Hoge Raad, 10-06-2003, AF6597 AM0506, 02732/02 U

10 juni 2003

Strafkamer

nr. 02732/02 U

PB/SM

op het beroep in cassatie tegen een uitspraak van de Rechtbank te Amsterdam van 26 november 2002 op een verzoek van de Verenigde Staten van Amerika tot uitlevering van:

[de opgeëiste persoon] alias [alias 1], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1956/ [geboorteplaats] (Ghana) op [geboortedatum] 1959, zonder vaste woon- of verblijfplaats hier te lande, thans uit andere hoofde gedetineerd in het Huis van Bewaring "Havenstraat" te Amsterdam.

Het beroep is ingesteld door de opgeëiste persoon.

Namens deze heeft mr. O.O. van der Lee, advocaat te Amsterdam, bij schriftuur middelen van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Advocaat-Generaal Machielse heeft geconcludeerd dat de Hoge Raad het beroep zal verwerpen.

3.2.1. Het proces-verbaal van de zitting van de Rechtbank van 12 november 2002 houdt - voorzover voor de beoordeling van het middel van belang - het volgende in:

"De opgeëiste persoon, opgeroepen als:

(...)

zonder vaste woon- of verblijfplaats hier te lande, thans uit anderen hoofde gedetineerd in het huis van bewaring "Havenstraat" te Amsterdam, is niet verschenen.

Ter zitting is aanwezig mr. 0.0. van der Lee, advocaat te Amsterdam, die verklaart raadsman van de opgeëiste persoon te zijn.

De voorzitter maakt melding van een schriftelijke verklaring d.d. 12 november 2002 van de opgeëiste persoon, waarin hij afstand doet van het recht ter zitting aanwezig te zijn. Deze verklaring is aan dit proces-verbaal gehecht.

De raadsman deelt mee zijn cliënt (...) in het huis van bewaring te hebben gesproken. Zijn cliënt stelt zich op het standpunt dat het te vroeg is om over het Amerikaanse uitleveringsverzoek te praten, omdat hij van zijn Nederlandse strafzaak in hoger beroep is. Om die reden wil hij vandaag niet ter zitting verschijnen.

De officier van justitie vordert dat de rechtbank verstek verleent tegen de niet verschenen opgeëiste persoon.

De raadsman deelt mee dat zijn cliënt fraude heeft gepleegd ten behoeve van de black hebrew organization. In verband daarmee zijn de feiten aan te merken als politieke delicten. Zijn cliënt is als enige in staat dat uit te leggen en in dat kader is het belangrijk dat zijn cliënt ter zitting aanwezig is. De raadsman verzoekt de rechtbank de zaak aan te houden tot een latere datum, eventueel met een bevel medebrenging.

De officier van justitie verzet zich tegen inwilliging van het verzoek van de raadsman om aanhouding van de behandeling. Naar het oordeel van de officier van justitie heeft de opgeëiste persoon contact gehad met zijn raadsman en heeft hij

- ondanks het advies van de raadsman zijn standpunt zelf voor de rechtbank uiteen te zetten - schriftelijk afstand gedaan van zijn recht te verschijnen.

Na beraad deelt de voorzitter als beslissing van de rechtbank mee dat het verzoek van de raadsman tot aanhouding van de behandeling wordt afgewezen, omdat gebleken is dat de opgeëiste persoon weloverwogen besloten heeft heden niet ter zitting te verschijnen. De rechtbank acht het op grond van het door de raadsman gestelde en op grond van de stukken niet aannemelijk dat een politiek verweer kan slagen. De rechtbank stelt vast dat de opgeëiste persoon in Nederland is.

De rechtbank verleent verstek tegen de niet verschenen opgeëiste persoon en beveelt dat met de behandeling van de zaak zal worden voortgegaan."

3.2.2. De bestreden uitspraak houdt onder meer het volgende in:

"De rechtbank heeft vastgesteld dat de opgeëiste persoon zich in Nederland bevindt en dat hij niet de Nederlandse nationaliteit heeft.

(...)

De rechtbank is niet gebleken dat er ten aanzien van de opgeëiste persoon geen sprake kan zijn van een vermoeden van schuld aan de feiten."

3.3.1. Art. 25, vierde lid, UW luidt als volgt:

"Is de opgeëiste persoon niet verschenen en de rechtbank zijn aanwezigheid bij het verhoor wenselijk acht, dan gelast de rechtbank zijn tegen een door haar te bepalen tijdstip diens dagvaarding, zo nodig onder bijvoeging van een bevel tot mede-brenging."

3.3.2. Art. 29, eerste lid, UW houdt, voorzover hier van belang, in dat in de uitleveringsprocedure art. 279 Sv (verdediging door een uitdrukkelijk gemachtigde raadsman) van overeenkomstige toepassing is.

De toepasselijkverklaring in genoemd art. 29, eerste lid, UW van zowel het eerste lid als het tweede en derde lid van art. 280 Sv (verstek) berust - gelet op de wetsgeschiedenis - evenwel op een misslag. De Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel dat tot voormelde bepalingen heeft geleid, houdt immers het volgende in:

"De voorgestelde wijzigingen van de artikelen 25 en 29 van de Uitleveringswet dienen in onderlinge samenhang te worden bezien.

De Uitleveringswet voorziet niet in een verstekprocedure. Redenen hiervoor vormen dat het belangrijk wordt geacht zekerheid te verkrijgen over de aanwezigheid van de opgeëiste persoon in Nederland, de juistheid van zijn identiteit en dat het belangrijkste verweer dat in een uitleveringsprocedure kan worden gevoerd, nl. het onverwijld aantonen van zijn onschuld, bedoeld in artikel 26, derde lid, bij afwezigheid van de opgeëiste persoon niet aan de orde kan komen. Indien de opgeëiste persoon niet is verschenen is de rechtbank ingevolge het bestaande vierde lid van artikel 25 gehouden de opgeëiste persoon tegen een nadere datum te dagvaarden. Dat betekent een verlenging van de procedure. Dit komt de laatste tijd meer voor, met name doordat sedert de in 1988 gecreëerde mogelijkheid van uitlevering van Nederlanders heeft geleid tot een toename van het aantal zaken waarin - wegens het ontbreken van vluchtgevaar - is afgezien van uitleveringsdetentie.

Mede hierdoor is in de praktijk de vraag gerezen of het noodzakelijk is onverkort aan de aanwezigheid van de opgeëiste persoon vast te houden. Wij zijn van oordeel dat de bovengenoemde bezwaren tegen een verstekprocedure onverkort gelden. Daarentegen achten wij het wel verantwoord om de bij de wet herziening onderzoek ter terechtzitting (wet van

15 januari 1998, Stb. 33) in het Wetboek van Strafvordering getroffen voorziening, waarbij de verdachte zich kan laten verdedigen door een daartoe gemachtigd raadsman (artikel 279) ook in de uitleveringsprocedure in te voeren. De aanwezigheid van een gemachtigd raadsman biedt een redelijke mate van zekerheid dat de opgeëiste persoon inderdaad in Nederland verblijft. Verder verschilt het belang van de identiteitsvaststelling in uitleveringszaken niet van dat in commune strafzaken. Ten slotte, wordt het genoemde onschuldsverweer veelal gevoerd door overlegging van schriftelijke bescheiden waaruit moet blijken dat de opgeëiste persoon op het tijdstip van het strafbare feit dat aan het uitleveringsverzoek ten grondslag ligt niet op de plaats van het feit kan zijn geweest. Dergelijke stukken kunnen ook door een gemachtigd raadsman worden overgelegd.

Uiteraard dient ook in een uitleveringsprocedure te gelden, dat de enkele aanwezigheid van een raadsman op het voor het verhoor vastgestelde tijdstip niet voldoende is; de raadsman dient uitdrukkelijk te kennen te geven door zijn cliënt te zijn gemachtigd.

Uiteraard dient voor de uitleveringsrechter de mogelijkheid te blijven bestaan de aanwezigheid van de opgeëiste persoon af te dwingen. Dit komt aan de orde, indien er op het tijdstip van het verhoor niemand verschijnt of alleen de raadsman verschijnt, maar deze niet gemachtigd blijkt te zijn. Voorts kunnen er andere redenen zijn, waarom naar het oordeel van de rechter de aanwezigheid van de opgeëiste persoon gewenst is. De wijziging van het vierde lid van artikel 25 (onderdeel H) strekt daartoe. Daarnaast wordt artikel 29 van de Uitleveringwet aangevuld met een verwijzing naar artikel 279 van het Wetboek van Strafvordering (onderdeel I)."

(Kamerstukken II 1998-1999, 26 697, nr. 3, blz. 20-21)

3.4. Op grond van het hiervoor onder 3.2.1 weergegevene moet er in cassatie van worden uitgegaan

- dat de opgeëiste persoon tevoren op de hoogte is gesteld van de behandeling van het uitleveringsverzoek door de Rechtbank;

- dat hij afstand heeft gedaan van zijn recht dienaangaande ter zitting te worden gehoord, zoals ook blijkt uit de schriftelijke afstandsverklaring die zich bevindt bij de aan de Hoge Raad gezonden stukken;

- dat zich niet het geval voordoet als bedoeld in art. 29, eerste lid, UW in verbinding met art. 279 Sv nu de raadsman ter zitting niet heeft verklaard door de opgeëiste persoon uitdrukkelijk te zijn gemachtigd tot de verdediging.

Voorts heeft de Rechtbank blijkens het hiervoor onder 3.2 weergegevene geoordeeld dat de opgeëiste persoon in Nederland verblijft, dat zijn identiteit vaststaat en dat bij haar ambtshalve ingestelde onderzoek niet is gebleken dat er geen sprake kan zijn van een vermoeden van schuld aan de feiten waarvoor zijn uitlevering is gevraagd.

3.5. Uit de bewoordingen van art. 29, eerste lid, UW en de hiervoren weergegeven wetsgeschiedenis moet worden afgeleid dat de wetgever niet heeft willen weten van het verlenen van verstek tegen een opgeëiste persoon die niet is verschenen op de zitting die is bepaald met het oog op zijn verhoor aangaande het verzoek tot zijn uitlevering. Ingeval de opgeëiste persoon op de bedoelde zitting niet is verschenen, dient de Rechtbank - behoudens wanneer aldaar een op de voet van art. 29, eerste lid, UW in verbinding met art. 279 Sv uitdrukkelijk gemachtigde raadsman is verschenen - op grond van art. 25, vierde lid, UW de dagvaarding van de opgeëiste persoon te gelasten tegen een nader te bepalen tijdstip, doch uitsluitend indien zij zijn aanwezigheid bij het verhoor wenselijk acht.

De art. 25, vierde lid, en 29, eerste lid, UW staan derhalve niet in de weg aan de behandeling van een uitleveringsverzoek ingeval noch de opgeëiste persoon noch een op de voet van art. 279 Sv gemachtigde raadsman ter zitting is verschenen, behoudens indien de Rechtbank de aanwezigheid van de opgeëiste persoon bij het verhoor wenselijk oordeelt. Die wenselijkheid kan - gelet op de wetsgeschiedenis - geacht worden te ontbreken wanneer er geen twijfel aan bestaat dat de opgeëiste persoon degene is om wiens uitlevering is verzocht, hij zich in Nederland bevindt, en hem tevens op de voet van art. 24, tweede lid, UW mededeling is gedaan van het voor zijn verhoor bepaalde tijdstip zodat hij in de gelegenheid is gesteld aldaar de in art. 26, derde lid, UW bedoelde bewering naar voren te (doen) brengen.

In de schriftuur wordt betoogd dat de Rechtbank de daar vermelde reeks verdrags- en wetsbepalingen heeft geschonden. Deze bewering levert - zonder nadere toelichting - niet op een middel van cassatie als bedoeld in art. 31, vierde lid, UW in verbinding met art. 437 Sv. Weliswaar is die bewering nader gestaafd, doch de Hoge Raad kan daarop geen acht slaan, nu de schriftuur daaromtrent inhoudt:

"Rekwirant wendde zich bij brief van 6 januari 2003, verzonden op 20 januari 2003, tot Uw Raad.

Deze brief bevatte een onderbouwing van het verweer in cassatie, zoals door rekwirant zelf is opgesteld. Nadien begreep rekwirant dat slechts met de in de Nederlandse taal opgestelde stukken rekening kan worden gehouden. Rekwirant verzoekt u om deze brief als integraal onderdeel van dit cassatieschriftuur te beschouwen en vermeldt hieronder de integrale

Nederlandse vertaling."