Rechtbank Rotterdam, 05-09-2016, ECLI:NL:RBROT:2016:6836, ROT 16/350 en ROT 16/476

[eiseres] was tot [datum] in het bezit van een vergunning op grond van de Wft voor het adviseren in deelnemingsrechten, bemiddelen in betaalrekeningen, levensverzekeringen, schadeverzekeringen en spaarrekeningen. De AFM heeft deze vergunning per [datum] ingetrokken op verzoek van [eiseres] . [eiser] is enig bestuurder van [eiseres] .

Op 11 februari 2013 is de AFM een onderzoek gestart naar de dienstverlening door [eiseres] op het gebied van uitvaartverzekeringen in de periode van januari 2012 tot en met februari 2013. De bevindingen van dit onderzoek zijn neergelegd in een rapport van 5 november 2014. Uit dit onderzoek is onder meer het volgende gebleken.

In de onderzoeksrapporten van 5 november 2014 (boeterapporten), die tegelijk met het voornemen tot het opleggen van bestuurlijke boetes wegens overtreding van artikel 8.8 van de Whc zijn verzonden, heeft de AFM geconcludeerd dat [eiseres] in de periode van november 2012 tot en met februari 2013 in tien onderzochte klantdossiers een misleidende handelspraktijk heeft verricht.

De voorzieningenrechter heeft in de uitspraak van 20 juli 2015 blijk gegeven van twijfel aan de bevoegdheid van de AFM om handhavend op te treden op grond van de Whc.

Aan bestreden besluit 1 heeft de AFM ten grondslag gelegd dat [eiseres] in de periode van november 2012 tot en met februari 2013 artikel 4:20, eerste lid, van de Wft heeft overtreden door niet voorafgaand aan het adviseren informatie te verstrekken over de kosten van haar dienstverlening en door niet voorafgaand aan het adviseren informatie te verstrekken over het feit dat zij uitsluitend adviseert over en bemiddelt in [d] verzekeringen. In dezelfde periode heeft [eiseres] artikel 4:19, tweede lid, van de Wft overtreden door het niet verstrekken van correcte informatie over de aard van de advies- en bemiddelingsvergoeding, door het verstrekken van misleidende informatie - het koppelen van de afkoopsom aan de advies- en bemiddelingsvergoeding - en door het verstrekken van misleidende informatie over de aanleiding voor het adviesgesprek. De AFM stelt zich in bestreden besluit 1 op het standpunt dat er geen aanleiding is de openbaarmaking van primair besluit 1, zoals gewijzigd bij bestreden besluit 1, anoniem te laten plaatsvinden, omdat geen van de in artikel 1:97, vierde lid, van de Wft genoemde omstandigheden zich voordoet. De AFM heeft het bezwaar van [eiseres] tegen primair besluit 2 bij bestreden besluit 1 niet‑ontvankelijk verklaard op de grond dat zij geen belanghebbende is bij primair besluit 2.

Op grond van artikel 8:1 van de Awb kan een belanghebbende tegen een besluit beroep instellen bij de bestuursrechter. Onder belanghebbende wordt op grond van artikel 1:2, eerste lid, van de Awb verstaan: degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken.

Om als belanghebbende in de zin van de Awb te kunnen worden aangemerkt, dient [eiser] een voldoende objectief en actueel, eigen persoonlijk belang te hebben dat hem in voldoende mate onderscheidt van anderen en dat rechtstreeks wordt geraakt door het bestreden besluit (vergelijk de uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) van 13 februari 2014, ECLI:NL:CBB:2014:50).

[eiser] is naar het oordeel van de rechtbank geen belanghebbende bij de aan [eiseres] opgelegde boete. Als bestuurder van [eiseres] heeft [eiser] slechts een van [eiseres] afgeleid belang bij (het aanvechten van) deze boete. Het gestelde certificaathouderschap van [eiser] maakt niet dat zijn belangen zodanig verweven zijn of parallel lopen met die van [eiseres] dat [eiser] om die reden is aan te merken als belanghebbende bij de aan [eiseres] opgelegde boete. [- ... -] Dit belang van [eiser] is afgeleid van het belang van [eiseres] bij bestreden besluit 1. [eiser] kan dan ook niet worden ontvangen in zijn beroep tegen bestreden besluit 1 voor zover dit beroep is gericht tegen de aan [eiseres] opgelegde boete.

[eiser] is naar het oordeel van de rechtbank daarentegen wel belanghebbende bij de beslissing van de AFM tot openbaarmaking van bestreden besluit 1. In dat besluit wordt zijn naam verschillende keren genoemd. Ook los daarvan acht de rechtbank niet onaannemelijk dat een bovengemiddeld belangstellende of goed ingevoerde lezer van bestreden besluit 1 [eiser] als enig bestuurder van [eiseres] in verband zal brengen met de aan [eiseres] opgelegde boete. Openbaarmaking van bestreden besluit 1 kan dan ook leiden tot reputatieschade bij [eiser] . Hetzelfde geldt voor openbaarmaking van primair besluit 1. Het belang van [eiser] om deze (moeilijk herstelbare) schade te voorkomen levert naar het oordeel van de rechtbank een voldoende belang op bij zijn beroep tegen bestreden besluit 1 voor zover dat strekt tot openbaarmaking van de aan [eiseres] opgelegde boete.Uit het belang van [eiser] bij de beslissing tot openbaarmaking van de aan [eiseres] opgelegde boete volgt dat hij ook gronden kan richten tegen de aan [eiseres] opgelegde boete, ook al zijn de belangen van [eiser] gelet op het voorgaande niet rechtstreeks betrokken bij het opleggen van die boete als zodanig. Dergelijke gronden kunnen, als zij slagen, leiden tot de conclusie dat de aan [eiseres] opgelegde boete (deels) onrechtmatig is. In dat geval moet openbaarmaking van bestreden besluit 1 achterwege blijven of in gewijzigde vorm plaatsvinden, wat reputatieschade voor [eiser] kan voorkomen of beperken.

Het beroep van [eiser] tegen bestreden besluit 2 is gelet op het voorgaande gegrond voor zover dat besluit strekt tot niet-ontvankelijkverklaring van zijn bezwaar tegen het deelbesluit tot openbaarmaking van primair besluit 1. De rechtbank zal bestreden besluit 2 in zoverre vernietigen wegens strijd met artikel 1:2 van de Awb.

Mede gelet op artikel 8:41a van de Awb zal de rechtbank niet volstaan met vernietiging van de niet-ontvankelijkverklaring van het bezwaar van [eiser] tegen het deelbesluit tot openbaarmaking van primair besluit 1, maar ook inhoudelijk ingaan op wat hij tegen deze openbaarmaking heeft aangevoerd. [eiser] wordt hierdoor niet in zijn belangen geschaad, omdat de AFM zijn bezwaar tegen primair besluit 2 inhoudelijk heeft beoordeeld en [eiser] tegen primair besluit 1 geen gronden heeft aangevoerd die hij niet ook heeft aangevoerd tegen primair besluit 2. [eiser] mist dus materieel gezien geen instantie doordat de rechtbank het geschil tussen hem en de AFM definitief beslecht.

Artikel 7:11 van de Awb staat niet in de weg aan handhaving in bezwaar van een primair besluit op een andere grond dan die waarop dat primaire besluit steunt. Dit is naar het oordeel van de rechtbank slechts anders indien het besluit op bezwaar niet meer als resultaat van de heroverweging van het primaire besluit kan worden gezien. Deze situatie doet zich hier niet voor. De bestreden besluiten hebben betrekking op hetzelfde feitencomplex als de boeterapporten en de primaire besluiten. Voorts is de rechtbank met de AFM van oordeel dat de normen van de artikelen 4:19, tweede lid, en 4:20, eerste lid, van de Wft vergelijkbaar zijn met de normen van artikel 8.8 van de Whc, gelezen in samenhang met de artikelen 6:193b en 6:193d van het BW, omdat zij eenzelfde soort bescherming beogen te bieden aan consumenten en zien op vergelijkbare overtredingen. De AFM is in beginsel bevoegd een overtreding van zowel de Whc als de Wft te beboeten (in dit opzicht gaat de door [eiseres] en [eiser] gemaakte vergelijking met de uitspraak van 29 mei 2007 van het CBb, ECLI:NL:CBB:2007:BA6856, mank). Daarnaast is de hoogte van de maximaal op te leggen boete wegens overtreding van de aan de primaire besluiten ten grondslag gelegde bepalingen vergelijkbaar met die wegens overtreding van de aan de bestreden besluiten ten grondslag gelegde bepalingen van de Wft. Gelet hierop acht de rechtbank de wijziging van de grondslag van de aan [eiseres] en [eiser] opgelegde boetes niet in strijd met artikel 7:11 van de Awb.

[eiseres] en [eiser] betogen tevergeefs dat de AFM heeft gehandeld in strijd met de artikelen 5:9 en 5:48 van de Awb. De boeterapporten en de primaire besluiten vermelden zowel een weergave van de feiten als de overtreden norm. Uit deze bepalingen volgt niet dat een bestuursorgaan de grondslag van een opgelegde boete in een later stadium niet mag wijzigen.

[eiseres] en [eiser] voeren terecht aan dat de AFM uit een oogpunt van zorgvuldigheid en gelet op het verdedigingsbeginsel gehouden was aan hen voorafgaand aan het nemen van de bestreden besluiten de gelegenheid te bieden hun standpunt over de voorgenomen wijziging van de boetegrondslag kenbaar te maken. Zeker nu sprake is van een punitieve sanctie, hebben [eiseres] en [eiser] er recht op en belang bij zich in de fase van de bestuurlijke besluitvorming uit te kunnen laten over alle van belang zijnde aspecten van de zaak, waaronder ook een wezenlijk aspect als een voorgenomen wijziging van de boetegrondslag. De rechtbank acht dit gebrek in de besluitvorming te ernstig om toepassing te geven aan artikel 6:22 van de Awb, zoals de AFM subsidiair verzoekt. De rechtbank verklaart de beroepen dan ook gegrond en vernietigt de bestreden besluiten wegens strijd met artikel 3:2 van de Awb, behalve voor zover bestreden besluit 1 strekt tot niet-ontvankelijkverklaring van het bezwaar van [eiseres] tegen primair besluit 2 en voor zover bestreden besluit 2 strekt tot niet-ontvankelijkverklaring van het bezwaar van [eiser] tegen het deelbesluit tot openbaarmaking van primair besluit 1. Dit onderdeel van bestreden besluit 2 wordt gelet op wat onder 3.4 en 3.5 is overwogen vernietigd wegens strijd met artikel 1:2 van de Awb.

De rechtbank volgt [eiseres] en [eiser] niet in hun betoog dat dit gebrek in de besluitvorming zo ernstig is dat de AFM het recht heeft verwerkt [eiseres] en [eiser] een boete op te leggen. Gelet op het voorgaande acht de rechtbank de grondslagwijziging inhoudelijk bezien rechtmatig. [eiseres] en [eiser] hebben in beroep voldoende gelegenheid gehad daarop te reageren. De betwisting van de overtreding door [eiseres] en [eiser] in beroep berust in essentie op dezelfde argumenten als hun betwisting in bezwaar. [eiseres] en [eiser] hebben ook niet geconcretiseerd welke feiten of argumenten zij wilden, maar niet konden aanvoeren door de grondslagwijziging van de boetes. Gelet op het voorgaande acht de rechtbank de schending van het verdedigingsbeginsel niet onherstelbaar. De rechtbank zal de primaire besluiten dan ook niet herroepen, maar gelet op de artikelen 8:41a en 8:72a van de Awb beoordelen of de bestreden besluiten inhoudelijk bezien rechtmatig zijn.

Wat betreft de toegang tot de stukken ziet de rechtbank in wat [eiseres] en [eiser] aanvoeren geen reden anders te oordelen dan in haar beslissing van 26 mei 2016, waarbij de melding is aangemerkt als een op de zaken betrekking hebbend stuk en beperking van de kennisname van dit stuk gerechtvaardigd is geacht. Aan haar overwegingen in die beslissing en de daaraan mede ten grondslag liggende beslissing van de voorzieningenrechter van 24 juni 2015 voegt de rechtbank toe dat het recht op toegang tot stukken als onderdeel van het recht op een eerlijk proces niet absoluut is. Artikel 8:29 van de Awb biedt een wettelijke grondslag om dit recht in te perken en toepassing daarvan in de onderhavige zaken betekent, gelet op wat is overwogen in 2.1 en 2.2 van de beslissing van 24 juni 2015, niet dat [eiseres] en [eiser] zich niet naar behoren kunnen verweren tegen de verwijten die de AFM aan hen maakt. Ook zonder kennisneming van de melding hebben [eiseres] en [eiser] hun standpunten afdoende kunnen onderbouwen en de rechtbank ziet na kennisneming van de melding geen grond voor het oordeel dat zij daaraan redelijkerwijs nadere argumenten zouden kunnen ontlenen. Hun belangen bij kennisneming van de melding wegen daarom niet op tegen het algemene belang van de AFM bij het bevorderen van meldingsbereidheid, waaraan afbreuk kan worden gedaan als de identiteit van een melder zonder noodzaak openbaar wordt gemaakt.

Dat de AFM haar onderzoek is gestart naar aanleiding van een signaal stond haar vrij en laat onverlet dat de onderzoeksrapporten zijn gebaseerd op eigen onderzoek. De inhoud van het signaal is verder niet betrokken bij de besluitvorming. De gestelde weigering van de AFM handhavend op te treden tegen [g] wettigt zonder nadere concretisering, die ontbreekt, evenmin de conclusie dat de AFM vooringenomen te werk is gegaan of de belangen van [g] zwaarder heeft laten wegen dan die van [eiseres] .

Het betoog van [eiseres] en [eiser] faalt.

In het kader van de beoordeling van deze beroepsgrond heeft de rechtbank [a] , [b] en [c] ter zitting als getuige gehoord.

Op grond van artikel 10:3, vierde lid, van de Awb, voor zover hier van belang, wordt mandaat tot het opleggen van een bestuurlijke boete niet verleend aan degene die van de overtreding een rapport of proces-verbaal heeft opgemaakt.

De AFM wijst er terecht op dat haar besluitvorming niet in strijd is met artikel 10:3, vierde lid, van de Awb en dat de wetgever er bewust voor heeft gekozen de AFM niet te dwingen haar organisatie op een bepaalde manier in te richten. Dat neemt niet weg dat de wetgever er blijkens de onder 6.2.2 aangehaalde passages uit de wetsgeschiedenis van uitgaat dat de AFM in de praktijk zal voldoen aan de norm dat de ambtenaar die het onderzoek verricht niet wordt betrokken bij de besluitvorming over een op te leggen boete. Dit geldt naar het oordeel van de rechtbank zowel voor de primaire besluitvorming als voor de besluitvorming in bezwaar.

De beroepsgrond slaagt niet.

Op grond van artikel 4:20, eerste lid, eerste volzin, van de Wft verstrekt een beleggingsonderneming of financiële dienstverlener voorafgaand aan het adviseren, het verlenen van een beleggingsdienst, het verlenen van een nevendienst of de totstandkoming van een overeenkomst inzake een financieel product niet zijnde een financieel instrument de consument of, indien het een financieel instrument of verzekering betreft, de cliënt informatie voor zover dit redelijkerwijs relevant is voor een adequate beoordeling van die dienst of dat product.

Niet in geschil is dat de kosten van de dienstverlening door [eiseres] en het feit dat zij uitsluitend adviseerde over en bemiddelde in [d] verzekeringen relevant zijn voor een adequate beoordeling van de dienstverlening door [eiseres] en de door haar verstrekte verzekeringsadviezen. Met de AFM is de rechtbank van oordeel dat uit de tekst van artikel 4:20, eerste lid, van de Wft volgt dat deze informatie voorafgaand aan het adviseren, dat wil zeggen uiterlijk bij aanvang van het adviestraject, moet worden verstrekt. Nu de tekst van de wet duidelijk is en deze bovendien per 1 november 2007 is gewijzigd ter implementatie van een Europese richtlijn, is anders dan [eiseres] en [eiser] stellen niet van belang of de wetgever aanvankelijk een andere bedoeling had. Hun betoog dat het voldoende is de relevante informatie te verschaffen tijdens het adviestraject, zolang dit maar gebeurt vóór het sluiten van de overeenkomst met [d] , slaagt niet. [eiseres] bemiddelt niet alleen bij de totstandkoming van die overeenkomst, maar adviseert daar ook over en brengt voor haar dienstverlening kosten in rekening, zodat voor haar (ook) de wettelijke norm geldt dat alle relevante informatie voorafgaand aan het adviseren moet worden verstrekt.

Informatie over de kosten van de dienstverlening door [eiseres] werd niet verstrekt in de aan [f] gestuurde brieven, terwijl [l] deze informatie alleen konden kennen als zij [eiseres] via de website [i] toestemming gaven contact met hen op te nemen. Op de andere websites werd deze informatie niet vermeld. In de meeste door de AFM beluisterde en uitgeschreven adviesgesprekken werd deze informatie pas verstrekt nadat de adviseur de consument advies had gegeven over de wenselijkheid van het (over)sluiten van een uitvaartverzekering bij [d] . De offerte, waarin deze informatie was opgenomen, werd pas aan het einde van het adviesgesprek per e-mail aan de consument verstrekt als deze beschikte over een internetverbinding. Ook de voice-log, waarin de kosten werden benoemd, werd pas na afloop van het adviesgesprek opgenomen. [eiseres] verstrekte deze gegevens over de kosten dus niet voorafgaand aan haar advisering, zodat zij op dit punt in strijd met artikel 4:20, eerste lid, van de Wft heeft gehandeld.

[eiseres] heeft evenzeer artikel 4:20, eerste lid, van de Wft overtreden doordat zij [f] niet bij aanvang van het adviesgesprek heeft geïnformeerd over het feit dat zij uitsluitend adviseerde over en bemiddelde in [d] verzekeringen. In de in 1.4 aangehaalde brieven aan [f] is deze informatie niet opgenomen, terwijl deze informatie ook niet bij aanvang van de telefonische advisering aan alle consumenten werd verstrekt. Uit de uitgeschreven telefoongesprekken komt naar voren dat deze informatie in het geheel niet werd genoemd. Uit de omstandigheid dat de adviseur van [eiseres] een verzekering van [d] aanraadt, kan een gemiddelde consument niet zonder meer afleiden dat [eiseres] alleen adviseert over verzekeringen van deze maatschappij. Dat deze informatie zou zijn opgenomen in het belscript voor het afspraakgesprek, kan niet afdoen aan de conclusie dat [eiseres] artikel 4:20, eerste lid, van de Wft heeft overtreden, nu deze belscripts in de praktijk niet of nauwelijks werden gebruikt. De offerte werd pas aan het einde van het adviesgesprek of, als een consument niet beschikte over een internetverbinding, na afloop van het adviesgesprek verstrekt. In de voice-log was de informatie niet expliciet opgenomen. Het adviesrapport, waarin deze informatie wel was opgenomen, werd pas verstrekt nadat een overeenkomst met [eiseres] was gesloten. Dat deze informatie in de dienstenwijzer van [eiseres] zou zijn opgenomen, doet evenmin af aan de juistheid van de conclusie van de AFM dat [eiseres] artikel 4:20, eerste lid, van de Wft heeft overtreden, omdat de dienstenwijzer meestal niet voorafgaand aan het telefonische adviesgesprek werd verstrekt.

Het betoog van [eiseres] en [eiser] ter zitting dat volgens de website van de AFM wordt voldaan aan artikel 4:20, eerste lid, van de Wft als de relevante informatie voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst wordt verstrekt, leidt niet tot het daarmee beoogde doel. De ter zitting overgelegde uitdraaien van de website zijn gemaakt op 13 juni 2016, de zittingsdatum. Niet duidelijk is sinds wanneer deze informatie op de website van de AFM staat. Bovendien hebben [eiseres] en [eiser] zich nimmer op het standpunt gesteld dat zij zich bij hun handelen hebben laten leiden door informatie op de website van de AFM, zodat ook hierom in het midden kan blijven hoe deze informatie zich verhoudt tot de duidelijke tekst van de wet.

Het beroep van [eiseres] en [eiser] op artikel 79 van het Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft (BGfo) slaagt niet. Deze bepaling heeft geen betrekking op advisering voorafgaand aan het sluiten van een overeenkomst over een financieel product.

De AFM is gelet op het voorgaande terecht tot de conclusie gekomen dat [eiseres] artikel 4:20, eerste lid, van de Wft heeft overtreden. De hierop betrekking hebbende beroepsgronden falen.

Op grond van artikel 4:19, tweede lid, van de Wft is de door de financiële onderneming aan cliënten verstrekte of beschikbaar gestelde informatie, waaronder reclame-uitingen, ter zake van een financieel product, financiële dienst of nevendienst, correct, duidelijk en niet misleidend.

De financiële onderneming mag wat de begrijpelijkheid van de door haar verstrekte informatie betreft de gemiddelde consument of cliënt als uitgangspunt nemen (Kamerstukken II, 2005-2006, 29 708, nr. 19, blz. 510).

Met de AFM is de rechtbank van oordeel dat [eiseres] misleidende informatie heeft verstrekt over de aanleiding voor het adviesgesprek. In de onder 1.4 aangehaalde brieven werd de suggestie gewekt dat namens de huidige verzekeraar ( [g] ) contact zou worden opgenomen om te spreken over indexatie van de bestaande polis. In de herinneringsbrief werd deze suggestie herhaald. Het doel van het adviesgesprek was echter niet de mogelijkheden tot indexatie van de bestaande polis te onderzoeken, maar de consument te bewegen de bestaande verzekering bij [g] te beëindigen en over te stappen naar (een verzekering van) [d] . Dit eigenlijke doel van het gesprek werd de consument niet duidelijk gemaakt. Reeds door de zeer misleidende inhoud van deze brieven heeft de [eiseres] artikel 4:19, tweede lid, van de Wft overtreden. In tegenstelling tot wat [eiseres] en [eiser] menen, is de AFM hierbij niet uitgegaan van een slecht geïnformeerde en passieve consument. Ook van een gemiddelde consument kan niet worden gevergd dat hij zich realiseert dat [g] niets te maken heeft met brieven aan bestaande klanten van [g] over de indexatie van hun lopende verzekering.

De AFM is eveneens terecht tot de conclusie gekomen dat [eiseres] artikel 4:19, tweede lid, van de Wft heeft overtreden doordat zij geen duidelijke informatie heeft verstrekt over de aard van de door haar in rekening gebrachte vergoeding. De AFM heeft onweersproken vastgesteld dat deze vergoeding in gesprekken met consumenten is omschreven als (bijvoorbeeld) netto-premie, administratiekosten, poliskosten of afsluitkosten, daarmee ten onrechte suggererend dat het kosten betreft die verband houden met de verzekering en niet met de advisering en bemiddeling door [eiseres] . De betreffende informatie aan de consumenten was dan ook niet correct, onduidelijk en misleidend.

Op grond van artikel 5:1, derde lid, van de Awb kunnen overtredingen worden begaan door natuurlijke personen en rechtspersonen. Artikel 51, tweede en derde lid, van het Wetboek van Strafrecht (Sr) is van overeenkomstige toepassing.

a. [eiser] was op de hoogte van de gedragingen die hebben geleid tot de overtreding van de artikelen 4:19, tweede lid, en 4:20, eerste lid, van de Wft door [eiseres] , althans hij heeft bewust de aanmerkelijke kans op deze overtreding aanvaard;

b. [eiser] was bevoegd en redelijkerwijs gehouden deze overtreding te voorkomen of te beëindigen; en

c. [eiser] heeft maatregelen daartoe achterwege gelaten.

Om als feitelijk leidinggever te kunnen worden aangesproken, moet het (voorwaardelijk) opzet van [eiser] zijn gericht op de door de AFM verweten gedragingen (kleurloos opzet). Niet vereist is dat zijn (voorwaardelijk) opzet mede is gericht op de wederrechtelijkheid van die gedragingen (boos opzet). De rechtbank verwijst in dit verband naar de uitspraak van 2 september 2015 van het CBb (ECLI:NL:CBB:2015:312). Het betoog dat [eiser] niet wist dat [eiseres] in overtreding was, wat daarvan zij, kan hem dan ook niet baten.

De rechtbank is met de AFM van oordeel dat aan de drie hiervoor genoemde criteria is voldaan en dat de AFM [eiser] derhalve terecht als feitelijk leidinggevende aan de overtreding door [eiseres] heeft aangemerkt. [eiser] heeft niet betwist dat hij op de hoogte was van de bedrijfsvoering van [eiseres] en dat hij als bestuurder actief betrokken was bij de belangrijkste onderdelen van de adviesprocedure. Zo heeft hij de overeenkomst tussen [e] en [eiseres] getekend, zowel in zijn hoedanigheid van bestuurder van [eiseres] als namens de dochters van [e] . Op grond van deze overeenkomst verkreeg [eiseres] de beschikking over de gegevens van klanten van [g] . Ook uit de verklaringen van [eiser] volgt dat hij nauw betrokken was bij de dienstverlening door [eiseres] . Zo schrijft [eiser] in de door hem ondertekende brief van 11 maart 2013 van [eiseres] dat het bestuur zo is ingericht dat de bestuurder van de vennootschap ook daadwerkelijk verantwoordelijk is voor de activiteiten van de vennootschap en dat [eiser] leiding geeft aan de bemiddelaars- en marketingactiviteiten. Voorts heeft [eiser] niet betwist dat hij het als bestuurder en beleidsbepaler van [eiseres] in zijn macht had de overtreding te voorkomen of te beëindigen. [eiser] betoogt tevergeefs dat hij maatregelen heeft getroffen ter voorkoming of beëindiging van de overtreding. Deze maatregelen dateren vooral van na de beboete periode, terwijl de AFM terecht heeft overwogen dat het verbeterplan van november 2012 niet zag op het wegnemen van de overtreding van de artikelen 4:20, eerste lid, en 4:19, tweede lid, van de Wft. In dit plan was bijvoorbeeld niet opgenomen dat consumenten voortaan bij aanvang van het adviestraject expliciet gewezen moesten worden op de omstandigheid dat [eiseres] alleen adviseert over en bemiddelt in uitvaartverzekeringen van [d] en dat zij voor haar advisering kosten in rekening brengt. Evenmin schreef dit plan voor [f] er voortaan op te wijzen dat [eiseres] -medewerkers niet belden voor de indexatie van de bestaande polis bij [g] , maar om te onderzoeken of overstappen naar een verzekering bij [d] mogelijk was. Dat [eiser] betrokken was bij de klachtenafhandeling en deze naar gesteld zo correct mogelijk heeft geregeld, doet aan het voorgaande niet af. Ook anderszins is niet aannemelijk geworden dat [eiser] maatregelen heeft getroffen ter voorkoming van de overtredingen.

Voor zover overweging 3.5.2 van het arrest van 26 april 2016 van de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2016:733) zo moet worden begrepen dat in de regel een min of meer actieve bijdrage aan de totstandkoming van de overtreding vereist is om van feitelijk leidinggeven te kunnen spreken, is daarvan gelet op het voorgaande sprake geweest.

De beroepsgrond faalt.

10. Gelet op het voorgaande heeft de AFM zich terecht op het standpunt gesteld dat [eiseres] de artikelen 4:19, tweede lid, en 4:20, eerste lid, van de Wft heeft overtreden en dat [eiser] aan deze overtreding feitelijk leiding heeft gegeven. De AFM was derhalve bevoegd aan zowel [eiseres] als [eiser] een bestuurlijke boete op te leggen. De rechtbank ziet geen grond voor het oordeel dat de AFM van deze bevoegdheid niet in redelijkheid gebruik heeft kunnen maken.

Dat het [k] betrokken was bij de inrichting van de dienstverleningsprocedure neemt de verwijtbaarheid van de overtreding niet weg en vermindert die ook niet, reeds omdat [eiseres] niet heeft geconcretiseerd welke vragen [eiseres] aan [k] heeft gesteld en wat daarop geantwoord is. De door [eiseres] overgelegde e-mails met vragen aan [k] en het antwoord daarop dateren van na de periode van de overtreding, zodat deze evenmin afdoen aan de beboetbaarheid van de overtreding.

11. [eiseres] betoogt dat de aan haar opgelegde boete onevenredig hoog is.

Gelet op artikel 10 van het Boetebesluit financiële sector (Bbbfs) vielen overtredingen van de artikelen 4:19, tweede lid, en 4:20, eerste lid, van de Wft ten tijde hier van belang in boetecategorie 2. Voor deze categorie gold op grond van artikel 1:81 van de Wft het basisbedrag van € 500.000,-. Deze bepalingen zijn nadien niet in voor [eiseres] gunstige zin gewijzigd.

De AFM heeft in de mate van verwijtbaarheid van de overtreding aanleiding gezien de boete te verhogen met 25% ten opzichte van het basisbedrag. De AFM heeft in dit verband geconcludeerd dat geen sprake was van incidenten, maar dat de overtreding rechtstreeks voortvloeide uit de inrichting van de bedrijfsvoering van [eiseres] en de wijze waarop de consument schriftelijk en telefonisch werd benaderd. In de ernst en de duur van de overtreding heeft de AFM geen aanleiding gezien de boete te verhogen of te verlagen. Op grond van de draagkracht van [eiseres] heeft de AFM de boete gematigd tot € 10.000,-. Voor verdere matiging op grond van de draagkracht van [eiseres] heeft de AFM geen aanleiding gezien. Daarbij merkt de AFM op dat ook bij een partij met weinig draagkracht een boete van zekere omvang gepast is, gelet op de afschrikwekkende werking die uit dient te gaan van een boete.

De beroepsgrond faalt.

Voor zover [eiser] ter onderbouwing van deze beroepsgrond hetzelfde aanvoert als [eiseres] , leidt dit gelet op het voorgaande niet tot het beoogde doel.

[eiser] heeft niet onderbouwd dat hij de opgelegde boete niet kan dragen. Zijn stelling dat hij ten onrechte twee keer in zijn vermogen wordt getroffen doordat de AFM ook [eiseres] heeft beboet, dient gelet op wat onder 3.3 is overwogen buiten beschouwing te blijven. Overigens heeft [eiser] niet met inhoudelijke argumenten gereageerd op de stelling van de AFM dat de bestraffing van [eiseres] gelet op het uiteindelijke boetebedrag niet kan leiden tot de conclusie dat de aan [eiser] opgelegde boete onevenredig hoog is.

De beroepsgrond faalt.

Met ingang van 11 augustus 2016 is onder meer artikel 1:97 van de Wft gewijzigd (artikel I, onderdeel J, van de Wet van 15 juli 2016 tot wijziging van de Wft, de Whc, de Wet op de economische delicten en het Wetboek van Strafvordering in verband met de implementatie van Verordening (EU) nr. 596/2014 van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 16 april 2014 betreffende marktmisbruik (Pb EU 2014, L 173) en Richtlijn nr. 2014/57/EU van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 16 april 2014 betreffende strafrechtelijke sancties voor marktmisbruik (Pb EU 2014, L 173) (Wet implementatie verordening en richtlijn marktmisbruik)).

Op grond van artikel 1:97, eerste lid, aanhef en onder c, van de Wft, voor zover hier van belang en zoals luidend ten tijde van de overtreding, de primaire besluiten en de bestreden besluiten, maakt de toezichthouder een besluit tot het opleggen van een bestuurlijke boete ingevolge deze wet na bekendmaking openbaar, indien de bestuurlijke boete is opgelegd terzake overtreding van artikel (…) 4:19, 4:20, (…).

Uitgangspunt is dat een bestuursorgaan op bezwaar beslist op grond van het dan geldende recht. De bestuursrechter toetst de rechtmatigheid van een besluit op bezwaar (dan ook) in beginsel aan de hand van het recht ten tijde van dat besluit.

De AFM heeft in de bestreden besluiten deugdelijk gemotiveerd dat geen sprake is van één van de in artikel 1:97, vierde lid, van de Wft vermelde omstandigheden die aan volledige openbaarmaking in de weg staan. De AFM heeft haar belang bij integrale publicatie zwaarder kunnen laten wegen dan het door [eiseres] en [eiser] gestelde belang bij geanonimiseerde publicatie. De AFM heeft daarbij waarde kunnen hechten aan de omstandigheid dat van volledige publicatie een grotere informerende en waarschuwende werking uitgaat.[eiseres] en [eiser] stellen dat zij in geval van volledige publicatie onevenredige schade lijden door de diffamerende werking. Uit de uitspraak van het CBb van 22 januari 2015 (ECLI:NL:CBB:2015:6) volgt dat om te kunnen aannemen dat sprake is van onevenredige schade, het dient te gaan om een individuele, bijzondere situatie, waarbij de door de betrokkene(n) als gevolg van de publicatie te verwachten schade zodanig uitzonderlijk is dat het belang van de bescherming van de markt daarvoor moet wijken. De rechtbank ziet in de gestelde reputatieschade en de omstandigheid dat de overtreding is beëindigd geen grond om aan te nemen dat sprake is van een uitzonderlijke situatie als hiervoor bedoeld. Dit volgt ook niet uit het staken van de activiteiten van [eiseres] en de gestelde terugtred van [eiser] uit de financiële sector, nu niet op voorhand valt uit te sluiten dat zij hun activiteiten in de financiële sector op enig moment zullen hervatten.

De openbaarmaking van de primaire besluiten en het persbericht kan niet ongewijzigd doorgang vinden, omdat de rechtbank één van de door AFM gestelde overtredingen van artikel 4:19, tweede lid, van de AFM niet bewezen acht. In zoverre slaagt de beroepsgrond over de publicatie. De rechtbank zal zelf in de zaak voorzien door de AFM op te dragen bij openbaarmaking iedere passage die betrekking heeft op de niet bewezen overtreding te schrappen.

Door te bepalen dat deze uitspraak gedeeltelijk in de plaats treedt van bestreden besluit 1 en dat de rechtsgevolgen van dat besluit voor het overige in stand blijven, beslist de rechtbank tevens op het bezwaar van [eiser] tegen primair besluit 1 en voorziet zij ook in zoverre zelf in de zaak.

15. Omdat de rechtbank de beroepen gegrond verklaart, bepaalt zij dat de AFM de door [eiseres] en [eiser] betaalde griffierechten aan hen vergoedt.

16. De rechtbank veroordeelt de AFM in de door [eiseres] en [eiser] in bezwaar en beroep gemaakte proceskosten. De zaken van [eiseres] en [eiser] zijn samenhangende zaken in de zin van artikel 3 van het Besluit proceskosten bestuursrecht. De proceskosten stelt de rechtbank op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast op in totaal € 2.976,- (1 punt voor het indienen van de bezwaarschriften, 1 punt voor het verschijnen ter hoorzitting, 1 punt voor het indienen van de beroepschriften en 1 punt voor het verschijnen ter zitting, met een waarde per punt van € 496,- en wegingsfactor 1,5 wegens het gewicht van de zaken).