Aflevering 1

Sinds 1 juli 2011 is de inhoud van het summiere onderzoek dat de voorzieningenrechter op grond van art. 700 lid 1 Rv uitvoert, alvorens op een beslagrekest te beslissen, ingrijpend gewijzigd. De veranderingen spruiten voort uit een besluit van het LOVCK1 om de aanbevelingen van een in opdracht van de Raad voor de rechtspraak uitgevoerd onderzoek2 naar de werking van conservatoir beslag om te zetten in rechterlijk beleid. Een werkgroep van ervaren beslagrechters werd met deze taak belast. Het resultaat is een Beslagsyllabus3 die een veel diepgaander beoordeling van de vordering van de beslaglegger en de overige omstandigheden rondom het beslag mogelijk maakt.

Hoge Raad 8 juli 2011, zaaknr. 09/04150, LJN BQ1823 (mr. Fleers, mr. Van Schendel, mr. Bakels, mr. Streefkerk en mr. Asser) (Concl. A-G Huydecoper)

Eenieder staat met zijn gehele vermogen in voor zijn schulden en dat vermogen is om die reden vatbaar voor beslag. Ingevolge het bepaalde in artikel 3:276 BW kan een schuldeiser zijn vordering dan ook op alle goederen van zijn schuldenaar verhalen tenzij een overeenkomst of de wet anders bepaalt. Deze bijdrage gaat over zo’n wettelijke uitzondering: het beslagverbod met betrekking tot voor de openbare dienst bestemde goederen.

Het civiele recht kent het leerstuk van misbruik van bevoegdheid, hetgeen een onrechtmatige daad oplevert die tot schadevergoeding verplicht of het uitoefenen van een bepaald recht belet. Misbruik van bevoegdheid speelt ook een rol in het beslagrecht. Uit recente ontwikkelingen in de rechtspraktijk blijkt dat meer aandacht wordt besteed aan misbruik van beslagrecht. De beslagsyllabus is inmiddels aangepast waarmee onder meer getracht wordt misbruik van beslagrecht te voorkomen. In dit artikel wordt, na een algemeen deel over vexatoor beslag en misbruik van bevoegdheid, een aantal recente praktijkvoorbeelden van misbruik van beslagrecht uit de rechtspraktijk besproken.

Kort geding strekkende tot heraansluiting op het waterleidingnet. Vitens sloot af omdat de gebruiker de waterschapslasten, die ‘meeliften’ op de watervoorschotten, niet wilde betalen.

Deurwaarder ontruimt woning op 6 maart 2007. De gemeente slaat de goederen op. In juli 2008 worden die goederen vernietigd. Thans vordert de eigenaresse vergoeding van de schade: zij meende dat de goederen in opslag zouden blijven omdat zij de opslagkosten zou betalen.

Op 4 mei 2011 schreef de Minister van Veiligheid en Justitie het volgende: ‘Van toegevoegd kandidaat-gerechtsdeurwaarder [naam] ontving ik op 24 maart 2011 een telefax gedateerd 21 maart 2011, waarin hij mij in kennis stelt van een door hem uitgevoerde opdracht tot betekening aan de Democratische Republiek Congo, van twee vonnissen gewezen op 3 november 2010 respectievelijk 15 december 2010 door de rechtbank ’s-Gravenhage, met het bevel aan de inhoud van genoemde vonnissen te voldoen.

Uitspraak als bedoeld in art. 3:301 lid 1 BW (uitspraak die in de plaats treedt van een tot levering van een registergoed bestemde akte) is in eerste aanleg niet uitvoerbaar bij voorraad verklaard. Inschrijving in het rechtsmiddelenregister ex art. 433 Rv is desondanks vereist (art. 3:301 lid 2 BW). Appellant niet-ontvankelijk.

Executie mag ook plaatsvinden indien daardoor zeer aanzienlijke belangen van belastingschuldige worden geschaad en het feitelijk haar faillissement betekent.

Onderneemster krijgt van de gemeente in 2005 BBZ-krediet voor haar bedrijf. In 2010 verkoopt zij het bedrijf en vergokt vervolgens in een dag het grootste deel van de opbrengst in het casino.

Vordering tot verdeling van de gemeenschap van een nalatenschap. Vordering toegewezen, met benoeming van drie door de notaris aangewezen personen als onzijdige persoon (art. 3:181 BW) om gedaagden, voor zover zij onwillig zijn, te vertegenwoordigen bij de werkzaamheden tot verdeling. In deze uitspraak wordt voortgegaan op de lijn die is uitgezet met Rechtbank Groningen 30 juni 2010 (LJN BN0674).

De belastingdienst heeft beslag gelegd op een onroerende zaak. De hypotheekhoudster verkoopt onderhands en stort de restant-koopsom onder de notaris. Voordat dit restant wordt uitbetaald failleert de schuldenaar. Vervolgens ontstaat een discussie met de curator of de opbrengst in de boedel valt.

IDM wint een zeer oud vonnis uit (vordering met rente opgelopen van€ 10.000 naar € 30.000) en legt beslag op AOW-uitkeringen ten laste van debiteuren die inmiddels in Duitsland wonen. Nadat de kantonrechter de vordering tot vaststelling bvv afwijst, wijst het hof die wel toe omdat debiteuren voldoende financieel opening van zakengeven en het hof ervan overtuigt is dat alle inkomensbronnen zijn opgegeven.

Vorderingen ex art. 479a zijn meestel complex omdat ze heel feitelijk liggen door de verwevenheid tussen derde en schuldenaar. Het hof stelt dat de beslaglegger weliswaar zijn stellingen moet bewijzen, maar geeft ook aan dat op de derde een verzwaarde stelplicht rust en dat een simpele ontkenning niet voldoende is: ‘Bij beantwoording van voornoemde vraag kan er sprake zijn van een verzwaarde motiveringsplicht in die zin dat voldoende feitelijke gegevens moeten worden verstrekt ter motivering van de aangevoerde stellingen teneinde de wederpartij op wie de stelplicht en bewijslast rusten aanknopingspunten te verschaffen voor een eventuele bewijslevering. Daarvan zal met name sprake zijn indien die feitelijke gegevens liggen “in het domein” van degene op wie niet de stelplicht en bewijslast rusten (HR 13 januari 1997, NJ 1997, 175).’

De huidige wettelijke regeling voor de executie van registergoederen is al jaren onderwerp van kritiek: de lage opbrengst, al dan niet door samenspannende handelaren, moeilijk toegankelijk voor de consument en een weinig transparantie prijsvorming. Begin 2010 publiceerde het Ministerie van Veiligheid en Justitie een consultatiedocument tot wijziging van de regeling voor executieveilingen.

De Europese Commissie heeft op 25 juli 2011 een wetsvoorstel ingediend dat het eenvoudiger mogelijk moet maken banktegoeden van schuldenaren in andere landen te bevriezen. In de Brussel I-verordening is de mogelijkheid geopend om per land bewarende maatregelen aan te vragen, maar dan moeten het wel maatregelen zijn die in dat land zijn toegelaten.

De Eerste Kamer heeft ingestemd met het wetsvoorstel dat een tiende Boek aan het Burgelijk Wetboek toevoegt. In Boek 10 BW wordt een groot aantal regels van het internationaal privaatrecht op systematische wijze bijeengebracht. Het gaat hierbij in de eerste plaats om het consolideren van de vele reeds geldende wettelijke regelingen van conflictenrecht voor verschillende deelterreinen, zoals personen- en familierecht, onrechtmatige daad en rechtspersonen.

Executiegeschil naar aanleiding van de executie van een uit een notariële akte volgend geldbedrag. Een grosse van een notariële akte is in beginsel een executoriale titel in de zin van art. 430 Rv. Wil een (grosse van een) notariële akte ook daadwerkelijk kunnen gelden als executoriale titel, dan moet daaruit afdoende blijken wat de debiteur, verschuldigd is en dat de vordering van de crediteur, opeisbaar is. Toepassing van het criterium Rabo/Visser (26 juni 1992, NJ 1993, 449).

Partijen hebben samengewoond. Na verbreking van de relatie is bij vonnis van 30 juli 2010 de man onder meer veroordeeld om (1) de hypothecaire geldlening uitsluitend te zijnen name te laten stellen en de vrouw uit de hoofdelijkheid te laten ontstaan en (2) binnen 14 dagen het krediet bij SNS Bank volledig af te lossen.

In een proces-verbaal van beslag in een huurzaak worden ruim € 7.000 mutatiekosten opgenomen terwijl daar geen vonnis voor is. Zowel de Kamer van Toezicht als het hof menen dat vergissen menselijk is, maar deze fout is van dien aard dat een maatregel (berisping) volgt.

Na eerder gelegd conservatoir beslag wordt opnieuw conservatoir beslag gelegd voor een hogere vordering. Voorzieningenrechter is in beslagrekest voor tweede beslag onvolledig geïnformeerd. Na toetsing van de deugdelijkheid van de gepretendeerde hogere vordering is de gevolgtrekking die aan de onvolledigheid van het beslagrekest wordt verbonden dat het beslag moet worden opgeheven en een dwangsom wordt opgelegd als een nieuw rekest wordt ingediend waarbij de voorzieningenrechter onvoldoende wordt ingelicht.

‘Voor zover gericht tegen de EPO opgelegde dwangsom slaagt de grief. Het hof stelt daarbij voorop dat, hoewel in artikel 3 Protocol zowel de EOO (en EPO als haar orgaan) toekomende immuniteit van rechtsmacht als die van executie is vastgelegd, de immuniteit van executie in beginsel los staat van de immuniteit van jurisdictie.

Na toewijzing in eerste instantie volgt appel; eiseres wil gaan executeren en doet een vergaand verzoek tot disclosure. Het hof overweegt als volgt: ‘In een dergelijk geval, waarin het bestreden vonnis onverkort uitvoerbaar bij voorraad is, is er geen reden om, op grond van de omstandigheid dat het vonnis nog voorwerp is van hoger beroep, de executiemogelijkheden van dat vonnis te beperken.

Het hof stelt vast dat SC Investments in het beslagrekest weliswaar stelt dat (en waarom) zij aanspraak heeft op levering van aandelen, maar dat zij verlof verzoekt om een conservatoir verhaalsbeslag te mogen leggen. SC Investments heeft in het beslagrekest haar vordering begroot op € 550.000 en vreest verduistering.

Is het mogelijk een in België gelegd conservatoir beslag op een schip in Nederland in het kadaster in te schrijven? Het betrokken schip was van Belgische nationaliteit en is omgevlagd, waarna het beslag (opnieuw en nu) in Nederland is ingeschreven. De vraag wordt door de rechtbank bevestigend beantwoord. Vereist is wel dat de inschrijving geschiedt door een notaris. Indien de buitenlandse akte niet in het Nederlands is gesteld, is ook een beëdigde vertaling vereist.

De ministerraad heeft ingestemd met een wetsvoorstel om landen binnen de EU de mogelijkheid te bieden elkaar te ondersteunen bij de invordering van openstaande belastingschulden. Met het voorstel wordt het bereik van de belastinginning met ingang van 2012 verruimd. Zo kunnen gemeenten bijvoorbeeld parkeerbelastingen gaan innen bij toeristen.

De gemeente Zwolle heeft in 2010 een gezonken schip gelicht dat aan debitrice en haar (intussen overleden) echtgenoot toebehoorde. Het schip is onder de wrakkenwet verkocht, waarna de gemeente het restant wil incasseren middels verkoop van het schip waarop debitrice woont.

Conservatoire beslagen worden opgeheven tegen een bankgarantie van € 400.000, opeisbaar na onherroepelijke uitspraak. In eerste aanleg wordt € 675.000 toegewezen, waarna eiseres beslag laat leggen en met verkoop dreigt. De voorzieningenrechter wijst de schorsing af: er is meer verschuldigd dan het bedrag waarvoor de garantie is afgegeven. Bovendien hebben partijen niet afgesproken dat een voor eiseres gunstige uitspraak in eerste aanleg executie zou verhinderen.

Voorlopige voorziening als bedoeld in art. 287 lid 4 Fw toegewezen. Gemeente mag de inbeslaggenomen personenauto niet openbaar verkopen. Er wordt door het hof een vergelijking gemaakt tussen de hoogte van de vordering en de te verwachten opbrengst, niet de te verwachten kosten. Debitrice stelt onbestreden dat de verkoop haar disproportioneel zal treffen.

Ter verzekering van een vordering worden beslagen gelegd, niet alleen onder de derde maar ook onder een schuldenaar van de derde voor zover derde in gebreke mocht blijven. Bijzonder aan de casus is de nadruk die de rechtbank in haar tussenvonnis legt op de stelplicht die de derde-beslagene heeft: er mag niet worden volstaan met een simpele ontkenning.

Per 1 juli is de Beslagsyllabus aangepast, onder andere in verband met de implementatie van het rapport Meijsen & Jongbloed over de praktijk van het conservatoir beslag. De gevolgen voor de beslagpraktijk zullen ingrijpend zijn als de voorzieningenrechters consequent de nieuwe richtlijnen gaan toepassen.

Op 18 juni 2011 is EU-verordening 4/2009 van 18 december 2008 in werking getreden. De nieuwe regels roepen een EU-systeem in het leven dat de inning van alimentatie moet vergemakkelijken, zodat nietaanwezige ouders zich niet langer aan hun verplichtingen kunnen onttrekken. Nu kan het nog problematisch zijn om niet-betaalde alimentatie voor kinderen en andere onderhoudsbijdragen te innen van iemand die in een ander EU-land woont, bijvoorbeeld wanneer een echtpaar uit elkaar gaat en een van de ouders in het buitenland gaat wonen.

Tussentijdse zuivering van het tot de executie aanleiding gevende verzuim door de rechthebbende op het verbonden goed. Bij de beantwoording van de vraag of een voorwaarde ingevolge art. 6:23 lid 2 BW als niet-vervuld heeft te gelden, dienen alle daarvoor van belang zijnde omstandigheden in aanmerking genomen te worden.

In weerwil van de door verweerder verwekte verwachting dat een nadere toelichting zou volgen ten aanzien van klagers herhaaldelijke vragen (tot vijf keer toe in een maand) of afdoende was voldaan aan de verplichting te verklaren omtrent inkomen en vermogen, is verweerder overgegaan tot executie van lijfsdwang. Aldus handelend heeft verweerder zich gedragen in strijd met de welwillendheid waarmee advocaten worden geacht elkaar tegemoet te treden, aldus de Raad. Klacht gegrond, waarschuwing.

Executiegeschil over uitvoerbaar bij voorraad verklaard ontruimingsvonnis. De kwestie betrof een huurovereenkomst voor een woonwagenstandplaats. Na een ontruimingsvonnis van 24 juni 2009 vordert (nu) eiseres tot cassatie een verbod tot ontruiming, hetwelk zowel door de voorzieningenrechter als het hof wordt afgewezen. O

De vrouw heeft een alimentatievordering op de man waarop sinds februari 2010 niet meer wordt betaald. De man draagt in maart 2010 de onverdeelde helft van de woning over aan zijn huidige partner. De vrouw stelt dat deze overdracht paulianeus is en legt beslag. De rechtbank stelt dat er van benadeling geen sprake kan zijn omdat de woning overbelast is en wijst de vordering tot opheffing toe.

Verlening exequatur van Spaanse uitspraak in Nederland. De man, die tegen de verlening wenst op te komen, is bij het hof aan het verkeerde adres. Het hof verklaart zich onbevoegd en verwijst de zaak naar de rechtbank. Tegen een beslissing op een verzoek tot exequaturverlening kan een rechtsmiddel worden aangewend (art. 43 EEX-Vo), bij toewijzing zal dat voor de schuldenaar bij de rechtbank moeten, bij afwijzing voor de verzoeker bij het Hof, (zie EEX-Verordening bijlage III).

Vordering inhoudende het vonnis in de plaats te doen stellen van de eventueel benodigde wilsverklaring van de gezamenlijke erfgenamen voor het transport van de woning. De voorzieningenrechter oordeelt als volgt: ‘Het spoedeisend belang in deze zaak betreft het transport van de woning. [Eiser] heeft voldoende aannemelijk gemaakt dat hij er belang bij heeft dat dit transport op korte termijn plaatsvindt.

Een ontruiming van een vakantiehuisje wordt geschorst in verband met een dreigende noodsituatie voor de bewoner. De voorzieningenrechter overweegt dat indien de zaak niet bij verstek door de kantonrechter was beslist, deze waarschijnlijk geen ontruimingvonnis had gewezen. Opmerkelijk aan de zaak was dat de behandelend jurist van de gerechtsdeurwaarder als gemachtigde in het kort geding werd geaccepteerd.

Het verbinden van dwangsommen aan een veroordeling tot ontruiming maakt niet dat de deurwaarder niet gerechtigd is om tot executie (te weten: de gedwongen ontruiming) ex art. 555 e.v. Rv over te gaan. Het is een misvatting dat een dwangsomveroordeling bij ontruiming of afgifte de reële executie uitsluit.

In 2007 zendt de gemeente een nota voor verbeurde dwangsommen en in de loop van het jaar een tweetal aanmaningen. De wederpartij stelt niets te hebben ontvangen. De rechtbank verwerpt het verweer en stelt dat het volstrekt onaannemelijk is dat hij geen van de betrokken brieven heeft ontvangen, des te meer omdat hij alle correspondentie daaraan voorafgaand wel heeft ontvangen.

Na een toewijzend vonnis ten principale begint een beslaglegger met de uitwinning van aandelen op naam waarop conservatoir beslag is gelegd. De zaak ligt complex omdat het om investeringsmaatschappijen met vastgoed gaat, waarvan een met buitenlandse activiteiten. De beslagenen voeren een bekend verweer: ‘Ingevolge het bepaalde in artikel 715 lid 3 Rv kan pas verlof voor de verkoop van beslagen aandelen worden gevraagd nadat het in kracht van gewijsde gegane vonnis aan de betrokken vennootschappen is betekend.

Een deurwaarder wil rechtstreeks beslag op een auto leggen bij een derde. Het beslag lukt wel, maar de derde verhindert bewaring omdat hij (o.a.) een retentierecht heeft. De deurwaarder handelt snel en betekent (conform art. 461d Rv) het verklaringsformulier ex art. 475 Rv.

Vordering tot opgave doen van verhaalsmogelijkheden wordt afgewezen nu in het licht van een gemotiveerde betwisting het vermoeden dat er sprake is van andere verhaalsmogelijkheden en/of inkomsten dan reeds bekend onvoldoende concreet gemaakt is.

Verjaring van dwangsommen of verjaring geschorst door onmogelijkheid tot inning? Als uitvloeisel van een handelsnaamgeschil worden dwangsommen opgevorderd. Over en weer worden kort gedingen gevoerd en de executant krijgt een verbod tot executie.

Na echtscheiding begint de vrouw een vordering tot verdeling tegen de man. In dat kader wordt aan hem een dwangsom opgelegd, die hij tot een bedrag van € 30.000 verbeurt. Uiteindelijk moet de vrouw aan de man ruim € 30.000 betalen, welk bedrag zij verrekent met de dwangsom.

Op 1 juli 2011 is het wetsvoorstel Verruiming Mogelijkheden Voordeelontneming in werking getreden, waarmee een aantal knelpunten voor de uitvoering van de ontnemingspraktijk, ook wel het ‘plukken’ van criminelen genoemd, is weggenomen.

De voorzieningenrechter verklaart de eisers niet ontvankelijk op grond van art. 3:268 lid 2 BW in gedane verzoek tot het goedkeuren van een onderhandse koopovereenkomst. Een dergelijk verzoek kan immers uitsluitend door de executerend hypotheekhouder worden gedaan. Verzoekers zijn tweede-hypotheekhouders en hebben de veiling niet ingeleid.

Vorderingen tot betaling van geld kunnen versterkt worden met een dwangsom als de betaling aan een derde moet worden gedaan, in dit geval het tijdspaarfonds van Cordares. Het hof vernietigt de afwijzing van de kantonrechter op dit onderdeel (zie HR 9 april 1949, NJ 1950, 595, en BenGH 9 juli 1981, NJ 1982,190).

Afwijzing van een beslagverlof wegens schending van de waarheidsplicht ex art. 21 Rv. De rechtbank overweegt als volgt: ‘In de beslagsyllabus, versie februari 2011, is op pagina 4 onder punt 2 het volgende vermeld: “Artikel 21 Rv – Partijen zijn verplicht voor de beslissing van belang zijnde feiten volledig en naar waarheid aan te voeren. Wordt deze verplichting niet nageleefd, dan kan de rechter daaruit de gevolgtrekking maken die hij geraden acht – geldt ook bij een beslagrekest.

De deurwaarder heeft een ontruimingsvonnis tegen krakers voor een gedeelte van een (zeer groot) fabrieksterrein. De krakers verplaatsen zich net voor de ontruiming tien meter naar een ander gedeelte van het terrein. In het eerste vonnis wordt na een renvooi het oude vonnis niet executabel geacht en in de tweede zaak wordt ontruiming voor de nieuwe locatie (en alle andere terreinen van executante) toegewezen.

Wet griffierechten burgerlijke zaken. Verzet maatschap tegen hanteren tarief dat geldt voor rechtspersonen. De Hoge Raad stelt: ‘Juist is dat een maatschap geen rechtspersoon is, doch evenmin staat ter discussie dat zij niet als een natuurlijke persoon kan worden beschouwd.

Een hypothecair schuldeiser laat een pand veilen. De schuldenaren stellen dat de akte een schijnhandeling is en laten beslag leggen op de aan eiser uit te keren opbrengst. In kort geding wordt door de schuldeiser opheffing gevorderd.

De rechtbank geeft een beschikking voorlopige voorzieningen: binnen de termijn van art. 821 lid 4 Rv (vier weken) wordt een verzoek tot echtscheiding ingediend dat evenwel wordt ingetrokken.