Hoge Raad, 14-09-2001, ZC3637, C99/291HR

14 september 2001

Eerste Kamer

Nr. C99/291HR

CP

Verweerster in cassatie - verder te noemen: MTN - heeft bij exploit van 11 augustus 1995 eiser tot cassatie - verder te noemen: [eiser] - gedagvaard op verkorte termijn voor de Rechtbank te Groningen en gevorderd [eiser] te veroordelen om tegen behoorlijk bewijs van kwijting aan MTN te betalen de somma van ƒ 75.833,16, vermeerderd met de wettelijke rente vanaf 1 juli 1992 over ƒ 66.441,-- en vanaf de dag der dagvaarding [11 augustus 1995] over ƒ 9.392,16.

Bij conclusie van antwoord heeft [eiser] de vordering bestreden en in reconventie gevorderd MTN te veroordelen

1) tot betaling van ƒ 10.000,-- terzake van kosten van juridische en administratieve bijstand voor [eiser] bij het verkrijgen van de tot op heden afgegeven onderliggende stukken;

MTN heeft de vordering in reconventie bestreden.De Rechtbank heeft bij vonnis van 20 september 1996 de vordering van MTN in conventie toegewezen en [eiser] in de vorderingen in reconventie niet-ontvankelijk verklaard.

Tegen dit vonnis heeft [eiser] hoger beroep ingesteld bij het Gerechtshof te Leeuwarden.

Nadat het Hof de vordering van [eiser] in het incident tot het stellen van zekerheid had afgewezen, heeft het Hof bij arrest van 26 mei 1999 het vonnis waarvan beroep vernietigd, voorzover [eiser] daarbij in conventie tevens is veroordeeld tot betaling aan MTN van de wettelijke rente over ƒ 66.441,-- vanaf 15 januari 1995 tot de dag der voldoening; en heeft het Hof, in zoverre opnieuw rechtdoende, [eiser] veroordeeld tot betaling aan MTN van de wettelijke rente over ƒ 66.441,-- vanaf 1 juli 1995 tot de dag van de voldoening en het beroepen vonnis voor het overige bekrachtigd.

Het arrest van het Hof is aan dit arrest gehecht.

Tegen het arrest van het Hof heeft [eiser] beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

MTN heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten.

De conclusie van de Advocaat-Generaal F.B. Bakels strekt tot vernietiging van het bestreden arrest voorzover het de reconventionele vordering van [eiser] betreft en tot verwijzing van de zaak in zoverre naar het Gerechtshof te Arnhem met veroordeling van MTN in de kosten.

(i) Tussen MTN enerzijds en [eiser] alsmede een tweetal vennootschappen, waarvan [eiser] directeur is, Medidenta B.V. en Dental Depot Groningen B.V., - hierna ook: [eiser] c.s. - anderzijds zijn drie procedures gevoerd voor de rechtbank te Groningen. MTN vorderde in deze procedures, kort gezegd, van [eiser] c.s. betaling wegens voor hen verrichte werkzaamheden van fiscale en boekhoudkundige aard. Van hun kant hebben [eiser] c.s. in elk van deze procedures een vordering in reconventie ingesteld. Deze vorderingen waren erop gebaseerd dat MTN volgens [eiser] c.s. was tekortgeschoten in de uitvoering van de aan haar opgedragen werkzaamheden, waardoor voor [eiser] c.s. in diverse opzichten schade was ontstaan.

(ii) Partijen hebben in verband met de gerezen geschillen afspraken gemaakt die zijn vastgelegd in een brief van 1 februari 1995 van [eiser] aan MTN, een brief van 7 februari 1995 van MTN aan [eiser] en een brief van 13 februari 1995 van [eiser] aan MTN.

(iii) In de brief van 1 februari 1995 heeft [eiser] onder meer geschreven:

"Hierbij bevestigen wij de volgende punten die tijdens de bespreking op 5 januari 1995 ten kantore van Medidenta b.v. (...…) besproken zijn inzake het geschil tussen Management Team Noord (MTN), in deze vertegenwoordigd door [betrokkene B], en Medidenta b.v., Dental Depot Groningen b.v. en [eiser], welke rechtspersonen in deze vertegenwoordigd zijn door [eiser]. Bij de bespreking aanwezig is [betrokkene A].

Het geschil komt hierop neer dat Management Team Noord een vordering meent te hebben op bovengenoemde rechtspersonen, terwijl [eiser] o.a. stelt dat voor de geclaimde vordering geen resultaat is opgeleverd, noch hem inzicht is verschaft in dit resultaat. Tevens geeft [eiser] o.a. aan dat door aan MTN te wijten nalatigheid en vertragingen voor bovengenoemde rechtspersonen grote schade is ontstaan.

(...…)

De volgende punten worden besproken.

1. (...…)

2. Nadat de sub A genoemde stukken door MTN, na schriftelijke akkoordbevinding en ondertekening door [eiser] zijn ingediend bij de fiscus zal [eiser] zorgdragen voor afwikkeling van de volgende financiële regeling:

- per omgaande zal een betaling plaatsvinden vanuit Medidenta b.v. ten bedrage van Fl. 7.439,84, en vanuit [eiser] privé van Fl. 8.416,40.

- Voor het resterende bedrag zal een bankgarantie afgegeven worden op naam gesteld van MTN en afgegeven door Dental Depot Groningen b.v., Medidenta b.v. en [eiser] privé, elk ten bedrage van Fl. 22.000,-- (…...)

(...…)

8. [Betrokkene B] heeft toegezegd dat MTN de juridische procedures tegen Dental Depot Groningen BV, Medidenta BV en [eiser] zal staken."

Bij de sub A genoemde stukken gaat het om specifiek opgesomde fiscale stukken.

(iv) In de brief van 7 februari 1995 heeft MTN onder meer geschreven:

(v) De onder (iii) bedoelde betalingen van ƒ 7.439,84 en ƒ 8.416,40 hebben plaatsgevonden.

(vi) De ABN AMRO Bank NV heeft op 8 maart ten laste van meergenoemde vennootschappen en [eiser] aan MTN een bankgarantie verstrekt, geldig tot en met 21 juli 1995. In de inleidende overwegingen daarvan wordt eerst gerefereerd aan de drie procedures die op dat moment voor de rechtbank te Groningen aanhangig waren tussen [eiser] c.s. en MTN, waarna de tekst van de garantie als volgt verder gaat:

"MTN vordert in deze procedures betaling van werkzaamheden voor het verzorgen van de financiële administratie inclusief het maken van concept aangiften voor de vennootschapsbelasting en/of de IB van Dental Depot Groningen B.V., [eiser] en Medidenta B.V. over de jaren tot en met 1992.

Over de vorderingen van MTN zijn een aantal afspraken gemaakt die zijn vastgelegd in de brief van 1 februari 1995 van [eiser] en MTN, de brief van 7 februari 1995 van MTN aan [eiser] en de brief van 13 februari van [eiser] aan MTN, voor accoord ondertekend door [betrokkene B] namens MTN.

Als onderdeel van deze afspraken dient een bankgarantie te worden gesteld tot zekerheid van de nakoming van de verplichtingen van Dental Depot Groningen B.V., [eiser] en Medidenta B.V. Na uitbetaling van de bankgarantie en betaling van de in de brief van 13 februari genoemde bedragen heeft MTN van Dental Depot Groningen B.V., en [eiser] en Medidenta B.V. niets meer te vorderen.

(…...)"

Op grond van deze overwegingen verbond de ABN AMRO Bank zich tegenover MTN op haar eerste schriftelijk verzoek, maar niet eerder dan 1 juli 1995, een bedrag van maximaal ƒ 66.441,-- te voldoen tegen overlegging van - onder meer - een schriftelijke verklaring van [eiser], inhoudende dat aan hem door MTN de afgesproken stukken en correspondentie waren afgegeven en dat is voldaan aan de brieven van 7 februari 1995 en 13 februari 1995, dan wel een schriftelijk verklaring van een accountant die in zoverre als bindend adviseur zou optreden, inhoudende dat MTN naar zijn inzicht volledig aan haar verplichtingen heeft voldaan.

(vii) MTN heeft op 21 april 1995 de onder (i) bedoelde procedures doen royeren.

(viii) [Eiser] heeft, ondanks herhaalde verzoeken van MTN, geweigerd MTN de in de bankgarantie bedoelde schriftelijke verklaring te verstrekken. Nadat MTN vervolgens een accountant had ingeschakeld om te beoordelen of zij aan haar verplichtingen tegenover [eiser] c.s. had voldaan, heeft [eiser] deze accountant bericht dat hij hem niet als deskundige in de zin van de bankgarantie accepteerde en hem verzocht zijn activiteiten te staken. Aan dit verzoek heeft de accountant voldaan.

(ix) Dental Depot Groningen B.V. heeft haar vordering op MTN gecedeerd aan [eiser], welke cessie bij brief van 25 oktober 1995 aan MTN is meegedeeld.

(x) MTN heeft geen vordering onder de bankgarantie bij ABN AMRO Bank ingediend.

3.2 MTN vordert in deze procedure de veroordeling van [eiser] tot betaling aan haar van een bedrag van ƒ 75.833,16 met rente en kosten. [Eiser] vordert in reconventie, samengevat, schadevergoeding wegens tekortkomingen in de nakoming van de door hem aan MTN gegeven opdracht.

De Rechtbank wees de vordering van MTN in conventie in haar geheel toe en verklaarde [eiser] in zijn vordering in reconventie niet-ontvankelijk. De Rechtbank oordeelde daartoe in rov. 6.1 onder meer.

3.3 Het Hof vernietigde het bestreden vonnis in conventie wat betreft de datum met ingang waarvan [eiser] wettelijke rente verschuldigd werd en stelde deze datum opnieuw, gewijzigd, vast. Voor het overige verwierp het Hof het beroep en bekrachtigde het bestreden vonnis.

In rov. 4 oordeelde het Hof dat de vraag, wat partijen zijn overeengekomen, moet worden beantwoord aan de hand van de Haviltex-formule.

In rov. 5 oordeelde het Hof dat het in de grieven 1 t/m 4 en in de daarop gegeven toelichting geen andere relevante stellingen of verweren leest "dan dewelke reeds in eerste aanleg waren aangevoerd en door de rechtbank gemotiveerd verworpen". Het Hof onderschrijft hetgeen de Rechtbank ter motivering van haar beslissing heeft overwogen en neemt die motivering over. "Ter verduidelijking" voegt het Hof daaraan in rov. 5 nog het volgende toe.

3.5.2 Het onderdeel slaagt. Mocht immers het Hof van oordeel zijn geweest dat de in het onderdeel aangevoerde omstandigheden, die alle in de feitelijke instanties uitvoerig zijn gesteld, niet ter zake dienend waren voor de uitleg, respectievelijk de reikwijdte van de onderhavige overeenkomst, dan is het Hof uitgegaan van een onjuiste rechtsopvatting, omdat de uitleg van de overeenkomst mede kan worden bepaald door de omstandigheden van het geval. Zou het Hof niet van deze onjuiste rechtsopvatting zijn uitgegaan, dan heeft het zijn oordeel onvoldoende gemotiveerd. Mede in het licht van de omstandigheid dat, anders dan het Hof op het voetspoor van de Rechtbank heeft geoordeeld, de briefwisseling tussen partijen geen andere conclusie toelaat, dan dat zij uitsluitend betrekking heeft op de vordering in conventie van MTN op [eiser], en dat de vorderingen in reconventie daarin in het geheel niet aan de orde zijn gekomen, kon het Hof immers niet stilzwijgend voorbijgaan aan de in het onderdeel vermelde omstandigheden, die een, met voormelde uitleg van de briefwisseling overeenstemmende, verklaring opleverden voor de beoogde beperking van de reikwijdte van de overeenkomst tot de vordering in conventie, en had het nader dienen te motiveren waarom die omstandigheden niet aan zijn oordeel in de weg stonden.

Het Hof heeft het bewijsaanbod van [eiser] geheel onbesproken gelaten. Aldus heeft het Hof onvoldoende inzicht gegeven in zijn gedachtengang en zijn oordeel derhalve niet naar de eisen van de wet gemotiveerd. De desbetreffende klacht is eveneens gegrond.

3.6 Onderdeel b richt zich met motiveringsklachten tegen de hiervoor in 3.3 weergegeven overweging van het Hof, waarin het "ter verduidelijking" een aantal gronden heeft genoemd ter staving van het door het Hof overgenomen oordeel van de Rechtbank. Deze klachten zijn gegrond.

Zonder nadere motivering is niet begrijpelijk het oordeel van het Hof dat de door [eiser] en Medidenta B.V. te betalen bedragen en de ten laste van [eiser], Dental Depot Groningen B.V. en Medidenta B.V. te stellen bankgarantie een bepaalbare schuld aan MTN veronderstellen, althans zich niet laten rijmen met de stelling van [eiser] dat hem op het moment dat de afspraken werden gemaakt ieder inzicht ontbrak in zijn financiële administratie. Deze stelling van [eiser] had immers betrekking op de door [eiser] c.s. gestelde tegenvorderingen, die waren gebaseerd op de aan MTN verweten tekortkomingen in de uitvoering van haar opdracht, en niet op schuld van [eiser] c.s. aan MTN.

Evenmin is zonder meer inzichtelijk op grond waarvan de omstandigheid dat nauwkeurig was omschreven welke prestaties nog door MTN dienen te worden verricht, een argument oplevert voor het oordeel dat partijen een volledige regeling van hun rechtsverhouding hebben getroffen.

Ten slotte is zonder nadere motivering evenzeer onbegrijpelijk dat de in de bankgarantie aangegeven wijze waarop zij kan worden ingeroepen, als argument voor 's Hofs oordeel kan dienen, nu de bewoordingen van deze garantie, zoals hiervoor in 3.1 onder (vi) weergegeven, met zoveel woorden alleen de vorderingen van MTN betreffen.

De Hoge Raad:

vernietigt het arrest van het Gerechtshof te Leeuwarden van 26 mei 1999;

verwijst het geding naar het Gerechtshof te Arnhem ter verdere behandeling en beslissing;

veroordeelt MTN in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van [eiser] begroot op ƒ 1.848,27 aan verschotten en ƒ 3.500,-- voor salaris.