Rechtbank Den Haag, 09-09-2020, ECLI:NL:RBDHA:2020:8735, C-09-568132-HA ZA 19-149

Het verloop van de procedure blijkt uit:

-

de dagvaarding van 11 januari 2019, met vijfenveertig producties;

-

de conclusie van antwoord aan de zijde van de Staat, met elf producties;

-

de conclusie van antwoord aan de zijde van de Stichting, met vijf producties;

-

het tussenvonnis van 24 juli 2019 waarbij een comparitie van partijen is bevolen;

-

het buiten aanwezigheid van partijen opgemaakte proces-verbaal van comparitie van 18 mei 2020 en de daarin genoemde stukken;

-

de akte aan de zijde van [eiseres] van 17 juni 2020, met één productie;

-

de akte aan de zijde van de Staat van 15 juli 2020;

-

de akte aan de zijde van de Stichting van 15 juli 2020.

Ten slotte is de datum voor het wijzen van vonnis bepaald op heden.

[eiseres] is in 1992 geadopteerd in Sri Lanka door de heer [(adoptief)vader] , geboren op [geboortedatum 1] , en mevrouw [(adoptief)moeder] , geboren op [geboortedatum 2] , destijds met elkaar gehuwd en woonachtig te [plaats 1] (hierna gezamenlijk, in navolging van [eiseres] ter zitting: de ouders, en afzonderlijk: de (adoptief)vader en (adoptief)moeder). Zij is in 1995 in Nederland door de ouders geadopteerd.

De Staat heeft op grond van wet- en regelgeving taken en bevoegdheden op het gebied van de adoptie van minderjarigen uit het buitenland, het verstrekken van machtigingen tot voorlopig verblijf (visa) om deze minderjarigen naar Nederland te doen overbrengen en het verlenen van vergunningen tot verblijf van deze minderjarigen in Nederland.

De Stichting is een Nederlandse organisatie voor de bemiddeling bij interlandelijke adoptie. Zij is op 28 januari 1980 opgericht en sindsdien actief bij adopties van kinderen uit Sri Lanka. Het doel van de Stichting is blijkens haar statuten onder meer het bieden van directe hulp aan kinderen door middel van interlandelijke adoptie.

De Stichting heeft op 3 augustus 1989 een vergunning aangevraagd zoals bedoeld in artikel 15 van de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen¹. Deze vergunning is verleend.

Het Ministerie van Justitie heeft in (vermoedelijk) 1989 en op 25 oktober 1991 inspectiebezoeken afgelegd bij de Stichting.

In 1990 hebben de ouders een jongen uit Sri Lanka geadopteerd (hierna ook: de broer van [eiseres] ). Daarbij hebben zij gebruik gemaakt van de diensten van de Stichting als bemiddelingsorganisatie.

In een brief van januari 1991 heeft de Stichting de ouders een specificatie adoptiekosten 1990 gestuurd. De totale kosten van de adoptie belopen volgens deze specificatie f. 7.398.

De ouders hebben besloten om nog een kind te adopteren en hebben opnieuw de Stichting benaderd om te bemiddelen.

Zij hebben een aanvraag ter verkrijging van toestemming voor opneming van een buitenlands pleegkind in hun gezin bij het Ministerie van Justitie ingediend. De Raad voor de Kinderbescherming (hierna: de Raad) heeft vervolgens een gezinsonderzoek bij hen uitgevoerd en begin 1991 een positief rapport uitgebracht.

Op 15 mei 1991 heeft de staatssecretaris van Justitie beginseltoestemming verleend aan de ouders ten behoeve van het opnemen van een tweede buitenlands pleegkind.

De ouders hebben na ontvangst van de beginseltoestemming een intakegesprek gehad met mevrouw [de directeur] , de directeur van de Stichting (hierna: de directeur). Op 23 december 1991 heeft de Stichting de ouders een voorstel gedaan voor een meisje uit Sri Lanka, genaamd [... 1] . Het meisje was begin december 1991 geboren.

Op 29 december 1991 zijn de ouders van [eiseres] naar Sri Lanka gereisd met het oog op de adoptie van dit meisje. De Stichting heeft voordien een voorbereidend gesprek (een zogenoemd ‘afreisgesprek’) georganiseerd voor de ouders en andere echtparen die in dezelfde periode naar Sri Lanka zouden afreizen voor de adoptie van een kind.

De reis en het verblijf in een hotel van de ouders zijn door de Stichting georganiseerd met behulp van lokale contactpersonen van de Stichting, [A] en [B] geheten. De dagelijkse begeleiding van de ouders werd gedaan door een mannelijke compagnon van [A] , [C] .

De ouders hebben in Sri Lanka vanaf 20 januari 1992 het meisje [... 1] gedurende enkele dagen verzorgd. Vervolgens is dit meisje teruggetrokken uit de adoptieprocedure. De ouders zijn daarna in Sri Lanka gebleven met het oog op de mogelijke adoptie van een ander kind. Kort daarna is [eiseres] aan de ouders aangeboden ter adoptie.

[eiseres] is volgens haar geboorteakte geboren op [geboortedatum 3] in het [Ziekenhuis] te [plaats 2] , Sri Lanka. De geboorteakte vermeldt als haar (biologische) moeder [(biologische) moeder] , geboren op [geboortedatum 4] in [Regio] . Op de geboorteakte van [eiseres] staan geen vadergegevens vermeld.

Enkele dagen na haar geboorte is [eiseres] naar het hotel van de ouders gebracht en is zij door hen verzorgd in afwachting van de uitkomst van de adoptieprocedure in Sri Lanka. In het hotel is zij door een arts medisch onderzocht. Daarvan is op 14 februari 1992 een rapport opgemaakt, waaruit blijkt dat zij gezond is.

De ouders hebben in Sri Lanka een gesprek gehad bij de Sri Lankaanse Kinderbescherming (Probation).

Een op 4 maart 1992 gedateerde en ondertekende afstandsverklaring volgens Sri Lankaans format (‘Consent to an Adoption Order in respect of child’) vermeldt onder meer dat [Naam moeder] als (biologische) moeder afstand doet van haar kind, genaamd [Naam kind] , ten behoeve van de ouders.

Op 4 maart 1992 heeft een Sri Lankaanse rechtbank de adoptie van [eiseres] naar Sri Lankaans recht uitgesproken. Het verzoek tot adoptie is ingediend door een Sri Lankaanse advocaat namens de ouders. De adoptie is uitgesproken na een zitting op 4 maart 1992. Dit was de tweede zitting in de adoptiezaak van [eiseres] . Een zitting op een eerdere datum is aangehouden wegens het ontbreken van een door de rechter aanvaarde tolk. De tolk die bij de tweede zitting aanwezig was, is door de rechter wel aanvaard. De rechter heeft de ouders tijdens de tweede zitting een aantal vragen gesteld en ter zitting is de afstandsverklaring ondertekend door een vrouw die ook bij de eerste zitting aanwezig was en die zich volgens de ouders voorstelde als de biologische moeder van [eiseres] .

De Sri Lankaanse autoriteiten hebben op 4 maart 1992 aan [eiseres] een Sri Lankaans paspoort afgegeven, geldig tot 3 maart 1997.

Op 5 maart 1992 heeft een medewerker van de Nederlandse ambassade in Sri Lanka een visum afgegeven ten behoeve van [eiseres] onder de in het paspoort vermelde mededeling om zich binnen acht dagen bij de gemeentepolitie te [plaats 1] te melden. Dezelfde dag zijn de ouders samen met [eiseres] uit Sri Lanka vertrokken en naar Nederland gevlogen.

Binnen enkele dagen na aankomst in Nederland heeft de (adoptief)vader aangifte gedaan van [eiseres] bij de gemeente (de rechtbank begrijpt: [eiseres] doen inschrijven in de gemeentelijke basisadministratie). Tevens hebben de ouders een verblijfsvergunning voor [eiseres] aangevraagd, die op 9 maart 1992 is verleend. De geldigheidsduur van die verblijfsvergunning is verlengd in 1993, 1994 en 1995, tot 7 maart 1995.

De ouders hebben kort na aankomst in Nederland een (ongedateerd) statusrapport over [eiseres] van de Stichting ontvangen, waarin de situatie van de biologische moeder van [eiseres] is omschreven. Het statusrapport is handgeschreven en geparafeerd door de directeur van de Stichting. Het vermeldt dat de biologische moeder Singalese is en dat sprake is van een eerste zwangerschap, met een normale bevalling. De conditie van het kind bij opname is volgens het rapport goed. Over de situatie van de moeder vóór afstand van het kind en de reden van afstand is in het rapport vermeld: “Moeder’s ouders zijn nog in leven. Ze heeft drie oudere broers en een oudere zus, allen getrouwd. Moeder woonde nog thuis. Ze werkte op een rubberplantage en leerde daar een jongen kennen. Haar ouders stonden toe in deze verhouding. Na enkele maanden bleek ze zwanger en de jongen vertelde haar dat ze als gezin niet genoeg geld hadden. Hij ging erop uit om een beter betaalde baan te vinden maar keerde nooit weer terug. Moeder besloot het kindje na de bevalling ter adoptie af te staan.”

De kantonrechter te Almelo heeft de ouders op hun verzoek bij beschikking van 5 januari 1994 tot voogd en toeziend voogdes over [eiseres] benoemd.

Op 6 december 1994 hebben de ouders een verzoek tot adoptie van [eiseres] naar Nederlands recht bij de (toenmalige) rechtbank Almelo ingediend. Daarbij zijn onder meer een uittreksel uit het geboorteregister en een Engelstalige vertaling daarvan, de in 2.18 en genoemde afstandsverklaring en het in 2.19 genoemde Sri Lankaanse adoptievonnis overgelegd. De Raad heeft in het kader van het adoptieverzoek afgezien van een rapportage omdat zij die niet noodzakelijk achtte en heeft zich gerefereerd aan het oordeel van de rechtbank. De rechtbank heeft bij vonnis van 26 januari 1995, nadat de ouders door de rechtbank zijn gehoord, de adoptie van [eiseres] naar Nederlands recht uitgesproken.

[eiseres] is opgegroeid in Nederland. In 2009 heeft zij met haar (adoptief)vader en broer een rondreis gemaakt in Sri Lanka om haar land van herkomst te leren kennen. Dit heeft bij [eiseres] het idee doen ontstaan om naar haar biologische ouders te zoeken. Zij is in contact gekomen met [Q] , die adoptiekinderen in Sri Lanka tegen betaling helpt hun biologische familie te zoeken. Hij heeft de biologische familie van [eiseres] niet kunnen traceren.

In 2012 heeft [eiseres] contact gezocht met de Nederlandse Federatie van Instellingen voor de Ongehuwde Moeder en haar kind (hierna: Fiom), een Nederlandse organisatie die zich (nu) onder meer bezighoudt met afstammingsvragen en in het kader daarvan mensen helpt bij hun zoektocht naar biologische familie.

Eind 2013 heeft [eiseres] een tussentijds verslag over de zoektocht van de Fiom ontvangen. Daarin wordt vermeld dat de zoektocht moeilijk verloopt omdat een exact adres van de biologische moeder ontbreekt en er weinig aanknopingspunten zijn.

De Stichting heeft onder meer samengewerkt met een Sri Lankaanse bemiddelaar, mevrouw [D] . Deze bemiddelaar is in 1987 gearresteerd en enkele dagen later vrijgelaten. De Stichting heeft nadien de samenwerking met haar beëindigd.

Vanaf juni 1987 is sprake geweest van een periode waarin in Sri Lanka geen aanvragen voor de opneming van kinderen voor interlandelijke adoptie in behandeling werden genomen. Blijkens de parlementaire behandeling van de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen (Kamerstukken II, 1987-1988, 20046, nr. 6, p. 25) hield dit verband met perspublicaties binnen en buiten Sri Lanka over vermeende onregelmatigheden bij adoptiebemiddeling en heeft Sri Lanka voor dit soort activiteiten zijn grenzen tijdelijk gesloten om te onderzoeken of nadere voorzieningen dienden te worden getroffen.

In een memorandum van het Nederlandse consulaat te Colombo van 17 januari 1990 wordt melding gemaakt van een krantenbericht eind 1989 waarin aandacht wordt gevraagd voor het verschijnsel ‘baby farms’. In het memorandum is onder meer vermeld: “Uit dit artikel blijkt dat ook van Srilankaanse zijde het bestaan van deze “farms” als moreel verwerpelijk wordt gezien. De verleiding is echter groot, gezien de financiële aantrekkelijkheid, waarbij handig wordt ingespeeld op de wens van velen in de westerse wereld om kinderen te adopteren.”

In een memorandum van het Nederlandse consulaat te Colombo van 26 maart 1991 is vermeld dat er wekelijks in Sri Lanka artikelen verschijnen waarin gewezen wordt op wijzigingen van de Sri Lankaanse wetgeving inzake adoptie. Die artikelen zijn volgens het memorandum “naar het voorkomt” ingegeven door een mediabericht van een Londense correspondent van een Sri Lankaanse krant, de ‘Daily News’, over levendige babyhandel en met het oog op aanstaande verkiezingen van gemeenteraden en andere lagere overheden. Een belangrijke wijziging is, aldus dit memorandum, dat slechts kinderen uit kindertehuizen van de staat, de ‘State Receiving Homes’, in aanmerking komen voor adoptie.

Bij brief van 3 april 1991 heeft de Stichting de afdeling Buitenlandse Pleegkinderen van het Ministerie van Justitie op de hoogte gesteld van de laatste ontwikkelingen ten aanzien van buitenlandse adoptie. Blijkens deze brief is kort gezegd sprake van negatieve perspublicaties over illegale activiteiten van een Nederlandse tussenpersoon uit Amsterdam en is het van het allergrootste belang dat de ‘Commissioner of Probation and Child Care’ in Sri Lanka beschikt over een officiële brief waaruit blijkt dat het ook de zorg van de Nederlandse overheid is om iedere vorm van illegaliteit te minimaliseren.

In vervolg op deze brief van de Stichting heeft de staatssecretaris van Justitie het ‘Department of Probation and Child Care Services’ in Sri Lanka een (voor de rechtbank niet kenbaar gedateerde) brief gestuurd, waarin hij de op 15 juli 1989 in werking getreden Wet opneming buitenlandse pleegkinderen uiteenzet. Ook geeft hij aan: “In the Netherlands prospective adoptive parents who have their own contact in a foreign country in which they want to adopt a child are free to do so. The act does not exclude it. For the procedure in most of the countries of origin of the adoptive children however a social report of the child care and protection board is needed. Such report can only be obtained by one of the licenced organisations. These organisations have the obligation to check the private contact upon its pureness in order to exclude any form of child-traficking. For this purpose two of my officials recently visited the embassy of your country in Brussels, belgium, with a proposal to set up a system of checking these contacts in Sri Lanka.”

In een memorandum van het Nederlandse consulaat te Colombo van 30 augustus 1991 wordt melding gemaakt van de arrestatie van een aantal personen die betrokken zouden zijn bij de adoptie van illegaal geselecteerde baby’s. De mogelijkheid van kinderroof wordt volgens het memorandum niet uitgesloten. Het consulaat informeert of een in Nederland gevestigde organisatie, ‘International Adoption Services’ uit Nijmegen, bekend is bij Buitenlandse Zaken of Justitie en of zij wetenschap hebben van de praktijken van een bepaalde advocate, die ook advocate was van de Nederlandse adoptieorganisatie ‘ [X] ’.

Laatstgenoemd memorandum is bij brief van 10 september 1991 door het Ministerie van Buitenlandse Zaken doorgeleid naar het Ministerie van Justitie en bij brief van 2 oktober 1991 heeft het Ministerie van Justitie gereageerd. Het Openbaar Ministerie is verzocht een onderzoek in te stellen.

Het Openbaar Ministerie heeft een strafrechtelijk onderzoek ingesteld, mede naar aanleiding van een publicatie in het dagblad Trouw van 6 februari 1991 over illegale adoptie. Het Openbaar Ministerie heeft bij ambtsbericht van 17 januari 1992, samengevat, geconcludeerd (letterlijk weergegeven) dat niet is gebleken van illegale bemiddeling met winstoogmerk noch van (grootscheepse) kinderhandel. Voorgesteld is om over te gaan tot voorwaardelijk sepot van de strafzaak tegen twee vrouwen die zich bezig hebben gehouden met bemiddeling bij de plaatsing van adoptiefkinderen uit Sri Lanka, waaronder de in het hiervoor genoemde memorandum van 30 augustus 1991 genoemde advocate van ‘ [X] ’. De staatssecretaris van Justitie is gevraagd om zijn visie en heeft ingestemd met het voorstel van het Openbaar Ministerie tot voorwaardelijk sepot. Het Openbaar Ministerie is niet tot strafvervolging overgegaan.

In Sri Lanka is op 11 maart 1992 een wijziging van de adoptiewetgeving aangenomen, op grond waarvan een vereiste voor adoptie is dat het te adopteren kind afkomstig is uit een weeshuis, kindertehuis of ander instituut dat van overheidswege wordt onderhouden, dat voor een periode van ten minste vijf jaar wettelijk is geregistreerd.²

Op 17 mei 2017 heeft het tv-programma Zembla in de reportage ‘Adoptiebedrog’ bericht over jongvolwassenen die vanuit Sri Lanka geadopteerd zijn en die onjuiste of vervalste papieren hadden.

Op 20 september 2017 volgde een tweede reportage van Zembla, waarin onder meer werd bericht over kinderen die door Sri Lankaanse adoptiebemiddelaars waren verkocht ten behoeve van adoptie door buitenlanders.

In december 2017 is een boek van Sanne van Rossen verschenen, ‘Het verdriet van Sri Lanka’. Het gaat over misstanden bij adoptie in Sri Lanka en corruptie bij Sri Lankaanse adoptieorganisaties, ziekenhuizen en autoriteiten.

Op 28 maart 2018 heeft Zembla een derde reportage gewijd aan misstanden bij adopties vanuit Sri Lanka. [eiseres] heeft aan deze reportage meegewerkt.

heeft de Staat en de Stichting aansprakelijk gesteld voor onrechtmatig handelen bij haar adoptie bij brieven van haar advocaat van 6 maart 2018. Bij brieven van haar advocaat van 12 april 2018 heeft zij de grondslag van de aansprakelijkstelling nader verwoord.

In een brief van 31 mei 2018 aan de advocaat van [eiseres] heeft de minister voor Rechtsbescherming aansprakelijkheid van de Staat van de hand gewezen. De Stichting heeft niet op de aansprakelijkstelling gereageerd.

De minister voor Rechtsbescherming heeft bij brief van 6 december 2018 aangekondigd een commissie in te stellen die onderzoek gaat doen naar mogelijke misstanden die in het verleden bij interlandelijke adopties hebben plaatsgevonden.

Bij brief van 25 april 2019 heeft de minister voor Rechtsbescherming de Tweede Kamer geïnformeerd over de samenstelling van en opdracht aan deze commissie. De commissie heeft blijkens deze laatste brief tot taak onderzoek te doen naar:- de rol en verantwoordelijkheid van de Nederlandse overheid met betrekking tot interlandelijke adoptie van kinderen in tenminste de periode 1967-1998;

- het bestaan van mogelijke misstanden met betrekking tot interlandelijke adoptie van kinderen in tenminste de periode 1967-1998 waarbij in ieder geval als startpunt de landen Bangladesh, Brazilië, Colombia, Indonesië en Sri Lanka worden onderzocht;

- de bekendheid bij de Nederlandse overheid met voornoemde mogelijke misstanden;

- de betrokkenheid van de Nederlandse overheid bij voornoemde mogelijke misstanden;

- de bekendheid bij Nederlandse bemiddelende partijen of andere instanties/particulieren met voornoemde mogelijke misstanden;

- de betrokkenheid van Nederlandse bemiddelende partijen of andere instanties/particulieren bij voornoemde mogelijke misstanden;

- de mate waarin mogelijke betrokkenheid van de Nederlandse overheid en Nederlandse bemiddelende partijen of andere instanties/particulieren incidenteel of structureel van aard was;

- de wijze waarop de Nederlandse overheid op signalen van voornoemde mogelijke misstanden heeft gereageerd; en

- of de wijze van reageren adequaat/toereikend is geweest, in het licht van de rol en verantwoordelijkheid van de Nederlandse overheid met betrekking tot interlandelijke adoptie van kinderen in tenminste de periode 1967-1998.

Er is (nog) geen datum bekend waarop de commissie rapporteert.

Toen [eiseres] in Sri Lanka (4 maart 1992) en in Nederland (26 januari 1995) geadopteerd werd, waren er geen verdragen waarbij Nederland en/of Sri Lanka partij waren, die haar adoptie regelden. [eiseres] is in Sri Lanka geadopteerd naar Sri Lankaans recht en in Nederland naar Nederlands recht.

Wel hebben de Verenigde Naties een aantal jaren voor de adoptie van [eiseres] in Sri Lanka, op 3 december 1986, een resolutie aangenomen, namelijk de Verklaring inzake de juridische en sociale beginselen betreffende de bescherming en het welzijn van kinderen, in het bijzonder met betrekking tot plaatsing in een pleeggezin en adoptie, nationaal en internationaal (hierna: de VN-Verklaring).³

De VN-Verklaring is ingegeven door de grote aantallen kinderen die verlaten of weeskind worden als gevolg van geweld, interne verstoringen, gewapende conflicten, natuurrampen, economische crises of sociale problemen. Uitgangspunt van de VN-Verklaring is dat een kind, “wherever possible”, opgroeit onder de verzorging en verantwoordelijkheid van zijn eigen (biologische) ouders. Als die zorg niet beschikbaar of toereikend is, moet volgens de VN-Verklaring eerst worden gekeken of andere familie voor het kind kan zorgen en anders een substituut-familie, zoals een pleeggezin of adoptiefamilie. In de laatste plaats kan, als dat noodzakelijk is, plaatsing in een daarvoor geschikt instituut worden overwogen (artikel 4). Volgens de VN-Verklaring moet het belang van het kind, in het bijzonder zijn behoefte aan affectie en veiligheid, “the paramount consideration” zijn (artikel 5). Het primaire doel van adoptie is volgens de VN-Verklaring om een kind een “permanent family” te verschaffen (artikel 13). Interlandelijke adoptie kan worden overwogen wanneer een kind niet kan worden opgenomen in een pleeggezin of worden geadopteerd in zijn land van herkomst, als een alternatieve manier om het kind een gezin te bieden (artikel 17). In de VN-verklaring zijn ook beginselen opgenomen die zich richten op de verantwoordelijkheden van overheden in het geval van interlandelijke adoptie, waarbij mede aanbevelingen worden gedaan die betrekking hebben op de eisen die aan bemiddelaars moeten worden gesteld (artikelen 18-24).

In Nederland is in 1956 de mogelijkheid van adoptie wettelijk ingevoerd en sinds 1 januari 1970 geregeld in de artikelen 1:227-1:229 Burgerlijk wetboek (BW).⁴ Adoptie geschiedt bij rechterlijke uitspraak. In de terminologie van de in 1995 geldende wetgeving verkreeg de geadopteerde de staat van wettig kind van de adoptiefouders en hielden de burgerlijke betrekkingen tussen zijn bloed- en aanverwanten in de opgaande linie en in de zijlinie op te bestaan. De huidige wettekst spreekt, in overeenstemming met gewijzigde wetgeving over afstamming, over het tot stand brengen en verbreken van familierechtelijke betrekkingen. Inhoudelijk is er niets veranderd aan de rechtsgevolgen van adoptie.

In 1995 konden alleen echtparen verzoeken om adoptie en kon het verzoek op grond van het toenmalige artikel 1:227 BW alleen worden toegewezen: “indien de adoptie zowel uit het oogpunt van verbreking van de banden met de ouders als dat van bevestiging van de banden met de adoptanten, (...) in het kennelijk belang van het kind is en aan de voorwaarden, door het volgende artikel gesteld, is voldaan.” Onder meer gold (in beginsel) de voorwaarde dat geen van de ouders (waarmee bedoeld werd: ouders die in familierechtelijke betrekking tot het kind stonden) het verzoek weerspreekt. Ook gold de voorwaarde dat het kind meer dan drie jaren feitelijk door de adoptanten is verzorgd en opgevoed en één van beiden de voogd van het kind is.

De adoptie is in het Nederlandse recht geïntroduceerd als een maatregel van kinderbescherming die genomen wordt in het belang van het kind dat bescherming nodig heeft, en niet als een instelling in het belang van de adoptanten.

De eerste jaren na 1956 werd de adoptiewet vooral benut om in bestaande pleegsituaties zekerheid te scheppen. Tot in het midden van de zestiger jaren betrof de adoptie in de meeste gevallen een Nederlands pleegkind en Nederlandse (adoptief) pleegouders. Na 1965 richtten adoptiefouders zich voor het vinden van een pleegkind in steeds meer gevallen op het buitenland, vanaf 1967 meer in het bijzonder op niet-Europese landen. In de jaren zeventig ging het aantal buitenlandse pleegkinderen dat jaarlijks werd geadopteerd het aantal Nederlandse kinderen overtreffen. Een en ander is beschreven in de nota “Praktische gang van zaken rond adoptie en adoptievoorbereiding” (Kamerstukken II 1979-1980, 16 194, nr. 2).

In de genoemde nota wordt ook ingegaan op de problemen die de toenemende belangstelling voor buitenlandse pleegkinderen met zich bracht en wordt de daaruit voortvloeiende behoefte aan ordenende maatregelen genoemd. Die behoefte heeft geleid tot een procedure tot verkrijging van een beginseltoestemming die voorafgaand aan de opneming van een buitenlands pleegkind moest worden gevolgd. Deze procedure tot verkrijging van beginseltoestemming was tot de inwerkingtreding van de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen vastgelegd in het toenmalige vreemdelingenbeleid. In dit vreemdelingenbeleid waren ook de vereisten voor toelating van een buitenlands pleegkind bepaald (zie bijlage V bij eerdergenoemde nota met deel G-7 van de toen geldende Vreemdelingencirculaire, zoals op 15 oktober 1975 gewijzigd, later Vreemdelingecirculaire 1982, deel B-18).

De vaste commissie voor Justitie heeft bij brief van 14 mei 1987 bij de staatssecretaris van Justitie geïnformeerd naar de stand van zaken van de wettelijke regeling inzake de opneming van een buitenlands pleegkind. De staatssecretaris van Justitie heeft bij brief van 30 juli 1987 bericht dat een wetsvoorstel inzake de opneming van buitenlandse pleegkinderen is ingediend, dat onder meer voorziet in een vergunningstelsel voor bemiddelende instanties.

In de parlementaire behandeling van de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen (Kamerstukken II, 1987-1988, nr. 6, p. 4) is over de landen van herkomst en hun opvattingen over interlandelijke adoptie het volgende opgemerkt: “Naar aanleiding van de vraag van de leden van de P.v.d.A.-fractie met betrekking tot de landen van herkomst en de houding van deze landen ten aanzien van het adopteren van «hun» kinderen, kan ik mededelen dat de belangrijkste toeleverende landen zijn: Sri Lanka (tot 1 juni 1987), India, Colombia en Korea. In het algemeen kan worden gesteld dat de landen waar de meeste kinderen vandaan komen, ten aanzien van interlandelijke adoptie dezelfde opvattingen huldigen als Nederland. Die opvattingen stemmen overeen met de VN-verklaring van 3 december 1986 inzake de sociale en juridische beginselen met betrekking tot de bescherming en het welzijn van kinderen, in het bijzonder met betrekking tot de plaatsing in pleeggezinnen en adoptie van kinderen afkomstig uit zowel het eigen land als het buitenland. Deze verklaring is in een Nederlandse vertaling gepubliceerd in Nederlandse Staatscourant 1987, nr. 223. De genoemde landen staan positief tegenover de adoptie van deze kinderen in Nederland.”

Over de criteria die worden gehanteerd ter vaststelling van de deugdelijkheid van de afstandsverklaring en de controle daarvan is het volgende opgemerkt (Kamerstukken II, 1987-1988, nr. 6, p. 10): “Er is uiteraard zorgvuldige overweging nodig voordat tot afstand wordt overgegaan. ledere ouder moet de gelegenheid hebben zich volledig te realiseren wat de gevolgen zijn van het doen van afstand. Door middel van bescheiden moet worden aangetoond dat afstand is gedaan op ter plaatse geldige en naar Nederlandse normen aanvaardbare wijze. Dit houdt in dat in ieder geval een door de natuurlijke ouder(s) ondertekend stuk aanwezig moet zijn. Een aanvaardbare wijze van afstand mag ook worden aangenomen in geval van adoptie door de adoptiefouders in het land van herkomst bij rechterlijke uitspraak. In dat geval zal de afstandsverklaring door de natuurlijke ouder(s) doorgaans worden afgelegd tegenover de rechter. In aanmerking moet worden genomen dat de regelgeving inzake adoptie van land tot land verschilt. In samenhang met de aanvraag voor een machtiging tot voorlopig verblijf wordt door de ambassade ter plaatse geverifieerd of op aanvaardbare wijze afstand is gedaan. Bij die verificatie geldt als uitgangspunt dat wanneer de afstandsverklaring in de in het buitenland gevolgde procedure reeds is overgelegd en in orde is bevonden, een diepgaande controle niet meer noodzakelijk is. In de praktijk is bij deze wijze van toetsen nimmer gebleken van de ondeugdelijkheid van afstandsverklaringen.”

Zoals hiervoor al opgemerkt, is de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen met ingang van 15 juli 1989 in werking getreden. Bij de totstandkoming van de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen zijn blijkens de parlementaire stukken de beginselen en uitgangspunten zoals verwoord in de VN-Verklaring mede in aanmerking genomen. Het tot dan toe gevolgde beleid inzake de verlening van beginseltoestemming is toen bij wet vastgelegd, de vereisten zijn in overeenstemming gebracht met de praktijk en de te doorlopen procedure is gemoderniseerd en met een aantal wettelijke waarborgen omkleed. Ook is in de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen de bemiddeling ter zake de opneming van een buitenlands pleegkind gereguleerd door middel van een vergunningstelsel. Ten slotte is voorzien in verschillende vormen van controle en toezicht, betreffende de binnenkomst in Nederland van een buitenlands pleegkind, de activiteiten van vergunninghouders en de verstrekking van de algemene voorlichting aan aspirant adoptiefouders, die aan de gezinsonderzoeken vooraf gaat.

In het Besluit opneming buitenlandse pleegkinderen⁵ zijn bepalingen opgenomen met betrekking tot (i) de rechtspersoon die algemene voorlichting moet geven aan de aspirant pleegouders (het Bureau voorlichting interlandelijke adoptie), alsmede de organisatie en bekostiging van zijn werkzaamheden en de inhoud van de te verstrekken voorlichting, (ii) de organisatie, de toerusting en de taak van vergunninghouders en (iii) wijzigingen van het Uitvoeringsbesluit kinderbescherming in verband met de adviestaak van het (toenmalige) College van Advies voor de kinderbescherming.