Parket bij de Hoge Raad, 08-01-2021, ECLI:NL:PHR:2021:21, 20/01827

Onderdeel 1 bevat allereerst de klacht dat het hof ten onrechte, althans zonder een toereikende motivering, is voorbijgegaan aan het beroep van de werknemer op art. 7:611 BW en art. 7:658 BW. Deze klacht is met name gericht tegen rov. 5.32, geciteerd in alinea 1.10 hiervoor. De subonderdelen 3.1.1 en 3.1.2 hebben een inleidend karakter.

In rov. 5.10 is het hof nader ingegaan op de stellingen van de werknemer dat zijn burn-out mede is veroorzaakt door de omstandigheid dat hij heel veel moest reizen voor het werk, door de omstandigheid dat hij het enige aanspreekpunt was voor het in 2007 ‘geoutsourcete’ deel van Urenco, en door de reacties van collega’s op zijn (affectieve) relatie met een collega. Het hof overweegt ook hier, dat uit niets blijkt dat zij naar objectieve maatstaven te veel van de werknemer heeft gevergd. Wat betreft de verzochte ‘billijke vergoeding’, heeft het hof de gevolgtrekking gemaakt dat, voor zover de burn-out al (mede) is veroorzaakt door de omstandigheden die de werknemer heeft genoemd, daarvan geen verwijt te maken is aan de werkgeefster, laat staan een ‘ernstig verwijt’. De aanwezigheid van een ‘ernstig verwijt’ is een van de vereisten voor een ‘billijke vergoeding’ als bedoeld in art. 7:682 BW.

Wat betreft de stellingen onder (d) en (e): het hof heeft in rov. 5.10 vastgesteld dat de werknemer nimmer aan de werkgeefster kenbaar heeft gemaakt dat de werkdruk hem te veel werd en/of dat hij zich op een andere manier psychisch belast voelde, terwijl van iemand in zo’n functie wel kan worden verwacht dat hij dit aan de werkgever kenbaar maakt. Daarin ligt besloten dat het hof de stelling van de werknemer dat hij heeft aangegeven dat hij moe was, dat hij te maken had met angsten en dat dit te wijten viel aan de hoge werkdruk, onvoldoende concreet en onderbouwd achtte tegenover de gemotiveerde betwisting van die stelling.

In rov. 5.32 heeft het hof tot uitdrukking gebracht dat, gelet op hetgeen het hof (in rov. 5.8 – 5.10) had overwogen met betrekking tot de grondslag van art. 7:682 BW, deze stellingen evenmin leiden tot het oordeel dat sprake is van slecht werkgeverschap van deze werkgeefster (art. 7:611 BW) of tot het oordeel dat deze werkgeefster een op haar rustende zorgplicht jegens deze werknemer heeft geschonden (art. 7:658 BW). Het hof heeft zijn eerdere motivering in rov. 5.32 dus opnieuw gebruikt; dit geldt in het bijzonder voor het aspect van kenbaarheid voor de werkgeefster. Onderdeel 1 berust mijns inziens op een onjuiste lezing van de desbetreffende overwegingen van het hof en mist om deze reden feitelijke grondslag.

In de tweede plaats, in de subonderdelen 3.1.6 – 3.1.20, wordt geklaagd dat het hof het beoordelingskader van art. 7:658 BW heeft miskend. Ik schets kort dat kader. Art. 7:658 lid 2 BW bepaalt dat de werkgever jegens de werknemer aansprakelijk is voor de schade die de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt, tenzij de werkgever aantoont dat hij de in het eerste lid van dit artikel genoemde verplichtingen is nagekomen of dat de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer. In lijn met de hoofdregel van bewijslastverdeling in art. 150 Rv is het aan de werknemer om te stellen en, zo nodig, te bewijzen dat hij schade heeft geleden in de uitoefening van zijn werkzaamheden. Indien dit is aangetoond, althans aannemelijk is geworden, rust vervolgens op de werkgever – buiten gevallen van opzet of bewuste roekeloosheid aan de zijde van de werknemer – de stelplicht dat hij aan zijn zorgplicht heeft voldaan. Voldoet de werkgever niet aan zijn zorgplicht, dan is daarmee in beginsel ook het oorzakelijk verband tussen de normschending en de schade gegeven. Slechts wanneer de werkgever kan aantonen dat de veiligheidsmaatregelen die redelijkerwijs van hem konden worden verwacht, het ongeval niet zouden hebben voorkomen, is de werkgever van zijn aansprakelijkheid bevrijd. Indien de schade ook zou zijn ontstaan indien de werkgever zijn zorgplicht was nagekomen, ontbreekt het voor aansprakelijkheid noodzakelijke condicio sine qua non-verband.⁶

Het oorzakelijk verband is bij psychisch letsel dikwijls lastiger aan te tonen dan bij fysiek letsel. Burn-out is, zoals in subonderdeel 3.1.15 wordt opgemerkt, een multi-causale beroepsziekte waarvan de oorzaak ook kan zijn gelegen in omstandigheden die in de privésfeer van de werknemer vallen, zoals diens persoonlijke aanleg of andere niet aan het werk gerelateerde omstandigheden.⁸

Van belang is daarom dat bewijs wordt geleverd waaruit blijkt dát de werknemer lijdt aan een burn-out en dat tevens feitelijk wordt onderbouwd dat de werkplek of de werkomstandigheden zodanig waren dat aannemelijk is dat de oorzaak van de burn-out daarin kan worden gevonden.¹¹

Wat betreft de zorgplicht van de werkgever, verdient het kenbaarheidsvereiste in deze zaak aandacht. In het algemeen kan worden gesteld dat voor aansprakelijkheid van de werkgever voor psychische schade nodig is dat de werknemer op een of andere wijze kenbaar heeft gemaakt dat hij dreigt ziek te worden dan wel een verhoogd risico loopt.¹² Spier betoogt dat zich omstandigheden laten denken waarin zozeer voor zich spreekt dat van de werknemer teveel wordt gevergd, dat de werkgever − ook zonder expliciete signalen daarover − proactief te werk moet gaan met betrekking tot een bepaalde werknemer. Hij geeft het voorbeeld van situaties waarin werknemers lijden aan ziektes of kwalen die aan de werkgever bekend zijn, waarin werknemers kampen met aan de werkgever bekende psychische problemen of waarin sprake is van een heel jeugdige of juist zeer gevorderde leeftijd van de werknemer. De omstandigheden van het geval kunnen zózeer voor zich spreken dat, ook zonder dat de werknemer ‘aan de bel trekt’, voor de werkgever duidelijk moet zijn dat de werknemer door het werk − bijvoorbeeld door werkdruk − in zijn gezondheid zou kunnen worden geschaad.¹³

In een meer recente publicatie schrijft Lindenbergh, met het oog op psychische schade door overbelasting, dat er spanning bestaat tussen enerzijds de verplichting van de werkgever om onderzoek te doen naar de risico’s die zijn werknemers in het algemeen en bepaalde werknemers in het bijzonder lopen, en anderzijds de verplichting van de werknemer om zijn werkgever tijdig te informeren over concrete risico’s die hij loopt.¹⁴ Hoewel in het algemeen het risico van een burn-out bekend is, is het niet eenvoudig te bepalen wat hier het specifieke risico is dat een bepaalde werknemer in de gegeven omstandigheden loopt. Lindenbergh noteert dat in de feitenrechtspraak als uitgangspunt lijkt te worden aanvaard dat de werkgever zijn werknemers met normale werkzaamheden mag belasten: de werkgever is eerst tot onderzoek naar overbelasting gehouden wanneer zich daarvoor aanwijzingen voordoen.¹⁵ Is de werkgever eenmaal bekend geworden met een specifiek risico ten aanzien van de belastbaarheid van een werknemer, dan verplicht hem dat tot extra zorg. De rechtspraak vergt voor het aannemen van een tekortkoming van de werkgever dat deze op de hoogte was van het specifieke risico dat de werknemer in kwestie liep, bijvoorbeeld omdat de werknemer dat kenbaar heeft gemaakt.¹⁶

Vegter stelt dat in de rechtspraak opvalt dat van werknemers in hogere functies relatief snel wordt verwacht dat zij zélf problemen op het gebied van werkdruk aankaarten, terwijl bij werknemers in lagere functies juist een meer proactieve houding van de werkgever wordt verwacht.¹⁷

In de subonderdelen 3.1.6 – 3.1.20 wordt, zoals gezegd, geklaagd dat het hof het beoordelingskader van art. 7:658 BW heeft miskend. De klacht valt uiteen in een aantal subonderdelen die hierna zoveel mogelijk gezamenlijk worden besproken. Deze subonderdelen houden niet in dat het hof (ook) het beoordelingskader van art. 7:611 BW zou hebben miskend: dat artikel blijft hier verder onbesproken.¹⁸

Omdat het hof in rov. 5.9 heeft vastgesteld dat de oorzaak van de burn-out van de werknemer voor een deel werkgerelateerd is, moet volgens de subonderdelen 3.1.6 en 3.1.7 uitgangspunt bij de beoordeling zijn dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade heeft geleden als bedoeld in art. 7:658 lid 2 BW. Indien het hof een ander uitgangspunt heeft gekozen, is dat oordeel volgens de werknemer onbegrijpelijk in het licht van die vaststelling.

Volgens het hof volgt dit uit de periodieke evaluatie van de bedrijfsarts van 21 oktober 2016, geciteerd in rov. 5.9. Daar valt te lezen dat de werknemer arbeidsongeschikt is “t.g.v. twee ziekteoorzaken waarvan er een werkgerelateerd is en als beroepsziekte aangeduid wordt”.¹⁹ De bedrijfsarts heeft deze mededeling niet nader toegelicht. Anders dan in deze subonderdelen wordt betoogd, kan uit de enkele zinsnede dat de oorzaak van de burn-out van de werknemer “voor een deel werkgerelateerd is en als beroepsziekte aangeduid wordt” niet worden afgeleid dat het hof heeft vastgesteld en in cassatie vaststaat dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade heeft geleden als bedoeld in art. 7:658 lid 2 BW. Integendeel, uit het vervolg van deze rechtsoverweging blijkt juist dat volgens het hof een oorzakelijk verband tussen de klachten en de gestelde overbelasting in het werk niet aannemelijk is geworden.

Subonderdeel 3.1.8 stelt dat art. 7:658 BW de bewijslast ten aanzien van de nakoming van de op hem rustende zorgplicht met betrekking tot de veiligheid op de werkplek op de werkgever legt. In subonderdeel 3.1.9 klaagt de werknemer dat het hof de uit art. 7:658 BW voortvloeiende verdeling van stelplicht en bewijslast heeft miskend, althans zijn oordeel dienaangaande ontoereikend heeft gemotiveerd. In het licht van de vaststelling in rov. 5.9 dat de burn-out voor een deel werkgerelateerd was, had het hof volgens de werknemer moeten beoordelen of de werkgeefster heeft aangetoond dat zij aan haar zorgplicht als werkgever heeft voldaan door al die maatregelen te treffen, die redelijkerwijs nodig waren om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade zou lijden.

Voor zover deze klachten berusten op de gedachte dat de vaststelling dat de oorzaak van de burn-out voor een deel werkgerelateerd is, reeds meebrengt dat daarmee ook het voor art. 7:658 BW vereiste oorzakelijk verband vaststaat, gaan zij niet op. Om te beginnen heeft het hof niet vastgesteld wélk deel van de klachten werkgerelateerd is. Veronderstellenderwijze aannemend dat het hof hiermee de psychische klachten bedoelt die de werknemer zelf toeschrijft aan de door hem genoemde werkomstandigheden, maar die (ook) andere oorzaken kunnen hebben gehad, heeft het hof het oorzakelijk verband onderzocht in samenhang met een mogelijke schending van de zorgplicht van de werkgeefster. Dit is op zichzelf niet in strijd met het in de alinea’s 2.7 – 2.15 hiervoor geschetste beoordelingskader. Stel dat een werknemer of werkneemster psychisch overbelast is (‘een burn out krijgt’) door samenloop van verschillende factoren (bijv. door een relatiecrisis, problemen in het gezin betreffende de opvoeding van een van de kinderen, onenigheid in de familie of met de buren, geluidsoverlast, belastende mantelzorg, uitzichtloze schuldenproblematiek, rouwverwerking, een bedreigende lichamelijke ziekte of wat dan ook) en in dezelfde periode problemen heeft met het uitvoeren van zijn of haar werkzaamheden – zoals tegenvallende productiviteit, te laat komen, conflicten met collega’s of klanten etc. −, dan is daarmee nog niet een zorgplicht van de werkgever aan de orde. Van een schending van de zorgplicht van de werkgever kan sprake zijn wanneer deze objectief onredelijke eisen aan zijn werknemer(s) stelt: dat is onafhankelijk van de aanwezigheid van eventuele andere stress-factoren. Daarnaast kan, onder omstandigheden, sprake zijn van schending van de zorgplicht van de werkgever bij het regelen van de werkzaamheden (zijnde een omstandigheid die de werkgever kan beïnvloeden), bijvoorbeeld indien de werkgever, hoewel bekend met (privé-)omstandigheden van de werknemer die hem in relevante mate belemmeren in het verrichten van zijn werkzaamheden, weigert daarmee rekening te houden in gevallen waarin dit wel praktisch mogelijk was. Anders uitgedrukt: was het werkgerelateerde aspect van de burn out-klachten kenbaar voor de werkgeefster?

Het beoordelingskader van art. 7:658 BW is geschetst in de alinea’s 2.7 – 2.15 hiervoor. Het hof heeft in rov. 5.9 – ten aanzien van elk van de door de werknemer genoemde punten van hoge werkdruk – onderzocht of de werkdruk naar objectieve maatstaven te hoog was. Hierbij valt te denken aan de regelgeving op het gebied van arbeidsomstandigheden. Zo heeft het hof gelet op de aantallen uren aanwezigheid op het werk (overwerk), op het ziekteverzuim van de werknemer (absoluut en in verhouding tot het landelijk gemiddelde), op de hoeveelheid taken en bereikbaarheidsverplichtingen in verhouding tot zijn functie en het takenpakket dat van hem kon worden verwacht. Wat betreft de overige werkomstandigheden heeft het hof onderzocht of sprake was van eerdere voor de werkgeefster kenbare signalen en is het hof dieper ingegaan op de klacht van de werknemer over onduidelijkheid van zijn functieomschrijving. Het hof kwam tot de slotsom dat de werkgeefster op al deze punten niet is tekortgeschoten.

Wat betreft de stellingen van de werknemer over aanvaringen met zijn collega’s, heeft het hof niet voor de werkgeefster kenbaar geacht dat deze het gevolg zouden zijn van structurele overbelasting van de werknemer (rov. 5.9 aan het slot). In rov. 5.10 is het hof nog ingegaan op de stellingen van de werknemer over zijn rol als ‘aanspreekpunt’ en over de negatieve reacties van collega’s op zijn (affectieve) relatie met een collega. Het hof kon mijns inziens zonder schending van de in cassatie ingeroepen rechtsregel beslissen dat uit het gestelde niet blijkt dat de werkgeefster teveel van de werknemer heeft gevergd.

Volgens subonderdeel 3.1.10 heeft het hof, blijkens de slotsom van rov. 5.11, slechts beoordeeld of de werkgeefster ter zake van het ontstaan van de burn-out een ernstig verwijt treft (als bedoeld in art. 7:682 BW). Dat is een andere maatstaf dan die in art. 7:658 BW. Daarom kan al hetgeen het hof in rov. 5.9 – 5.11 heeft overwogen volgens subonderdeel 3.1.11 niet de verwerping van het beroep van de werknemer op art. 7:658 BW dragen. Dit laatste geldt volgens subonderdeel 3.1.12 te meer in het licht van de in alinea 2.2 hiervoor genoemde stellingen, die de werknemer mede had aangevoerd in het kader van zijn beroep op art. 7:658 BW.

Deze klachten gaan mijns inziens niet op. In rov. 5.10 gaat het om een primair oordeel (dat de werkgeefster naar objectieve maatstaven teveel van de werknemer heeft gevergd blijkt nergens uit) en om een secundair/subsidiair oordeel (voor zover de burn-out al mede zou zijn veroorzaakt door deze gestelde omstandigheden, is de werkgeefster hiervan geen (ernstig) verwijt te maken). Hetgeen het hof daar heeft overwogen over de door de werknemer aangevoerde omstandigheden kon opnieuw worden gebruikt in rov. 5.32 ten aanzien van de grondslag art. 7:658 BW. Daarmee heeft het hof niet dezelfde maatstaf aangelegd.

In de subonderdelen 3.1.13 – 3.1.16 acht de werknemer van belang dat de zorgplicht van art. 7:658 BW een ruime strekking heeft²⁰, dat deze zorgplicht ook ziet op bescherming van de werknemer tegen het ontstaan van psychische klachten en psychische schade in de uitoefening van de werkzaamheden en dat een burn-out een multi-causale beroepsziekte is. Volgens subonderdeel 3.1.15 is de ene persoon meer dan de ander vatbaar voor een burn-out. De zorgplicht die van de werkgever mag worden verwacht is dan ook afhankelijk van de situatie van de individuele werknemer: een werkgever kan zich niet verschuilen achter het argument dat naar objectieve maatstaven de werkdruk acceptabel is.

Volgens de subonderdelen 3.1.16 en 3.1.17 kan hetgeen het hof in rov. 5.9 – 5.11 overweegt niet dragend zijn voor de verwerping van het beroep op art. 7:658 BW: het hof heeft niet de stelling van de werknemer verworpen dat hij herhaaldelijk aandacht had gevraagd voor het feit dat hij structureel werd overbelast. In het licht van de onder (d) en (e) genoemde stellingen in alinea 2.2 hiervoor, is volgens de klacht onbegrijpelijk dat het hof heeft volstaan met de constatering dat niet gesteld of gebleken is dat de werknemer daarvan bij de werkgeefster melding heeft gemaakt (rov. 5.9) en met de constatering dat de werknemer nooit kenbaar heeft gemaakt dat de werkdruk hem te veel werd of dat hij zich anderszins psychisch belast voelde. In subonderdeel 3.1.18 voert de werknemer aan dat het hof met name heeft gewezen op algemene of objectieve omstandigheden. Daarmee is het hof niet voldoende ingegaan op de stelling van de werknemer dat hij wel door structureel overwerk overbelast was en dat hij dit ook aan de werkgeefster heeft kenbaar gemaakt. Volgens de klacht gaat het erom wat de werkgever, gelet op wat hem over de individuele werknemer bekend is of behoort te zijn, aan maatregelen diende te treffen. Volgens subonderdeel 3.1.19 vormen de verwijzing in rov. 5.9 naar de probleemanalyse van de bedrijfsarts van 17 mei 2016 – waaruit volgens het hof niet blijkt dat de werknemer een te hoge werklast ervaart – en het feit dat de werknemer vijf maanden voor zijn uitval nog heeft gevraagd opleidingen te mogen volgen, niet een toereikend gemotiveerde weerlegging van deze stellingen van de werknemer. In subonderdeel 3.1.20 klaagt de werknemer ter afsluiting dat het hof in rov. 5.9 – 5.11 niets heeft overwogen over hetgeen de werkgeefster, uit hoofde van haar zorgplicht, heeft gedaan om het ontstaan van een burn-out van de werknemer te voorkomen. Deze klachten lenen zich alle voor een gezamenlijke bespreking.

Uit rov. 5.8 – 5.10 volgt dat het hof voor een belangrijk deel de zorgplicht en het oorzakelijk verband gezamenlijk heeft beoordeeld. De overweging in rov. 5.9 dat de door de werknemer ervaren werkdruk een rol zal hebben gespeeld bij het ontstaan van zijn arbeidsongeschiktheid, maar dat dit niet zonder meer betekent dat de (werk)druk ook “naar objectieve maatstaven te hoog was”, heeft het hof nader uitgewerkt. Uit die uitwerking blijkt allereerst dat het hof van oordeel is dat de stellingen van de werknemer geen steun vinden in feitelijke gegevens. Zo overweegt het hof dat uit de aanwezigheidslijsten kan worden opgemaakt dat de werknemer (weliswaar) regelmatig overwerkte, maar óók dat hij over het algemeen binnen de overeengekomen werktijd weer naar huis ging; dat de werknemer niet vaak heeft verzuimd wegens ziekte; dat niet is gebleken dat hij aanzienlijk meer werkzaamheden verrichtte en meer bereikbaar diende te zijn dan, gelet op zijn functie en takenpakket, van hem kon worden verwacht; dat uit de probleemanalyse van de bedrijfsarts niet blijkt dat de werknemer een te hoge werklast ervaart; dat hij vóór zijn uitval wegens ziekte nog heeft gevraagd om opleidingen te mogen volgen.

In de uitwerking noemt het hof ook aspecten die meer betrekking hebben op de zorgplicht van de werkgeefster. Dit oordeel is niet onbegrijpelijk in het licht van hetgeen de werkgeefster in de procedure bij de kantonrechter heeft aangevoerd; zie met name het verweerschrift in eerste aanleg, punten 45 – 47.

Uit het voorgaande volgt dat het hof van oordeel is dat, ook indien het hof zou aannemen dat de oorzaak van de burn-out van de werknemer mede is gelegen in een of meer van de omstandigheden die de werknemer had aangevoerd, de werkgeefster haar zorgplicht in de zin van art. 7:658 BW niet heeft geschonden. De klacht van subonderdeel 3.1.9 dat het hof de uit dit artikel voortvloeiende verdeling van stelplicht en bewijslast heeft miskend, faalt om redenen als hiervoor besproken. Het oordeel berust op een afweging en waardering van de feiten en is toereikend gemotiveerd. Uit het oordeel dat de werknemer nimmer aan de werkgeefster kenbaar heeft gemaakt dat de werkdruk hem te veel werd en/of dat hij zich op een andere manier psychisch belast voelde, volgt dat de werkgeefster redelijkerwijs geen rekening kon houden met de specifieke situatie van de werknemer en derhalve voor hem geen bijzondere maatregelen hoefde te treffen. De klachten van onderdeel 1 falen.

De subonderdelen 3.1.21 – 3.1.25 bevatten geen klacht over de uiteindelijke beslissing van het hof, maar stellen een vraagstuk van procedurele aard aan de orde. In rov. 5.32 heeft het hof uitdrukkelijk in het midden gelaten of deze vorderingen tot schadevergoeding kunnen worden ingesteld in deze met een verzoekschrift ingeleide procedure, gelet op de beperking die art. 7:686a lid 3 BW aanbrengt. Subonderdeel 3.1.21 houdt in dat – nu het hof het antwoord op deze vraag in het midden heeft gelaten − in cassatie veronderstellenderwijs uitgangspunt moet zijn dat art. 7:686a lid 3 BW niet in de weg staat aan het instellen van deze vorderingen.

Het hof heeft in rov. 5.32 overwogen dat de subsidiaire en de meer subsidiaire vordering tot schadevergoeding niet toewijsbaar zijn vanwege het ontbreken van een concrete onderbouwing. Dat het hof in het midden laat of “dergelijke vorderingen” in een verzoekschriftprocedure op de voet van art. 7:682 lid 1, onder c, BW kunnen worden ingesteld, gelet op de beperking die art. 7:686a lid 3 BW aanbrengt, heeft geen gevolgen voor de ontvankelijkheid van dit cassatieberoep. Niettemin zal ik het vraagstuk kort bespreken.

Art. 7:686a lid 2 BW, geplaatst in afdeling 9 (“Einde van de arbeidsovereenkomst”) van titel 10 in Boek 7, bepaalt: “De gedingen die op het in, bij of krachtens deze afdeling bepaalde zijn gebaseerd, worden ingeleid met een verzoekschrift”.²¹ In ontslagzaken²² is gekozen voor een verzoekschriftprocedure, om de toegang tot de kantonrechter eenvoudig, laagdrempelig en (voor de burger) goedkoop te houden, waarbij ook de snelheid van de procedure van belang werd geacht. Een dagvaardingsprocedure werd daarvoor minder geschikt geacht.²³

In de onderhavige zaak stonden de kantonrechter en het hof voor de vraag of de subsidiair en meer subsidiair ingestelde vorderingen op de voet van art. 7:611 BW respectievelijk art. 7:658 BW vorderingen zijn die “verband houden” met het primaire verzoek van de werknemer op grond van art. 7:682 lid 1, onder c, BW. In de onderhavige procedure was de beëindiging van de arbeidsovereenkomst een gegeven. Van de door Van Slooten gevreesde situatie waarin de gerelateerde vorderingen de behandeling van het ontbindingsverzoek te lang ophouden, is hier geen sprake; het ging uitsluitend om de financiële afwikkeling van de arbeidsrelatie die tussen partijen heeft bestaan. Aan deze vorderingen heeft de werknemer dezelfde feiten ten grondslag gelegd als aan zijn primaire verzoek. Dit brengt mij tot de conclusie dat het alleszins verantwoord was om zowel de vordering op de voet van art. 7:611 BW als de meer subsidiaire vordering uit hoofde van art. 7:658 BW aan te merken als ‘samenhangende vorderingen’ in de zin van art. 7:686a lid 3 BW. Verder behoeven de subonderdelen 3.1.21 – 3.1.25 geen bespreking.

Tot slot: indien de kantonrechter een ingediende vordering niet aanmerkt als samenhangend met het (hoofd)verzoek, zal de desbetreffende vordering moeten worden afgesplitst (zie art. 7:686a lid 10 BW). Indien de kantonrechter in dat geval zichzelf relatief en absoluut bevoegd acht om kennis te nemen van de ingestelde vordering, zal hij de ‘wisselbepaling’ in art. 69 Rv toepassen.

Onderdeel 2 is gericht tegen rov. 5.35 – 5.37, voor zover het hof in deze overwegingen voortbouwt op oordelen die in onderdeel 1 zijn bestreden. Deze klachten delen het lot van onderdeel 1. Onderdeel 2 bevat geen klacht die afzonderlijk bespreking behoeft.