995 als één van de advocaten van Chipshol is opgetreden – staat vast. [naam 13] heeft als getuige in deze zaak een verklaring afgelegd. Aan het proces-verbaal van (onder meer) zijn getuigenverklaring is gehecht een schriftelijke verklaring van zijn hand van 26 april 2006. Als getuige heeft [naam 13] in die schriftelijke verklaring uitdrukkelijk volhard. De verklaringen van [naam 13] komen op het volgende neer. Er was destijds – eind 1996/begin 1997 – een bodemprocedure aanhangig bij de rechtbank Den Haag tussen (onder meer) Chipshol en een aantal vennootschappen behorend tot de [naam 17] Groep. In dat kader werden tevens voorlopige getuigenverhoren gehouden. Tussen partijen was afgesproken dat de bodemprocedure werd opgeschort totdat die getuigenverhoren zouden zijn afgerond. In strijd met die afspraak werd Chipshol in december 1996 een peremptoir uitstel aangezegd van twee weken voor het nemen van de conclusie van antwoord. Chipshol heeft die conclusie in januari 1997 genomen ([eiser] heeft bij conclusie na enquête een rolbericht overgelegd waaruit blijkt dat op 7 januari 1997 van die conclusie werd gediend). Op de volgende roldatum, 22 januari 1997, zag de wederpartij af van verder concluderen en werd bepaald dat pleidooi zou plaatsvinden op 13 februari 1997 (een en ander vindt bevestiging in het door [eiser] eveneens bij conclusie na enquête overgelegde bericht met betrekking tot die roldag). Met [naam 13] was over dat tijdstip geen overleg gevoerd; een uitnodiging verhinderdagen op te geven had hij niet ontvangen. [naam 13] noch (de vertegenwoordiger van) zijn cliënte waren op 13 februari 1997 beschikbaar (het feit dat hijzelf niet beschikbaar was op 13 februari 1997 alsook dat er geen overleg had plaatsgevonden over de pleidooidatum noch verhinderdagen waren opgevraagd vermeldt [naam 13] ook in zijn brief aan zijn procureur van 23 januari 1997, overgelegd door [eiser] bij conclusie na enquête). Bij onderzoek bleek [naam 13] dat de pleidooidatum was vastgesteld door [gedaagde 1], in zijn hoedanigheid van rolrechter. [naam 13] heeft vervolgens telefonisch contact opgenomen met [gedaagde 1]. In dat telefoongesprek heeft [naam 13] zijn bezwaren kenbaar gemaakt tegen de gang van zaken bij het vaststellen van de pleidooidatum en gevraagd waarom er geen overleg met hem over die datum was gevoerd. Het antwoord van [gedaagde 1] was dat er van de zijde van de rechtbank enige tijd tevoren contact was opgenomen met de secretaresse van [naam 13] en die zou gezegd hebben dat [naam 13] beschikbaar was. [naam 13] heeft [gedaagde 1] gezegd dat hem daarvan niets bekend was (bij navraag, later, bleek geen van de secretaressen op het kantoor van [naam 13] een dergelijk contact te kunnen bevestigen). [naam 13] heeft [gedaagde 1] in het bewuste telefoongesprek gevraagd om uitstel van de pleidooidatum en heeft er in dat verband ook op gewezen dat [naam 2] er belang aan hechtte ter zitting aanwezig te zijn. [gedaagde 1] zag als rolrechter in dat belang geen aanleiding de pleidooidatum te wijzigen. Tijdens het telefoongesprek heeft [gedaagde 1] laten weten dat hij de kamer zou voorzitten ten overstaan waarvan de pleidooien zou worden gehouden. [naam 13] heeft daarop zijn bezwaren daartegen kenbaar gemaakt. Die waren met name gelegen in het feit dat [gedaagde 1] in die casus ook al een kort geding vonnis had gewezen. [gedaagde 1] wees die bezwaren af. Vervolgens heeft [naam 13] belet gevraagd en gekregen bij Van Delden. In dat gesprek heeft [naam 13] de mogelijkheid voorgelegd dat [gedaagde 1] vrijwillig zou terugtreden (zodat een wrakingsverzoek niet nodig zou zijn). Van Delden heeft [naam 13] het advies gegeven een formeel wrakingsverzoek in te dienen. Dat heeft [naam 13] vervolgens gedaan (van dit wrakingsverzoek maakt [naam 13] ook melding in zijn brief aan Van Delden van 3 maart 1997, overgelegd door [eiser] bij conclusie na enquête). [gedaagde 1] heeft zich uiteindelijk teruggetrokken en [naam 13] heeft het wrakingsverzoek daarop ingetrokken. Aldus de weergave van voornoemde verklaringen van [naam 13], die als getuige ook nog verklaarde het bewuste telefoongesprek “embarrassing” gevonden te hebben.

3.10 [gedaagde 1] is als getuige twee keer gehoord en heeft in beide verhoren verklaard over het telefoongesprek met [naam 13].

3.10.1 In het eerste verhoor heeft [gedaagde 1] verklaard dat in de zaak pleidooi was bepaald nadat er verhinderdata van partijen waren opgevraagd en opgegeven zoals in de Haagse praktijk gebruikelijk. [naam 13] heeft om uitstel gevraagd omdat de heer [naam 2] op de geplande datum niet aanwezig kon zijn. [gedaagde 1] heeft dat verzoek afgewezen omdat de datum was bepaald nadat partijen de gelegenheid hadden gehad verhinderdata op te geven. Vervolgens gaf [naam 13] aan er moeite mee te hebben dat [gedaagde 1] het pleidooi zou voorzitten, omdat deze in de zaak ook al een kort geding uitspraak had gedaan. [naam 13] heeft toen gezegd dat, als hij geen uitstel van het pleidooi zou krijgen, hij een wrakingsverzoek zou indienen, althans zo is dat op [gedaagde 1] overgekomen. Een zodanig verzoek heeft [gedaagde 1] overigens nooit bereikt. [gedaagde 1] heeft vervolgens tegen [naam 13] gezegd dat dat onpraktisch zou zijn omdat [naam 19] in die zaak al voorlopige getuigenverhoren had gedaan en hijzelf ook goed van de zaak op de hoogte was en dat een en ander weer tot uitstel zou leiden. Bij handhaven van de bezwaren zou [gedaagde 1] zich echter terugtrekken. Aldus [gedaagde 1] in de eerste verklaring.

3.10.2 In het tweede verhoor heeft [gedaagde 1] verklaard dat, naar hij aanneemt, het pleidooi was bepaald nadat verhinderdata van betrokken waren opgevraagd, zoals gebruikelijk. [naam 13] had naar de rolgriffier gebeld in verband met een uitstelverzoek. Omdat de rolgriffier er niet uitkwam en [gedaagde 1] [naam 13] heel goed kende, heeft hij zich met [naam 13] laten doorverbinden. [gedaagde 1] kende [naam 13] al vanaf 1978, zij hadden met elkaar gevoetbald (jonge balieteam tegen rechtbankteam). [gedaagde 1] belde als rolrechter, niet als behandelend rechter. [gedaagde 1] vond dat niet in strijd met zijn instructie dat rechters niet met advocaten bellen. Daarbij speelde een rol dat [gedaagde 1] [naam 13] zo goed kende. [naam 13] vroeg naar de kamersamenstelling en toen hij aangaf dat [naam 2] er problemen mee zou kunnen hebben dat [gedaagde 1] in de kamer zou plaatsnemen, heeft [gedaagde 1] gezegd dat wanneer namens [naam 2] een briefje zou worden geschreven waarin van dit bezwaar bleek, hij zich zou onttrekken aan de zaak. Hij ([gedaagde 1]) heeft letterlijk gezegd: “ik ben dan weg, ik heb genoeg gezien van de familie [achternaam naam 2]”. [naam 13] zou dit met zijn cliënten bespreken. Aldus [gedaagde 1] in de tweede verklaring.

3.11 Gelet op de verklaringen van [naam 13], de onder 3.9 genoemde rolberichten alsook de onder 3.9 genoemde brief van [naam 13] aan Van Delden lijkt het erop dat voorafgaand aan het bewuste pleidooi geen verhinderdagen aan partijen waren opgevraagd of anderszins overleg over die datum had plaatsgevonden en dat een (door [naam 13] ingediend) wrakingsverzoek nodig was alvorens [gedaagde 1] zich uit de desbetreffende Chipshol-zaak terugtrok. Zo bezien roepen de verklaringen terzake van [gedaagde 1] de nodige vraagtekens op. Maar welke inhoud het telefoongesprek ook precies mocht hebben gehad, naar het oordeel van het hof moet dit gesprek – dat [gedaagde 1] in ieder geval ook als (beoogde) zittingsrechter heeft gevoerd – in beide voorliggende lezingen worden betiteld als een ongebruikelijk telefoongesprek tussen een rechter en een advocaat. Als een kort gesprek dat zich beperkte tot een zakelijke gedachtewisseling over een puur organisatorisch procedureel punt kan het in geen van die lezingen worden beschouwd.

3.12 Aldus zijn twee telefoongesprekken tussen [gedaagde 1] en een Chipshol-advocaat – behoudens tegenbewijs – komen vast te staan. In dit verband merkt het hof nog op dat het het – anders dan [gedaagde 1] – niet relevant acht “wie wie belde”. Mede gelet op de achtergrond waartegen het zinsdeel “zoals rechters die uitvoerig met advocaten gaan bellen over de zaak” begrepen dient te worden (zie 3.3.1), is het hof voorts van oordeel dat de woorden “over de zaak” heel wel ook verstaan kunnen worden als beschrijving van gesprekken zoals die voorshands bewezen worden geacht en dat de subpassage als geheel binnen de vrijheid blijft die de steller ervan gegund moet worden (zie ook 3.3.3). De hiervoor aangegeven aard van de bewuste gesprekken (zie 3.8, aanvang en 3.11, slot) alsook het overwogene onder 3.3.1 tot en met 3.3.4 brengt het hof dan ook tot het oordeel dat [eiser] - behoudens (nader) tegenbewijs: zie 3.13 - in het hem opgedragen bewijs is geslaagd, erop neerkomend dat de subpassage voldoende grondslag vindt in het feitenmateriaal.

3.13 Voorzover [gedaagde 1] nog heeft beoogd te betogen dat met het telefoongesprek dat hij met [naam 13] heeft gevoerd in dit verband geen rekening mag worden gehouden omdat [eiser] van dat gesprek ten tijde van het interview niet op de hoogte was, kan hij in dat betoog niet worden gevolgd. Daargelaten dat voor de stelling van [gedaagde 1] niet het tijdstip van het interview maar (het fiat voor) de publicatie relevant zou zijn en voorts daargelaten dat [eiser] de bewuste stelling betwist (hij stelt destijds al wel degelijk van bedoeld gesprek op de hoogte te zijn geweest), is het tijdstip van die wetenschap niet relevant. Het gaat erom of de bewuste uitlating van [eiser] al dan niet voldoende grondslag vindt in het feitenmateriaal.

3.14 Het te leveren tegenbewijs kan zowel betrekking hebben op de hiervoor vooralsnog aangenomen inhoud van de beide gesprekken als op – voor zover het gaat om het gesprek met [eiser] – het voeren van het gesprek op zichzelf. Nu uit de toelichting op de grieven opgemaakt moet worden dat [eiser] dit zelf – overwegend - ook zo ziet (zie bij voorbeeld de toelichting op de grieven 2, 6 en 11, de pleitnotities van mr. Knijff in hoger beroep sub 8 en de pleitnota van [eiser] in hoger beroep sub 8), leest het hof de subpassage aldus dat [gedaagde 1] met meer dan één (Chipshol)advocaat een telefoongesprek als in de subpassage verwoord (en in dit arrest uitgelegd) heeft gevoerd. Het tegenbewijs zal derhalve reeds geleverd zijn, indien het met betrekking tot één van beide gesprekken toereikend is.

3.15 [gedaagde 1] zal in de gelegenheid worden gesteld zich uit te laten over de vraag of hij nader (tegen)bewijs wenst te leveren. In het bevestigende geval zal [gedaagde 1] dienen aan te geven hoe hij dat nadere (tegen)bewijs wenst te leveren.

3.16 De zaak zal voor uitlating als zojuist bedoeld naar de rol worden verwezen.

4. De beslissing

Het hof:

verwijst de zaak naar de rol van 4 augustus 2009 voor uitlating aan de zijde van [gedaagde 1] als bedoeld in 3.15;

houdt iedere verdere beslissing aan.”

2.15. Op 18 augustus 2009 is de procedure bij het Hof geroyeerd.

2.16. Bij brief van 15 december 2010 heeft mr. H.J.A. Knijff, advocaat van [eiser] in diens zaak tegen [gedaagde 1] bij het hof ’s-Gravenhage, over dat royement aan [eiser] geschreven:

“Ik heb op enig moment (…) 13 augustus (2009; rechtbank) met [naam 5] telefonisch contact opgenomen. [naam 5] deelde mij mede dat [gedaagde 1] in het tussenarrest van het Gerechtshof te ’s-Gravenhage d.d. 23 juni 2009 aanleiding heeft gevonden om terug te treden uit de rechterlijke macht en de betreffende procedure te willen royeren en mitsdien geen gebruik te maken van zijn (tegen)bewijsopdracht. [naam 5] voegde daar nog aan toe, dat, indien u niet bereid zou zijn aan royement mee te werken, [gedaagde 1] genoodzaakt zou zijn om getuigen voor te brengen, die over uw onbetrouwbaarheid zouden kunnen verklaren.

Ik heb de inhoud van voormeld telefoongesprek met u gedeeld, waarna u mij hebt voorgehouden wel te willen weten “wie uw vijanden zijn” en dat de getuigenverhoren aan de zijde van (…) [gedaagde 1] dan maar gewoon doorgang zouden moeten vinden. Ik heb [naam 5] op (…) 17 augustus 2009 van uw standpunt op de hoogte gesteld. [naam 5] deelde mij mede dat het horen van de betreffende getuigen, niet zo zeer een opmerking van [gedaagde 1] was, maar meer een opmerking van hem zelf. Het was duidelijk dat [naam 5] daarmee beoogde de angel uit het voorstel tot royement te halen en uw toestemming te verkrijgen om alsnog de volgende dag aan royement mee te werken.

U heeft met royement ingestemd, nadat nogmaals bevestigd is dat [gedaagde 1] zou terugtreden uit de rechterlijke macht en onder voorbehoud van voldoening van geliquideerde kosten en onder voorbehoud van uw rechten jegens de Staat/Raad voor de Rechtspraak.

Er kan geen enkel misverstand over bestaan dat het initiatief voor het royement uitdrukkelijk heeft gelegen bij [gedaagde 1]. De spoed om één en ander ook ter rolzitting van 18 augustus te effectueren was, zo is mij later gebleken, hoogst waarschijnlijk gelegen in het feit dat [gedaagde 1] in diezelfde periode afspraken had gemaakt over zijn terugtreden.”

[naam 5] en [gedaagde 2]

2.17. [naam 5] was ten tijde van de hiervoor vermelde procedures advocaat en partner/vennoot/aandeelhouder bij [gedaagde 2] (kantoor van de landsadvocaat).

Rechtbank ’s-Gravenhage en Raad voor de rechtspraak

2.18. Bij brief van 3 mei 2006 heeft de Raad voor de rechtspraak (Van Delden), voor zover hier van belang, aan J. de Wit, lid van de Tweede-Kamer fractie van de SP, geschreven:

“Graag doe ik een poging de vragen te beantwoorden die u stelde in uw brief van 27 april 2006.

“Een regeling die het mogelijk maakt dat rechters op eigen initiatief, maar op kosten van de gemeenschap, procederen” bestaat dus niet. In de door u bedoelde procedures is ook van een daarmee overeenkomende situatie geen sprake.”

Tot slot

2.19. [eiser] is in oktober 2004 vertrokken bij [naam advocatenkantoor].

2.20. [gedaagde 1] is met ingang van 1 oktober 2009 met vervroegd pensioen gegaan. Het persbericht daarover van de rechtbank ‘s-Gravenhage de dato 21 augustus 2009 luidt voor zover relevant:

“[gedaagde 1] (64 jr.), coördinerend vice-president bij de rechtbank ’s-Gravenhage, verlaat met ingang van 1 oktober 2009 de rechtspraak om met vervroegd pensioen te gaan. Hij heeft hiertoe in goed onderling overleg en op verzoek van het bestuur van de rechtbank besloten in het belang van de rechtspraak. Het bestuur van de rechtbank respecteert deze beslissing.

Het bestuur en [gedaagde 1] hebben vastgesteld dat het rechterlijk functioneren van [gedaagde 1] ter discussie zou kunnen worden gesteld naar aanleiding van het tussenarrest van het hof te ’s-Gravenhage van 23 juni 2009 in de civiele procedure die [gedaagde 1] had aangespannen tegen [eiser], advocaat te Rotterdam. Zowel het bestuur als [gedaagde 1] wensen iedere discussie over het rechterlijk functioneren van [gedaagde 1] te voorkomen.”

(i) voor recht verklaart dat gedaagden onrechtmatig jegens [eiser] hebben gehandeld en aansprakelijk zijn voor de door hen aan [eiser] toegebrachte schade;

(ii) gedaagden hoofdelijk, des dat de een betalende de anderen zullen zijn gekweten, veroordeelt de aan [eiser] toegebrachte schade te vergoeden, nader op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet;

(iii) gedaagden hoofdelijk veroordeelt in de kosten van het geding.

5.2. Uitgangspunt bij de beoordeling daarvan is dat een ieder in beginsel vrije toegang tot de rechter heeft en derhalve gebruik mag maken van zijn of haar bevoegdheid om een procedure te starten (artikel 6 lid 1 EVRM en artikel 17 Grondwet). Aan dit grondrecht mogen echter beperkingen worden gesteld, mits deze een legitiem doel dienen en in een proportionele verhouding tot dat doel staan. Nu de bevoegdheid tot procederen voorop staat, vormt artikel 3:13 BW (misbruik van bevoegdheid) het toetsingskader bij de beoordeling van de vraag of hier sprake is van een situatie die een toegestane beperking als zojuist bedoeld oplevert. Processuele bevoegdheden – het instellen van een procedure daaronder begrepen – zijn vatbaar voor misbruik en kunnen aldus getoetst worden aan de criteria van het tweede lid van dit artikel. Die – niet limitatief opgesomde – criteria houden kort gezegd in dat een bevoegdheid onder meer kan worden misbruikt indien a) het doel slechts is een ander te schaden, b) een ander doel wordt gediend dan waartoe de bevoegdheid is gegeven en c) er sprake is van een onevenredigheid tussen de aan de orde zijnde belangen. Uit de jurisprudentie op dit punt volgt dat toetsing aan de hand van dit artikel met terughoudendheid moet geschieden, in die zin dat het gebruik maken van processsuele bevoegdheden slechts in zeer bijzondere gevallen als misbruik van bevoegdheid kan worden gekwalificeerd. Onder omstandigheden kan misbruik van bevoegdheid optreden door in een procedure stellingen naar voren te brengen waarvan men op het moment van instellen van de procedure weet of behoort te weten dat deze onwaar zijn (HR 29 juni 2007, LJN BA3516).

6.2. [eiser] stelt in de inleidende dagvaarding dat het hof ‘s-Gravenhage in het tussenarrest heeft vastgesteld dat [gedaagde 1] in de Chipshol zaken in 1994 met [eiser] en in 1997 met [naam 13] heeft gebeld. Aldus heeft het hof vastgesteld dat [gedaagde 1] hierover niet de waarheid heeft gesproken. Nu [gedaagde 1] heeft afgezien van het leveren van tegenbewijs, de geliquideerde proceskosten van [eiser] ad € 5.300,- heeft voldaan en de procedure bij het hof is doorgehaald, is het vaststellen door het hof van voornoemde telefoongesprekken met [eiser] en [naam 13] een bindende eindbeslissing die in kracht van gewijsde is gegaan. Het tussenarrest is een juridisch feit en vormt het bewijs van de onwaarheid en daarmee onrechtmatigheid van de beschuldiging van [gedaagde 1].

Indien in de onderhavige procedure opnieuw de vraag aan de orde kan komen of er wel of niet is gebeld door [gedaagde 1] met advocaten in de Chipshol zaken, dan beroept [eiser] zich er op dat hij is misleid toen hij instemde met doorhaling van de procedure bij het hof en er sprake is van dwaling. [eiser] zou nooit aan doorhaling hebben meegewerkt als [gedaagde 1] zijn stelling dat hij niet met advocaten heeft gebeld in de onderhavige procedure zou kunnen handhaven.

Meer subsidiair stelt [eiser] dat [gedaagde 1] het recht heeft verwerkt om anderhalf jaar na het tussenarrest terug te komen op hetgeen het hof heeft vastgesteld omtrent het bellen met advocaten. Door het voorbehoud van [eiser] om een schadeclaim in te stellen te aanvaarden hebben [gedaagde 1] en de Raad het tussenarrest als eindstation en uitgangspunt aanvaard.

6.3. [gedaagde 1] voert aan dat aan het tussenarrest geen gezag van gewijsde toekomt nu de procedure is beëindigd krachtens een overeenkomst tussen [gedaagde 1] en [eiser]. Het door [gedaagde 1] te leveren tegenbewijs is dan ook niet aan het hof voorgelegd en het hof is niet tot een eindoordeel gekomen.

6.4. De rechtbank volgt [eiser] niet in zijn stelling dat het tussenarrest van hof als bewijs kan dienen in deze procedure. De rechtbank stelt voorop dat de wet geen specifieke bepaling kent ten aanzien van de bewijskracht van civiele vonnissen.

6.5. Voor de beoordeling van de vraag welke waarde het tussenarrest heeft in de onderhavige procedure is wel van belang artikel 236 van Burgerlijke Rechtsvordering (hierna: “Rv”), dat bepaalt dat beslissingen die de rechtsbetrekking in geschil betreffen en zijn vervat in een in kracht van gewijsde gegaan vonnis in een ander geding tussen dezelfde partijen bindende kracht hebben. Anders dan [eiser], concludeert de rechtbank dat de beslissingen vervat in het tussenarrest tussen [gedaagde 1] en [eiser] geen bindende kracht hebben. Het tussenarrest is immers niet in kracht van gewijsde gegaan. Doorhaling is een administratieve handeling en heeft op zich geen rechtsgevolgen (zie ook art. 246 Rv), in het bijzonder niet dat de instantie er door eindigt.

6.7. ¬Nu het tussenvonnis geen bindende kracht heeft in de onderhavige procedure kan het beroep op rechtsverwerking van [eiser] buiten bespreking blijven.

6.9. Het voorgaande brengt mee dat de vaststelling van het hof partijen in deze procedure niet bindt. De rechtbank dient dus zelfstandig te beoordelen of de stelling van [gedaagde 1] dat hij niet met [eiser] heeft gebeld, onjuist is. Uitgangspunt daarbij is dat overeenkomstig de hoofdregel van artikel 150 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv), [eiser] bewijs van zijn stelling zal dienen te leveren.

6.10. Evenals het hof in zijn tussenarrest van 23 juni 2009, acht de rechtbank [eiser] voorshands in het bewijs van het plaatsvinden van dit gesprek geslaagd. Redengevend daarvoor zijn in de eerste plaats de door [eiser] zelf en zijn toenmalige secretaresse [naam 12] afgelegde en op dit punt gedetailleerde en in essentie overeenstemmende getuigenverklaringen die zijn afgelegd in de procedure die [gedaagde 1] tegen [eiser] heeft aangespannen (zoals gedeeltelijk geciteerd in het eindvonnis van de rechtbank te Rotterdam van 23 januari 2008, dat hiervoor voor zover van belang is weergegeven onder 2.12.). Dit zijn verklaringen die ook in de kwestie die thans aan de orde is aan het bewijs kunnen bijdragen, en beide in de kern er op neer komen dat [gedaagde 1] en [eiser] telefonisch met elkaar hebben gesproken in het kader van de Chipshol-zaak. De verklaring van [naam 12] ondersteunt die van [eiser] in voldoende mate. Volgens [gedaagde 1] is de verklaring van [naam 12] "nagenoeg geheel de-auditu", en kennelijk om die reden naar zijn mening van onwaarde, maar daarmee miskent hij tenminste [naam 12]'s opmerking dat de secretaresse van [gedaagde 1] haar telefonisch zou hebben medegedeeld dat [gedaagde 1] [eiser] wilde spreken, en dat het telefonische contact vervolgens ook tot stand is gebracht. Voorts is belangrijke ondersteuning voor de aldus door de getuigen verklaarde gang van zaken te vinden in de brief van 12 december 1994, die [eiser] via zijn toenmalige procureur aan de toenmalige president van de rechtbank te Den Haag deed toekomen (zie hiervoor onder 2.2.). In die brief spreekt [eiser] immers over telefonisch contact tussen hem en [gedaagde 1] in de Chipshol-zaak, zes dagen vóór dagtekening van de brief. Toen stond de vraag of [gedaagde 1] nu wel of niet met advocaten, althans [eiser] had gebeld, nog helemaal niet ter discussie. Dat draagt bij aan de overtuiging dat de betreffende passage in deze brief een juiste weergave is van de werkelijke gang van zaken. Gesteld noch gebleken is bovendien dat die schriftelijke mededeling van [eiser] destijds door [gedaagde 1] is weersproken.

6.12. Nu voorshands bewezen wordt geacht dat er een telefoongesprek tussen [gedaagde 1] en [eiser] (in diens hoedanigheid van advocaat in de Chipshol-zaak) heeft plaatsgevonden, zal [gedaagde 1] worden toegelaten tot tegenbewijs als na te melden. Dat [gedaagde 1] in het hoger beroep van de procedure die hij tegen [eiser] had aangespannen kennelijk van het leveren van soortgelijk tegenbewijs heeft afgezien, is geen reden om hem daartoe niet opnieuw in de gelegenheid te stellen

6.13. Mocht [gedaagde 1] er niet in slagen tegenbewijs te leveren dan komt vast te staan dat [gedaagde 1] een onjuiste centrale stelling heeft betrokken door te stellen dat hij nooit met advocaten heeft gebeld in de Chipshol zaak. Gelet op rechtsoverweging 5.4 is dan sprake van misbruik van bevoegdheid van [gedaagde 1] jegens [eiser] door onder genoemde omstandigheden een procedure tegen hem aan te spannen en voort te zetten. [eiser] heeft voldoende aannemelijk gemaakt dat hij als gevolg van het aanspannen van de procedure inkomens- en reputatieschade heeft geleden. De vordering is in dat geval toewijsbaar, tenzij deze is verjaard.

7.2. [eiser] betwist dat zijn vordering verjaard is en voert aan dat de verjaringstermijn eerst is gaan lopen op 23 juni 2009 toen het hof tussenarrest wees. Toen is immers vast komen te staan dat [gedaagde 1] twee inhoudelijke gesprekken heeft gevoerd met advocaten in de Chipshol zaak en kon gesproken worden van onrechtmatig handelen c.q. onrechtmatig procederen door [gedaagde 1]. Subsidiair is er vanaf het moment van dagvaarden door [gedaagde 1] sprake van voortdurend onrechtmatig handelen en voortdurende schade en gaat de verjaringstermijn “deel voor deel” lopen op het moment dat de schade daadwerkelijk wordt geleden. Voorts heeft [eiser] in de processtukken in de procedure van [gedaagde 1] tegen [eiser] voldoende duidelijk gemaakt dat hij de door hem geleden schade wenste te verhalen c.q. zou verhalen en heeft hij daarmee de verjaring gestuit. Als laatste voert [eiser] aan dat een beroep op verjaring door gedaagden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.

7.3. De rechtbank stelt bij de beoordeling voorop dat op grond van artikel 3:310 eerste lid Burgerlijk Wetboek (hierna “BW)” een rechtsvordering tot vergoeding van schade verjaart na vijf jaar. De verjaringstermijn vangt aan op de dag volgend op die waarop de benadeelde zowel met de schade als met de daarvoor aansprakelijke persoon bekend is geworden en daadwerkelijk in staat is een vordering in te stellen. Daarvan zal sprake zijn als de benadeelde voldoende zekerheid – die niet een absolute zekerheid behoeft te zijn – heeft verkregen dat de schade is veroorzaakt door tekortschietend of foutief handelen van de betrokken persoon. Het voorgaande betekent dat het antwoord op de vraag op welk tijdstip de verjaringstermijn is gaan lopen afhankelijk is van alle ter zake dienende omstandigheden (HR 9 juli 2010, LJN BM1688).Voor aanvang van de verjaringstermijn is voorts niet vereist dat de benadeelde daadwerkelijk bekend is met de juridische beoordeling van de feiten en omstandigheden waaruit voor hem de schade voortvloeit.

7.5. Verder is van belang dat [gedaagde 1] in de procedure tegen [eiser] en in de huidige procedure op diverse momenten zijn stelling dat hij niet heeft gebeld met [eiser] heeft herhaald, zodat, voor zover de vordering van [eiser] is gebaseerd op de onjuistheid van die stelling, de verjaring op die latere momenten telkens opnieuw is gaan lopen.

7.6. Hierbij dient tevens te worden bedacht dat de bescherming die de korte verjaringstermijn van vijf jaar de aansprakelijke persoon biedt, meebrengt dat de aansprakelijke persoon tijdig op de hoogte wordt gebracht van een eventuele procedure tussen hem en de benadeelde zodat hij voor zijn (processuele) belangen kan waken. In de onderhavige casus waarin [gedaagde 1] de eisende partij was in de procedure tegen [eiser], welke procedure de belangrijkste grondslag van de vordering van [eiser] vormt, zal voornoemd belang van [gedaagde 1] minder snel in het geding zijn dan bijvoorbeeld de situatie waarbij [gedaagde 1] wordt aangesproken als resultaat van de een procedure tussen [eiser] en een derde. Nu [gedaagde 1] partij was in de procedure tegen [eiser] moest hij er in ieder geval tot de datum van de doorhaling van de procedure bij het hof waken voor zijn processuele belangen in die procedure. Nu [eiser] tien maanden nadien een procedure tegen [gedaagde 1] is begonnen weegt het belang van [gedaagde 1] om een beroep op de verjaring te doen minder zwaar.

7.7. [gedaagde 1] baseert het beroep op verjaring alleen op de feiten en omstandigheden rondom het entameren van de procedure door [gedaagde 1] in 2004. Voor zover [eiser] andere feiten en omstandigheden aan zijn vordering ten grondslag legt, kunnen die in het kader van het beroep op verjaring dan ook onbesproken blijven.

7.8. Aldus is de vordering van [eiser] niet verjaard en zal [gedaagde 1] worden toegelaten tot het leveren van tegenbewijs zoals hierna vermeld.

7.9. Voor zover de vordering van [eiser] tevens is gebaseerd op andere gedragingen zoals vermeld onder punt a. tot en met j. van de dagvaarding (zie hiervoor ook onder r.o. 5.1.), gaat de rechtbank hieraan voorbij nu niet is gebleken van enig causaal verband met de door [eiser] gestelde schade.

8. Onrechtmatig handelen van de Staat

8.6. [eiser] heeft aangevoerd dat de Staat ook onrechtmatig heeft gehandeld door de brief van 3 mei 2006 (zie hiervoor onder r.o. 8.5) ondertekend door Van Delden aan Tweede Kamer te sturen. Dit standpunt wordt verworpen. In de brief wordt de naam van [eiser] niet genoemd. Gelet op hetgeen hierboven is overwogen, mocht de Staat er bovendien op vertrouwen dat de mededelingen van [gedaagde 1] juist waren. Gegeven zijn beoordelingsvrijheid stond het de Staat vrij de formulering te kiezen die in de brief is gebruikt.

8.7. [eiser] heeft nog naar voren gebracht dat de Staat, in de persoon van Van Delden, onrechtmatig heeft gehandeld door niets doen met de klachten over het optreden van [gedaagde 1] in 1994 en 1997. Nu [eiser] niet aannemelijk heeft gemaakt dat hij als gevolg van dit handelen schade heeft geleden zal deze stelling buiten bespreking blijven. Ook de steun die Hofhuis aan [gedaagde 1] verleende levert geen onrechtmatig handelen van de Staat op. Los van de vraag of het gesprek op 7 mei 2004 tussen Hofhuis en [eiser] de inhoud heeft gehad die [eiser] stelt, is van een toezegging dat de Staat [gedaagde 1] niet (meer) financieel zou steunen geen sprake.

8.8. Het voorgaande leidt tot de conclusie dat van onrechtmatig handelen van de Staat jegens [eiser] geen sprake is. De vordering van [eiser] op dit onderdeel zal bij eindvonnis worden afgewezen, met zijn veroordeling in de proceskosten van de Staat.

9. Onrechtmatig handelen van [gedaagde 2]

9.1. [eiser] heeft gesteld dat [gedaagde 2], in de persoon van de toenmalige advocaat van [gedaagde 1], [naam 5], onrechtmatig heeft gehandeld jegens [eiser]. [naam 5] had moeten weten dat de stelling van [gedaagde 1] “ik heb niet gebeld met advocaten in de Chipsholzaak” onwaar was. Er waren schriftelijke bewijzen van het tegendeel. [naam 5] heeft deze genegeerd en geen onderzoek verricht naar de juistheid van de stelling van [gedaagde 1]. [gedaagde 2] heeft [eiser] rauwelijks gedagvaard en waarschuwingen van de toenmalige advocaat van [eiser] genegeerd. [gedaagde 2] heeft verder met een ongegronde tuchtklacht en het horen van naar later bleek niet bestaande getuigen gedreigd. Daarnaast heeft [gedaagde 2] als landsadvocaat het algemeen belang dat zij scherp in het oog diende te houden verzuimd en heeft zij zich schuldig gemaakt aan belangenverstrengeling omdat zij als landsadvocaat zowel toezichthouder als opdrachtnemer van de Raad voor de Rechtspraak was. [gedaagde 2] betwist dat van onrechtmatig handelen sprake is.

9.3 Het voorgaande brengt mee dat [gedaagde 2] niet onrechtmatig heeft gehandeld jegens [eiser] en dat de vordering van [eiser] op dit onderdeel zal bij eindvonnis worden afgewezen, met veroordeling van [eiser] in de proceskosten van [gedaagde 2].

9.4. Het zowel door de Staat als [gedaagde 2] gevoerde verjaringsverweer kan gelet op het voorgaande buiten bespreking blijven.

Ten slotte

10.1. In afwachting van de vraag of [gedaagde 1] gebruik maakt van de mogelijkheid tot het leveren van tegenbewijs en zo ja, van het resultaat daarvan, zal iedere verdere beslissing worden aangehouden.

10.1. laat [gedaagde 1] toe tot tegenbewijs van de voorshands bewezen geachte stelling dat er een telefoongesprek tussen [gedaagde 1] en [eiser] (in diens hoedanigheid van Chipshol-advocaat) heeft plaatsgevonden;

10.2. verwijst de zaak naar de rol van woensdag 6 april 2011, opdat [gedaagde 1] kan doen mededelen of hij gebruik maakt van de mogelijkheid tot bewijslevering door getuigen, en zo ja, hoeveel, waarna een dag voor getuigenverhoor zal worden bepaald, dan wel anderszins wordt voortgeprocedeerd;

10.3. bepaalt dat indien getuigen moeten worden gehoord, dit zal geschieden door een nog nader te benoemen rechter-commissaris uit het midden van de rechters die dit vonnis hebben gewezen;

10.4. houdt iedere verdere beslissing aan.

Dit vonnis is gewezen door mr. M.W. van der Veen, mr. J. Thomas en mr. L. Voetelink en in het openbaar uitgesproken op 9 maart 2011.?