Hoge Raad, 05-11-2004, AP9669, R03/051HR

Hoge Raad der Nederlanden

Beschikking

in de zaak van:

t e g e n

1. Het geding in feitelijke instanties

2. Het geding in cassatie

3. Beoordeling van het middel

3.1 Partijen zijn op 29 april 1993 met elkaar gehuwd. Dit huwelijk is ontbonden door inschrijving op 10 februari 1997 in de registers van de burgerlijke stand van de op 30 oktober 1996 door de rechtbank tussen partijen gegeven echtscheidingsbeschikking. De rechtbank had bij die beschikking bepaald dat de man voor de verzorging en opvoeding van de minderjarige kinderen van partijen (geboren op [geboortedatum] 1994 en [geboortedatum] 1996) ƒ 250,-- per maand en per kind zal betalen en de door de man te betalen uitkering tot levensonderhoud van de vrouw bepaald op ƒ 2.380,-- per maand zodra de man de aan de echtelijke woning verbonden lasten niet langer betaalt. Aan zijn verzoek om wijziging van deze beschikking in de hiervoor onder 1 bedoelde zin, legde de man ten grondslag dat er een wijziging van omstandigheden heeft plaatsgevonden omdat de vrouw gezien haar opleiding, werkervaring en haar overige persoonlijke omstandigheden, thans, nu het jongste door de vrouw verzorgde kind van partijen op [geboortedatum] 1996 is geboren, in staat moet worden geacht om door middel van door arbeid te verwerven inkomsten geheel in haar eigen levensonderhoud te voorzien, zodat zij geen behoefte meer heeft aan een financiële bijdrage van de man. De vrouw heeft verweer gevoerd tegen de verzochte wijziging en daarbij aangevoerd dat zij ten tijde van het huwelijk samen met de man de beslissing heeft genomen om te stoppen met werken in verband met de verzorging en opvoeding van de kinderen van partijen. Zij stelde voorts dat zij thans de kinderen niet door derden wil laten opvangen en weinig mogelijkheid ziet om op korte termijn een betrekking te vinden met werktijden onder schooltijd van de kinderen. De kans om op niveau werk te vinden in de omgeving van de woonplaats van de vrouw en kinderen was volgens de vrouw bovendien niet erg groot, nu daar weinig aanbod van werk is en het merendeel van de scholen in de nabije omgeving katholiek is georiënteerd en die scholen geen protestants-christelijke leerkracht willen aannemen. De vrouw zag derhalve geen mogelijkheid om een parttime betrekking aan te gaan, waardoor zij (deels) in haar levensonderhoud kan voorzien.

De rechtbank is evenwel van oordeel dat van de vrouw mag worden verwacht dat zij, voorzover de zorg voor de kinderen haar dit toestaat, door middel van arbeid op het niveau waarvoor zij zich heeft gekwalificeerd in haar eigen levensonderhoud voorziet. Zoals de vrouw desgevraagd heeft bevestigd heeft zij tussen het naar school brengen en van school halen van de minderjarigen gelegenheid voor het verrichten van arbeid en de daartoe noodzakelijke reistijd. Deze periode is gelegen van 8.20 uur tot 14.45 uur. In aanmerking genomen de niet erg centrale ligging van de woonplaats van de vrouw, waar ook de door de minderjarigen bezochte school is gelegen, is de rechtbank van oordeel dat, de noodzakelijke reistijd mede in aanmerking genomen, van de vrouw mag worden verwacht dat zij er naar zal streven tenminste vier uur per dag aan arbeid te besteden.

Bij de huidige vraag naar onderwijskrachten komt het niet aannemelijk voor dat op redelijke reisafstand gelegen scholen de vrouw omwille van haar protestants-christelijke levensbeschouwing, die - zoals de vrouw stelt - met de katholieke signatuur van de meeste nabij gelegen scholen niet in overeenstemming zou zijn, reeds op die enkele grond ongenegen zouden zijn om de vrouw als leerkracht in dienst te nemen. Het tegengestelde standpunt van de vrouw heeft zij niet gestaafd met enige uitlating in afwijzende zin van die scholen, noch anderszins.

De rechtbank gaat er dan ook vanuit dat de vrouw, zodra zij, zoals zij heeft verklaard, de herintrederscursus met het oog op het herkrijgen van lesbevoegdheid medio 2002 met succes zal hebben afgerond, daadwerkelijk door middel van parttime werk als leerkracht op een basisschool inkomsten zal kunnen verwerven. Gesteld noch gebleken is dat zij met bedoeld parttime werk niet tenminste tot het bedrag van de geldende partneralimentatie bruto arbeidsinkomsten zal kunnen verwerven.

Gesteld noch gebleken is dat de vrouw thans behoefte heeft aan een hogere alimentatie dan zoals is bepaald bij beschikking d.d. 30 oktober 1996. Deze behoefte zal in de toekomst afnemen, nu de vrouw medio 2002 haar herintrederscursus zal hebben afgerond. Daarna, op termijn, mag van haar verwacht worden dat zij een parttime betrekking zal vinden en derhalve geheel in haar eigen levensonderhoud kan voorzien. De rechtbank acht het dan ook redelijk de behoefte van de vrouw vanaf 1 augustus 2002 vast te stellen op ƒ 1.000,-- (€ 453,78) per maand, vermeerderd met de wettelijke indexering per 1 januari 2002 ƒ 1.046,-- (€ 474,65) en deze vanaf 1 januari 2003 op nihil te bepalen.

Bij deze vaststelling van de hiervoor genoemde ingangsdata heeft de rechtbank mede acht geslagen op het tussen partijen vaststaande feit dat de man de vrouw reeds bij brief van 29 augustus 1999 heeft aangekondigd per begin 2001 vermindering van alimentatie te zullen verzoeken."

3.3 In haar hiertegen gerichte grief heeft de vrouw, kort weergegeven, aangevoerd (i) dat zij weliswaar bereid is zich in te spannen om door middel van het verrichten van arbeid (gedeeltelijk) te voorzien in haar eigen levensonderhoud en dat zij juist met het oog op het feit dat de alimentatieplicht van ex-echtgenoten ten opzichte van elkaar in tijdsduur beperkt is en zij op termijn volledig in haar levensonderhoud dient te kunnen voorzien een herintrederscursus volgt, maar (ii) dat de schooltijden van de kinderen en de schooltijden van andere scholen in de regio meebrengen dat de vrouw na het herkrijgen van haar lesbevoegdheid, zolang de kinderen nog zo jong zijn dat zij niet alleen naar school kunnen gaan, niet op basis van een 20-urige werkweek inkomsten kan genereren maar slechts als invalkracht bij ziekte en overige afwezigheid van leerkrachten in het basisonderwijs gedurende maximaal 40 weken per jaar inzetbaar zal zijn alsmede (iii) dat zelfs indien zij erin zou slagen een parttime dienstverband voor 20 uren per week te vinden, zij daarmee niet een inkomen zou verwerven ter hoogte van de bijdrage in de kosten van levensonderhoud die zij tot dusverre ontvangt, die overigens lager is dan haar huwelijksgerelateerde behoefte.

3.5 Bij de beoordeling van het hiertegen gerichte middel stelt de Hoge Raad voorop dat het hof in zijn beschikking, mede gezien het dictum daarvan, het recht op levensonderhoud van de vrouw niet met toepassing van art. 1:157 lid 3 BW ingaande 1 september 2003 definitief - behoudens de wijzigingsmogelijkheden van art. 1:401 leden 2 en 4 BW -heeft willen beëindigen, doch slechts, rekening houdende met de verwachting dat de vrouw alsdan geheel in haar levensonderhoud zou kunnen voorzien, de bijdrage van de man met ingang van die datum op nihil heeft gesteld. De hoge eisen die aan de motivering van een met toepassing van voornoemde bepaling gegeven beslissing van de alimentatie-rechter moeten worden gesteld, kunnen daarom niet worden gesteld aan de onderhavige beschikking van het hof. Voorzover het middel ervan uitgaat dat het hof wel met toepassing van art. 157 lid 3 BW een einddatum heeft vastgesteld voor het recht op levensonderhoud van de vrouw mist het dus feitelijke grondslag.

3.6 Niettemin slaagt het middel voorzover het klaagt over onvoldoende motivering van de oordelen van het hof dat van de vrouw verwacht mag worden dat zij met ingang van het nieuwe schooljaar een volledig betaalde werkkring heeft gevonden met als gevolg dat zij alsdan geen behoefte meer heeft aan een aanvullende bijdrage van de man, hetgeen volgens het hof reëel zou zijn, mede gelet op de korte duur van het huwelijk, en dat de vrouw met ingang van 1 september 2003 geheel in eigen onderhoud zal kunnen voorzien indien zij bij het solliciteren niet langer vasthoudt aan de voorwaarde dat zij uitsluitend gedurende de schooltijden van de kinderen wil werken. Uit de beschikking van het hof valt immers niet op te maken waarom het hof de door de rechtbank aanvaarde bezwaren van de vrouw tegen het vervullen van een fulltime dienstbetrekking, die de vrouw in hoger beroep heeft gehandhaafd, verwerpt en oordeelt dat van de vrouw gevergd kan worden dat zij, ofschoon de kinderen de basisschool nog niet zijn ontgroeid (op 1 september 2003 waren zij negen onderscheidenlijk zeven jaar oud), een volledig betaalde werkkring aanvaardt die meebrengt dat zij ook buiten de schooltijden van de kinderen werkt. Opmerking verdient hierbij dat de duur van een door echtscheiding ontbonden huwelijk niet van belang is voor de vaststelling van de behoeftigheid van de alimentatiegerechtigde ex-echtgenoot. De door het hof in aanmerking genomen korte duur van het huwelijk van partijen kan dus niet mede redengevend zijn voor 's hofs oordeel dat het reëel zou zijn van de vrouw te verlangen dat zij met ingang van het nieuwe schooljaar een volledig betaalde werkkring aanvaardt.

3.7 De overige klachten behoeven geen behandeling, mede in aanmerking genomen dat de rechter na verwijzing een alimentatiegeschil opnieuw in volle omvang heeft te beoordelen.

4. Beslissing

Deze beschikking is gegeven door de vice-president P. Neleman als voorzitter en de raadsheren J.B. Fleers, P.C. Kop, J.C. van Oven en F.B. Bakels, en in het openbaar uitgesproken door de vice-president P. Neleman op 5 november 2004.