Aflevering 3

Bijgewerkt tot 12-06-2017

De Konkurrensverket, de Zweedse mededingingsautoriteit heeft bij de Zweedse mededingingsrechtbank een zaak aanhangig gemaakt tegen Swedish Match, een producent van snus tabak. Swedish Match is de eigenaar van gekoelde snus displays die in de winkels staan. Weliswaar mocht ook snus tabak van concurrerende merken in gekoelde snus displays van Swedish Match worden geplaatst, maar Swedish Match verving de vaak full colour labels met prijzen van concurrerende snus tabakproducten met minder zichtbare grijze labels en vaak zonder prijsvermelding. Volgens de Konkurrensverket misbruikte Swedish Match daarmee haar machtspositie. De rechter volgde dat standpunt en oordeelde dat dit leidde tot onrechtmatige concurrentiebeperking en heeft Swedish Match een boete opgelegd van ongeveer SEK 38 miljoen (ongeveer € 4 miljoen) voor het misbruiken van haar machtspositie. Swedish Match heeft tegen deze beslissing hoger beroep ingesteld.

De Europese Commissie heeft toestemming gegeven voor de overname van Gamesa door Siemens. Volgens de Commissie heeft de overname geen nadelige effecten voor de mededinging op de markt. De Commissie heeft twee verschillende markten onderzocht.

Het Bundeskartellamt, de Duitse mededingingsautoriteit, heeft een interim-rapport gepubliceerd over de voorwaarden voor de levering van rauwe melk. De huidige voorwaarden kunnen mededingingsbeperkend zijn vanwege de combinatie van de lange duur van de afnamecontracten, de exclusieve leveringsverplichtingen, de ex-post prijsvaststelling en de verschillende marktinformatiesystemen. Deze factoren zorgen voor stagnatie in marktactiviteit doordat overstappen nagenoeg onmogelijk wordt. Het Bundeskartellamt heeft onderzoek gedaan bij 89 private en co-operatieve zuivelfabrieken die 98% van het totale volume van de melklevering beslaan. In dit rapport geeft het Bundeskartellamt zijn belangrijkste bevindingen tot nu toe. Het stelt voor om met alternatieve en meer pro-competitieve oplossingen te komen voor het structureren van de leveranciersrelaties. Dit omvat onder meer het verkorten van opzegtermijnen, minder strenge voorwaarden rondom het lidmaatschap van zuivelcoöperaties, het vaststellen van prijzen voorafgaand aan de levering en het overeenkomen van volumes.

De Europese Commissie heeft een nieuwe klokkenluidersregeling gelanceerd voor natuurlijke personen. Daarvoor heeft zij een elektronische berichtendienst ontwikkeld waarmee de betrokken klokkenluiders met de Commissie kunnen communiceren. Beoogd wordt om de anonimiteit van de klokkenluider te waarborgen, door andere encryptie te gebruiken en geen metadata mee te zenden. Tot nu toe had de Commissie alleen een clementieregeling, wat bedrijven de mogelijkheid gaf om zich te melden met hun kartel en daarop clementie te verkrijgen. Met deze nieuwe manier om op de hoogte te geraken van kartels hoopt de Commissie een grotere kans van slagen te hebben bij het opsporen daarvan en van andere mededingingsrechtelijke overtredingen.

De Europese Commissie heeft opnieuw een boetebesluit genomen inzake het kartel in de luchtvrachtsector. Elf luchtvrachtbedrijven krijgen voor in totaal € 776,5 miljoen boetes opgelegd voor het in stand houden van een prijskartel. De luchtvrachtbedrijven in kwestie betreffen Air Canada, Air France-KLM, British Airways, Cargolux, Cathay Pacific Airways, Japan Airlines, LAN Chile, Martinair, Qantas, SAS en Singapore Airlines. Lufthansa en haar dochter Swiss International Air Lines kregen volledige boete-immuniteit. De boete werd voor het eerst in 2010 door de Commissie opgelegd (COMP/AT.39258 – Airfreight), maar werd in 2015 door het Gerecht nietig verklaard vanwege een procedurefout. In de argumentatie van het besluit werd de inbreuk beschreven als één voortdurende inbreuk die alle adressanten van het besluit betrof. De artikelen van het dispositief gaven evenwel aan dat er vier afzonderlijke inbreuken waren op drie verschillende kartelverboden (uit het VWEU, het EER-Verdrag en uit de Overeenkomst tussen EU-Zwitserland), waarbij alleen bepaalde adressanten bij alle vier de inbreuken betrokken waren. Het besluit van de Commissie van maart 2017 heeft het dispositief van het besluit in overeenstemming gebracht met de argumentatie. De concurrentieverstorende gedragingen die ten grondslag aan het besluit lagen zijn hetzelfde gebleven.

De Europese Commissie heeft goedkeuring gegeven voor de overname van het Deense LM Wind Power door het Amerikaanse General Electric. De Commissie concludeerde dat er na de overname nog genoeg concurrentie overblijft. General Electric fabriceert onshore en offshore windturbines. LM Wind Power ontwerpt en produceert rotorbladen, die worden verkocht aan General Electric en haar concurrenten als een component voor de windturbines. De Commissie heeft een marktonderzoek uitgevoerd dat zowel gericht was op de upstream-markt als op de downstream-markt voor de productie en levering van windturbines. Op basis van de resultaten van dit onderzoek is de Commissie tot de conclusie gekomen dat er geen mededingingsbezwaren bestaan: Het is niet aannemelijk dat General Electric de upstream-markt zal kunnen beïnvloeden. Producenten van rotorbladen hebben voldoende toegang tot andere windturbinefabrikanten.Binnen de downstream-markt zal er voor General Electric voldoende concurrentie overblijven van andere windturbinefabrikanten. Daarom komt de Commissie tot de conclusie dat de voorgenomen overname niet zal leiden tot een aanzienlijke vermindering van de concurrentie op de interne markt.

De Competition and Markets Authority (CMA), de Britse mededingingsautoriteit, is de campagne ‘Cracking down on Cartels’ begonnen om kartels op te sporen. Met deze campagne worden personen die getuige zijn van illegale activiteiten aangemoedigd deze te rapporteren. Zij zullen anoniem blijven en krijgen een beloning van maximaal £ 100,000. Advertenties zullen verschijnen op diverse websites en social media, zoals Twitter en LinkedIn.

Uit de Spoormonitor van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) blijkt dat goederenvervoerders en personenvervoerders zich zorgen maken over de betaalbaarheid en de beschikbaarheid van het spoor. Vervoerders betalen aan ProRail een vergoeding om gebruik te mogen maken van het spoor. De gebruiksvergoeding is sinds 2012 met € 50 miljoen gestegen. In het stakeholders onderzoek werd door vervoerders aangegeven dat zij deze vergoeding te hoog vinden en dat hierdoor de concurrentie met vervoer over de weg en het water wordt bemoeilijkt. Ook vinden de vervoerders dat er te weinig capaciteit beschikbaar is. Niet alleen blijft het personen- en goederenvervoer per spoor toenemen, ook komt de capaciteit extra onder druk te staan doordat ProRail op veel plekken onderhoud pleegt. Ten slotte maken personenvervoerders die willen toetreden tot het Nederlandse spoor zich zorgen over de kansen die zij krijgen om mee te dingen naar aanbestedingen in het spoorvervoer. ACM heeft aangegeven in 2017 nader onderzoek te doen naar de manier waarop ProRail omgaat met de beschikbare capaciteit op het spoor.

De Europese Commissie heeft nieuwe regels voorgesteld om de nationale mededingingsautoriteiten in staat te stellen de mededingingsregels doeltreffender te handhaven. Op deze manier moeten de nationale mededingingsautoriteiten bij de toepassing van dezelfde

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) heeft vragen gekregen over gemeenten die snippergroen in gebruik geven. Snippergroen zijn kleine stukjes grond in de nabijheid van woonhuizen die gemeenten in eigendom hebben. De vraag is of gemeenten die snippergroen aanbieden zich aan de Wet Markt en Overheid (Wet M&O) moeten houden. De Wet M&O heeft als doel eerlijke concurrentie te bevorderen tussen overheden en ondernemingen. Overheden mogen economische activiteiten verrichten, maar moeten zich aan de gedragsregels van de Wet M&O houden. Eén van die gedragsregels houdt in dat overheden de integrale kosten van hun economische activiteiten moeten doorberekenen. Als overheden besluiten dat bepaalde economische activiteiten worden verricht in het algemeen belang, dan gelden deze gedragsregels hier niet. De ACM ziet het aanbieden van snippergroen in veel gevallen als een economische activiteit, waardoor de Wet M&O kan gelden. In de meeste gevallen gaat het echter om grond met beperkte gebruiksmogelijkheden en een beperkte waarde. De integrale kosten die gemeenten moeten doorberekenen zullen bij snippergroen vaak laag zijn. ACM verwacht dan ook dat gemeenten deze gedragsregel meestal naleven. ACM ziet dan ook geen reden om snippergroen te onderzoeken.

De Autorité de la Concurrence, de Franse mededingingsautoriteit, heeft in een schikking met energiemaatschappij ENGIE een boete ter hoogte van € 100 miljoen opgelegd voor het schenden van het verbod op misbruik van machtspositie.

De Belgische Mededingingsautoriteit (BMA) heeft Algist Bruggeman NV en haar moederonderneming in een transactiebeslissing een boete opgelegd van bijna € 5,5 miljoen. Algist Bruggeman is de grootste leverancier van verse bakkersgist in België. Algist verkoopt en levert rechtstreeks aan industriële bakkerijen. Daarnaast belevert zij een aantal ambachtelijke bakkerijen via distributeurs. De BMA stelde dat er sprake was van (i) verticale prijsbinding met betrekking tot de verkoop van geperste verse bakkersgist aan (semi)ambachtelijke bakkerijen, (ii) het geven van kortingen aan distributeurs als zij geen lage prijs gist van concurrenten van Algist zouden verhandelen, (iii) het overeenkomen met bakkerijen van exclusieve afnameverplichtingen voor vloeibare verse bakkersgist, wanneer zij ook gebruik maakten van een door Algist ter beschikking gestelde doseermachine, waarvoor de huurprijs was verdisconteerd in de afnameprijs en waarbij de duur van de afnameverplichting langer was dan de afschrijvingsperiode van de doseermachine en daarmee kunstmatig. Algist heeft met de BMA geschikt via deze transactiebeslissing.

De Europese Commissie heeft de fusie tussen chemieondernemingen Dow en DuPont onder voorwaarden goedgekeurd. De voorwaarden hangen samen met de bestaande overlap van pesticiden en petrochemische producten van beide bedrijven. Er zijn wereldwijd slechts vijf ondernemingen actief op het gebied van Research & Development (R&D) voor pesticiden, waaronder Dow en DuPont. Door de fusie zou daarom een groot deel van de concurrentie en daarmee innovatie wegvallen op deze markt. DuPont zal daarom haar wereldwijde R&D-afdeling afstoten om tegemoet te komen aan deze bezwaren van de Commissie. Om te voorkomen dat de concentratie leidt tot een te groot marktaandeel in de markt voor petrochemische producten; zal Dow haar relevante afdelingen afstoten.

De Competition and Markets Autority (CMA), de Britse mededingingsautoriteit, heeft een definitieve beslissing genomen in de meubel-kartelzaak en tevens haar volledige bevindingen gepubliceerd over een kartelzaak waar enkele modellenbureaus bij betrokken zijn. Allereerst laat de CMA in twee beschikkingen weten dat drie leveranciers van producten aan de meubelindustrie schuldig zijn bevonden aan illegaal kartelgedrag. Thomas Armstrong (Timber) Ltd en Hoffman Thornwood Ltd gaven eerder toe in strijd te handelen met de mededingingsregels door af te spreken om niet te concurreren op prijs en klanten te verdelen. Deze bedrijven hebben nu een schikking getroffen met de CMA en zijn beboet voor een bedrag van totaal £ 2,8 miljoen. Een derde onderneming, BHK (UK) Ltd, die ook betrokken was bij de kartelactiviteiten, heeft een boete weten te voorkomen door als eerste naar de CMA te stappen in het kader van de clementieregeling. De CMA laat eveneens weten een definitieve beslissing te hebben genomen in een zaak tegen vijf modellenbureaus en hun beroepsvereniging. De bedrijven kregen een boete opgelegd van meer dan £ 1,5 miljoen wegens het maken van prijsafspraken.

De Europese Commissie heeft een stokje gestoken voor de fusie tussen Deutsche Börse (DB) en London Stock Exchange (LSE). De fusie zou hebben geleid tot een de facto monopolie in de clearing van vastrentende instrumenten zoals obligaties en terugkoopovereenkomsten in de EU, waarvoor de partijen de enige relevante dienstverleners zijn. Met de fusie zouden de clearinghuizen van DB-dochter Eurex in Frankfurt samen worden gevoegd met die van LSE in Parijs, Londen en Rome. Dit zou ertoe kunnen leiden dat afgeleide afwikkelingsactiviteiten als settlement, bewaring en onderpandbeheer worden toegespeeld aan DB-dochter Clearstream. Hiermee zouden concurrerende dienstverleners buitenspel worden gezet. Daarnaast zou de fusie de concurrentie in handel en clearing van Duitse, Nederlandse en Belgische aandelenderivaten kunnen wegnemen. Partijen stelden als remedie voor het Franse clearinghuis Clearnet SA te verkopen aan Euronext. Dit zou volgens de commissie echter alleen de zorgen met betrekking tot de aandelenderivaten hebben weggenomen. De zorgen omtrent het monopolie in de clearing van vastrentende instrumenten zouden hiermee niet worden verholpen. Daarvoor zou ook afstand moeten worden gedaan van MTS, het handelsplatform voor vastrentende waarden van LSE. Hier waren partijen echter niet toe bereid. De Commissie heeft daarom besloten de voorgestelde transactie te blokkeren.

De Competition and Markets Authority (CMA), de Britse mededingingsautoriteit, heeft een tussentijdse update gegeven over haar marktstudie naar prijsvergelijkingssites. Deze websites zorgen ervoor dat de consument producten en diensten kan vergelijken op zowel kwaliteit als op prijs. In het algemeen denken consumenten dat deze diensten goed werken en dat het hen makkelijker maakt om beter geïnformeerde keuzes te maken die tevens geld besparen. De CMA heeft nog wel een aantal mogelijke zorgen over deze markt geuit, zoals het feit dat de websites transparanter moeten worden over de manier van zoeken naar producten, de gehanteerde businessmodellen en het gebruik van persoonlijke data. De CMA gaat verder met haar onderzoek naar prijsvergelijkingssites en is voornemens haar rapport eind september 2017 uit te brengen.

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) heeft haar jaarlijkse publicatie ‘Het Signaal’ uitgebracht, een publicatie waarin zij wijst op maatschappelijke ontwikkelingen en beleidsvraagstukken die van belang zijn voor haar toezicht. ACM pleit voor het benutten van de kracht van de markt én van de overheid. De ACM ziet dat juist combinaties van markt en overheid vaak goed uitpakken voor de samenleving. Tegelijkertijd heeft ACM ook haar jaarverslag over 2016 gepubliceerd. Hieruit blijkt dat het werk van de ACM op het gebied van mededingings-, consumentenrecht en sectorspecifieke regulering in 2016 een besparing van ongeveer € 790 miljoen voor de consument heeft opgeleverd. Een greep uit de resultaten van 2016:

De Competition and Markets Authority (CMA), de Britse mededingingsautoriteit, heeft haar jaarlijkse plan voor 2017 en 2018 uitgebracht. In dit plan beschrijft zij haar doelstellingen voor de jaren 2017 en 2018. De CMA heeft het afgelopen jaar al een flinke stap vooruitgezet door tien nieuwe mededingingszaken te openen. In het komende jaar wil de CMA dit cijfer verhogen. Daarnaast wil de CMA doorgaan met het gebruik van verschillende communicatiemiddelen om meer bewustzijn te creëren over de mededingingsregels en het verlagen van de last om te klagen wanneer die overtreden worden. Ook zal de CMA doorgaan met pleiten en adviseren over en voor het mededingingsrecht. Zeker met het uittreden van Groot-Brittannië uit de EU zal de CMA zich druk bezighouden met advisering van beleidsmakers en wetgevers.

De Commissie heeft de voorgenomen overname van Cemex Croatia door HeidelbergCement en Schwenk, via hun gezamenlijke onderneming Duna Dráva Cement (DDC), afgekeurd. De Commissie had ernstige bezwaren en voorzag dat de overname de concurrentie op de Kroatische markt zou verminderen doordat de gefuseerde onderneming een marktaandeel van rond de 50% zou verkrijgen en in sommige delen van het land tot 70%. Er zou aldus een dominante positie op de Kroatische markt ontstaan, waardoor het voor (potentiele) concurrenten moeilijker zou worden om de cementmarkt te betreden en vervolgens effectief te concurreren. Tevens voorzag de Commissie dat door de afname van concurrentie de prijzen zouden stijgen. De remedies die HeidelbergCement en Schwenk hadden voorgesteld om deze bezwaren blijvend en volledig weg te nemen, zouden volgens de Commissie niet in voldoende mate de voorspelde prijsstijgingen van cement voorkomen. De bedrijven stelden slechts voor om aan andere bedrijven toegang te verlenen tot een locatie in Kroatië, dat op dat moment werd geleased door Cemex, en niet om een deel van de onderneming permanent af te stoten, wat wel voldoende toereikend zou zijn geweest.

De Commissie heeft de overname van Syngenta, gevestigd in Zwitserland, door ChemChina goedgekeurd, op voorwaarde dat ChemChina significante delen van de Europese pesticide- en plantengroeireguleringsbedrijven zal verkopen. Syngenta is de wereldwijde marktleider op het gebied van pesticiden. ChemChina is actief in de agrochemische sector en op de Europese pesticidemarkten door middel van haar bedrijf Adama. Voor Europese boeren en consumenten is het belangrijk dat er een effectieve concurrentie wordt behouden op de pesticidemarkt. De remedies die ChemChina noemt om dit te bewerkstelligen, zijn toereikend volgens de Commissie. Op de markten waar problematische overlap plaats zou vinden en het marktaandeel van ChemChina in Europa te groot zou worden volgens de Commissie, verkoopt ChemChina ofwel een marktaandeel van Adama ofwel van Syngenta. Voor het nemen van dit besluit is de Commissie in contact geweest met verschillende mededingingsautoriteiten, waaronder die in Brazilië, Canada, China, Mexico en de US Fair Trade Commission.

Het Bundeskartellamt, de Duitse mededingingsautoriteit, heeft in een zaak tegen sportmerk Asics geoordeeld dat een verbod dat zij oplegde aan haar retailers om gebruik te maken van online prijsvergelijkingsplatforms (prijsvergelijkers) bij wederverkoop van Asics schoenen, een verboden verticale beperking inhield onder het kartelverbod. Volgens het Bundeskartellamt is het belangrijk dat fabrikanten hun verkopers niet verbieden gebruik te maken van prijsvergelijkers omdat consumenten hiermee op transparante wijze informatie kunnen verkrijgen over prijzen. Daarnaast zijn online prijsvergelijkers zeer geschikt voor het MKB, die online moeilijker te vinden zijn. Volgens het Bundeskartellamt was het verbod primair gericht op het controleren van prijsconcurrentie en deed het afbreuk aan concurrentie tussen distributeurs, wat nadelig was voor de consument. Het Oberlandesgericht Düsseldorf, de rechter die beslissingen van het Bundeskartellamt in beroep toetst, volgde dit oordeel. Het Oberlandesgericht vond dat dit verbod verkopers de mogelijkheid zou ontnemen om te adverteren en dat het verbod niet gerechtvaardigd kon worden met een beroep op de bescherming van het imago van het bedrijf.

De Europese Commissie heeft de overname van het Britse televisienetwerk Sky door mediaconcern 21st Century Fox goedgekeurd. Omdat het aandeel van Sky op de diverse markten waarop het actief is door de overname slechts beperkt zal stijgen heeft de Commissie geen bezwaar tegen de overname. Fox en Sky zijn hoofdzakelijk actief op verschillende markten in Oostenrijk, Duitsland, Ierland, Italië en het Verenigd Koninkrijk. Volgens de Commissie concurreren de concerns slechts in beperkte mate met elkaar op het gebied van tv-content en betaalde tv-kanalen. Het onderzoek van de Commissie richtte zich daarom op de volgende vragen. Of Fox als gevolg van de fusie de toegang van concurrenten van Sky tot films en andere TV content zou kunnen beperken of sterk verminderen. De Commissie concludeert dat dit niet aan de orde is omdat partijen een beperkt publiek bereiken en TV-distributeurs toegang behouden tot andere content en zenders dan die van Fox. Of Sky als gevolg van de fusie niet langer content van Fox’s concurrenten zou kopen. Volgens de Commissie is dit niet reëel omdat dit een kwaliteitsvermindering van Sky’s productaanbod tot gevolg zou hebben. Of Sky als gevolg van de fusie de toegang van concurrenten tot haar platform zou sluiten. Hierover zegt de Commissie dat de mogelijkheid van de fuserende partijen om concurrenten van Fox uit te schakelen wordt verzwakt door bestaande regelingen in het VK, Duitsland en Oostenrijk. Op basis van het onderzoek concludeert de Commissie dan ook dat de fusie geen concurrentieproblemen tot gevolg heeft.

De Europese Commissie heeft, onder voorwaarden, toestemming gegeven voor de overname van het Duitse Hamburg Südamerikanische Dampfschifffahrts-Gesellschaft KG (HSDG) door het Deense Maersk Line A/S (Maersk). Beide bedrijven zijn grote rederijen die wereldwijd actief zijn. Om de concentratie door te kunnen laten gaan, moet HSDG zich uit vijf consortia terugtrekken. Binnen deze consortia werken verschillende rederijen samen op wereldomvattende handelsroutes en delen zij bijvoorbeeld laadruimte in schepen om met volle capaciteit te varen. De Commissie heeft in totaal zeventien van dergelijke handelsroutes onderzocht en concludeert dat er binnen vijf consortia mededingingsbeperkende effecten zouden kunnen ontstaan. Op deze routes zou de concentratie een negatief effect kunnen hebben op de capaciteit, ten nadele van hun afnemers. De twee bedrijven hebben toegezegd de overlappende verbindingen die ontstaan door de overname tussen de consortia en de twee bedrijven volledig op te zeggen. Om de uittreding uit deze consortia goed te laten verlopen zal er een overgangsperiode komen waarin HSDG nog wel onderdeel van de verschillende consortia blijft, waarbij een onafhankelijke toezichthouder controleert of er geen mededingingsrechtelijk gevoelige informatie wordt gedeeld. Met deze remedies komt de Commissie tot de conclusie dat de mededingingsrechtelijke problemen worden weggenomen.

Het Bundeskartellamt, de Duitse mededingingsautoriteit, heeft geen mededingingsrechtelijke bezwaren tegen het nieuwe online betaalsysteem van ‘paydirekt’. Dit nieuwe betaalsysteem zorgt ervoor dat gebruikers makkelijk geld kunnen overmaken via hun mobiele telefoons, zonder een IBAN of TAN nummer in te voeren. Paydirekt is een joint venture van een aantal grote Duitse banken. Binnen deze joint venture willen de banken gezamenlijk een online betaalsysteem opzetten. Aangezien zij op andere gebieden met elkaar concurreren heeft het Bundeskartellamt dit nieuwe product onderzocht, ondanks dat paydirekt zelf geen groot marktaandeel heeft.

Het Konkurrence- og Forbrugerstyrelsens, de Deense mededingingsautoriteit, heeft een schikking getroffen met Olympus Danmark A/S in verband met een overtreding van het kartelverbod. Olympus Danmark hanteerde een zogenaamd kick back-systeem. Gedurende een periode van twee jaar kregen haar retailers een bonus uitbetaald op voorwaarde dat zij bepaalde camera’s van Olympus tegen een minimumprijs hadden verkocht. De retailers kregen deze bonus niet wanneer zij zich niet hadden gehouden aan de opgelegde minimumprijs. Olympus Danmark A/S accepteerde een boete van € 484.000.

De Federale Antimonopolie Service van de Russische Federatie (FAS), de Russische mededingingsautoriteit, en Google zijn op 17 april 2017 een schikking overeengekomen na een twee jaar durend juridisch gevecht. FAS Russia had Google een boete opgelegd wegens misbruik van haar machtspositie, die zij bezit via het mobiele telefoonbesturingssysteem Android. Google zou haar marktmacht op de markt voor telefoonbesturingssystemen hebben misbruikt door fabrikanten van mobiele telefoons die Android installeerden op hun telefoons te verbieden applicaties van andere providers op de apparaten te pre-installeren dan die van Google, waaronder de webbrowser Chrome. Ook gaf Google uitsluitend toegang tot de app winkel Google Play application store wanneer haar applicaties exclusief op de apparaten werden geïnstalleerd. Google heeft nu een schikkingsvoorstel gedaan – dat door de mededingingsautoriteit is geaccepteerd –, waarbij zij aangaf in het vervolg een keuzescherm te introduceren waardoor consumenten bij aanschaf kunnen kiezen uit verschillende leveranciers van, bijvoorbeeld, zoekmachines. Ook zegt Google toe geen exclusiviteit meer te eisen voor Android-based apparaten en zal geen beperkingen opwerpen indien fabrikanten (ook) applicaties van andere leveranciers willen installeren. Een jaar geleden heeft de Europese Commissie Google Punten van Bezwaar gestuurd vanwege vergelijkbaar misbruik van Googles machtspositie op de markt voor telefoonbesturingssystemen.

De Europese Commissie heeft voorwaarden gesteld aan de verwerving van volledige zeggenschap over ITP door Rolls-Royce. ITP is een joint venture van Rolls-Royce en het Spaanse SENER en maakt onderdelen voor vliegtuigmotoren van Rolly-Royce en andere vliegtuigmotorenbouwers. Via deze overname zou Rolls-Royce haar zeggenschap in Europrop International GmbH (EPI) kunnen vergroten. EPI ontwerpt en fabriceert de motoren voor de Airbus A400M. Dat vliegtuig concurreert met de Lockheed Martin C-130J waarvoor Rolls-Royce de motoren produceert. De Commissie was bezorgd dat Rolls-Royce door de verwerving van volledige zeggenschap over ITP, meer invloed zou krijgen op het besluitvormingsproces binnen EPI, waardoor de concurrentie met de Lockheed Martin C-130J zou kunnen worden verstoord. Rolls-Royce heeft toegezegd de governance-structuur van het consortium aan te passen waardoor deze invloed niet zal ontstaan. Volgens de Commissie deden er zich verder geen mededingingsbeperkende problemen voor bij de overname, waardoor zij de overname goedkeurt onder de voorwaarden dat de toezeggingen van Rolls-Royce nagekomen worden.

De Europese Commissie heeft de overname van Morpho door Advent International onder voorwaarden goedgekeurd. De voorwaarden betreffen de smartcard-markt in Frankrijk. Op deze markt zijn maar drie spelers actief. Het is bovendien lastig om toe te treden aangezien verschillende certificaten nodig zijn om smartcards te produceren. Smartcards worden gemaakt voor de bancaire sector, de telecommunicatiesector en de identiteitskaartensector. Door de zorgen van de Commissie hebben de partijen voorgesteld om de dochteronderneming van Morpho’s, het Franse CPS, te verkopen. Hierdoor zouden er nog steeds drie concurrenten op de markt blijven en de mededinging niet ernstig verstoord worden. Onder deze voorwaarde kan de overname volgens de Commissie doorgang vinden.

In onderhavige zaak was de Europese Commissie voornemens om een niet-vertrouwelijke versie van een boetebesluit over een kartel in de sector van waterstofperoxide en perboraat te publiceren. Evonik Degussa GmbH (Evonik Degussa) was het hier echter niet mee eens. Een deel van deze informatie had zij namelijk in haar clementieverzoek in alle vertrouwelijkheid aangeboden aan de Commissie. Daarom maakte Evonik Degussa bezwaar bij de raadadviseur-auditeur van de Commissie (de Hearing Officer). De raadsadviseur-auditeur wees het bezwaar echter af, omdat hij of zij niet bevoegd was inbreuken op het vertrouwens- en gelijkheidsbeginsel te onderzoeken. Tegen de afwijzing van de raadsadviseur-auditeur is Evonik Degussa in beroep gegaan bij het Gerecht dat echter alle vorderingen afwees (T341/12). Voor het Hof van Justitie voerde Evonik Degussa drie middelen aan. Daarover oordeelde het Hof ten eerste dat de raadadviseur-auditeur wél bevoegd is om schendingen van het vertrouwensbeginsel en gelijkheidsbeginsel te onderzoeken, omdat dit anders zou afdoen aan het mandaat om de procedurele rechten te waarborgen. Omdat de Commissie over een ruime beoordelingsmarge beschikt om haar besluiten bekend te maken, oordeelde het HvJEU vervolgens dat de informatie wel gepubliceerd mag worden. Ten slotte beriep Evonik Degussa zich op het rechtzekerheidsbeginsel. Het Hof oordeelt echter dat op grond van het eerste middel, het allereerst aan de raadsadviseur-auditeur is om hier een oordeel over uit te brengen.

ACM heeft in het boetebesluit van 1 juni 2015 aan eiseres een boete opgelegd wegens schending van artikel 6 lid 1 Mw en artikel 101 lid 1 VWEU. Eiseres en de andere onderneming die onderdeel is van het kartel zijn de twee grootste producenten van prefab betonnen garages. Zij hadden in de periode van 18 februari 2010 tot en met 3 juli 2012 kartelafspraken gemaakt om de onderlinge concurrentie uit te schakelen. Zo hadden zij klanten verdeeld en prijsafspraken gemaakt. Het clementieverzoek van de andere kartelist was door ACM gehonoreerd. In beroep heeft eiseres gesteld dat de opgelegde boete te hoog is, omdat ACM de boetegrondslag onjuist heeft berekend. Eiseres stelde dat de omzet over een kortere periode moest worden berekend. De rechtbank gaat hier niet in mee. Er was geen bewijs dat eiseres zich op een eerdere datum van de overtreding had gedistantieerd en de overtreding expliciet had beëindigd. Voorts stelde eiseres dat van een excessieve ernstfactor is uitgegaan. De rechtbank oordeelt echter dat ACM voldoende heeft gemotiveerd waarom zij tot de ernstfactor van 3,5 is gekomen. De omstandigheden die eiseres had aangevoerd doen niet af aan wat partijen met de overtreding beoogden. Verder vergeleek eiseres de onderhavige zaak met Plantenuien-zaak, de Natuurazijn-zaak en de Zilveruien-zaak. Deze vergelijking gaat naar oordeel van de rechtbank niet op. Dat ACM in casu een hogere ernstfactor heeft vastgesteld is gelegen in het feit dat de ernstfactor in de beleidsregels is verhoogd van 3 naar 5. Daarbij oordeelde de rechtbank dat de onderhavige zaak verschilt met de Plantenuien-zaak en de Natuurazijn-zaak, omdat door beide ondernemingen in casu alle afnemers zijn besproken, die geheel van hen afhankelijk waren en daardoor geen tegenwicht konden bieden en dat het kartel de gehele markt omvatte. Verder is ACM, anders dan in de Zilveruien-zaak, ver onder de maximale ernstfactor (van 5) gebleven. Dat van een strategie op prijsmaximalisatie niet is gebleken, rechtvaardigt geen verlaging van de ernstfactor. Voorts overweegt de rechtbank dat, anders dan in de Plantenuien-zaak, er geen sprake is van een afspraak die nooit goed heeft gewerkt waardoor de gevolgen van de overtreding beperkt zijn gebleven. Ten slotte voerde eiseres aan dat er onvoldoende rekening is gehouden met boeteverlagende omstandigheden. De rechtbank stelt vast dat niet van belang is dat eiseres geen kartelverleden heeft. Bovendien was er geen sprake van een ondergeschikte rol van eiseres. Het beroep van de eiseres wordt derhalve ongegrond verklaard.

Nadat het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden TenneT al eerder in het gelijk had gesteld wat betreft de aansprakelijkheid van ABB in de follow-on procedure van het kartel aangaande gasgeïsoleerd schakelmateriaal (GGS), heeft de Rechtbank Gelderland nu ook in het voordeel van TenneT geoordeeld in de schadestaatprocedure. ABB had indertijd deelgenomen aan het GGS-kartel waarvoor de Europese Commissie boetes heeft opgelegd; ABB had evenwel zelf een boete ontlopen door het kartel op te biechten bij clementieverzoek. TenneT was een civiele schadevergoedingsprocedure gestart, omdat zij schade had geleden door de kartelafspraken. Onder andere was een aanbestedingsprocedure door afstemming tussen concurrenten gefrustreerd. Partijen waren het oneens over de hoogte van de door TenneT geleden schade. Omdat het gaat om hypotheses bij dergelijke schadeberekeningen, kan de schade niet nauwkeurig worden vastgesteld. In de aansprakelijkheidsprocedure was daarom reeds een passend meetinstrument gevonden om dit alsnog te berekenen, door een prijsofferte van ABB van tjidens het kartel te vergelijken met een offerte van ABB van na het kartel. ABB faalde daar een geschiktere berekening tegenover te stellen en daarmee is het eerder gehanteerde meetinstrument geldig. De schade wordt vervolgens vastgesteld op € 23,1 mln. Tevergeefs beroept ABB zich nog op het doorberekeningsverweer, waarbij ABB stelde dat TenneT geen schade zou hebben geleden, omdat zij deze zou hebben doorberekend aan haar afnemers. De rechtbank overweegt dat de schadeloosstelling toekomt aan directe en indirecte afnemers aan wie de meerkosten door het kartel in rekening zijn gebracht. Dat zijn in casu de energiedistributiebedrijven, die vervolgens de schade hadden doorberekend aan de eindgebruikers. In het geval van eindgebruikers is echter sprake van ‘strooischade’ en is schadeverhalen nagenoeg ondoenlijk. De rechtbank oordeelt dat TenneT voor 100% eigendom is van de Nederlandse staat en een schadevergoeding daarmee grosso modo bij de eindgebruikers terecht komt door gunstiger transport- en elektriciteitstarieven, waarmee de schadevergoeding zou voldoen aan het doeltreffendheidsbeginsel. De schadevergoeding wordt daarom aan TenneT toegekend.

Na het sluiten van het onderzoek naar misbruik van machtspositie wil Deutsche Telekom AG (Deutsche) toegang tot de documenten omtrent haar vermeende misbruikelijke gedraging (COMP/AT.40089). De Europese Commissie wijst het verzoek af vanwege de bescherming van commerciële belangen. Ook heeft de Commissie op grond van eenzelfde algemene aanname het verzoek tot toegang tot alle documenten afgewezen, aangezien dat zou leiden tot ondermijning van de bescherming van het doel van inspecties, onderzoeken en audits (art. 4 lid 2 derde streepje van Vo. 1049/2001 (Eurowob). Hiertegen is Deutsche Telecom in beroep gegaan. Allereerst komt de vraag aan de orde of er sprake is van een ‘algemene aanname om een verzoek tot toegang tot het dossier te weigeren’. Volgens het Gerecht moet het publiek een zo ruim mogelijke toegang krijgen tot documenten van instellingen van de Unie. Aangezien de Eurowob hiervan afwijkt, dienen deze uitzonderingen strikt te worden uitgelegd. Een enkele verwijzing naar een uitzondering van art. 4 Eurowob volstaat niet. Er dient uitgelegd te worden in welk opzicht de toegang tot het betreffende document een concrete en daadwerkelijke ondermijning van het betreffende belang vormt. Een weigering mag wel gebaseerd worden op algemene aannames van vergelijkbare documenten. Dit geldt ook voor het geheel van documentatie van een bepaalde aard. Een algemene aanname geldt bovendien, ongeacht of het verzoek om toegang een reeds afgesloten onderzoeksprocedure of een lopende procedure betreft. De openbaarmaking van gevoelige informatie over de economische activiteiten van de betrokken ondernemingen kan hun commerciële belangen ondermijnen, ongeacht of er een onderzoeksprocedure loopt. Daarbij kan het vooruitzicht van een dergelijke openbaarmaking na het afsluiten van de onderzoeksprocedure een ongunstige invloed hebben op de bereidheid van de ondernemingen om mee te werken wanneer een dergelijke procedure loopt. Het Gerecht oordeelt vervolgens dat de Commissie in casu op grond van een algemene aanname toegang tot alle documenten mocht weigeren. Deutsche Telekom beriep zich nog op de uitzondering dat een hoger openbaar belang openbaarmaking zou gebieden, te weten het kennis nemen van bepaalde wezenlijke onderdelen van de activiteiten van de Commissie op het gebied van het mededingingsrecht. Volgens het Gerecht bestaan deze belangen inderdaad, maar dit betekent niet dat de Commissie verplicht is toegang te geven tot alle verzamelde informatie in een onderzoek naar misbruik van machtspositie (art. 102 VWEU). Een dergelijke uitgebreide toegang kan het evenwicht – dat in verordening nr. 1/2003 is opgenomen – tussen de verplichting van de betrokken onderneming om de Commissie mogelijkerwijs gevoelige commerciële informatie te verstrekken en het waarborgen van een grotere bescherming van de aan de Commissie verstrekte informatie op grond van het beroepsgeheim en het zakengeheim, in gevaar brengen. Vervolgens merkt het Gerecht nog op dat het openbaar belang bij de mededeling van een document op grond van het transparantiebeginsel niet even groot is wanneer het gaat om een document van een administratieve procedure dan wel om een document van een procedure waarin de instelling van de Unie als wetgever optreedt. Bovendien moet een hoger openbaar belang objectief en algemeen zijn en mag het niet worden verward met particuliere belangen of privébelangen. Alle middelen van Deutsche Telekom zijn afgewezen door het Gerecht.

Het Gerechtshof Den Haag heeft het vonnis van de rechtbank vernietigd inzake de Code verantwoorde alcoholverkoop in de supermarkt (Code) van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), de branchevereniging voor supermarkten. Hiermee zijn Jumbo Supermarkten en CBL in het gelijk gesteld. Hollandsche Exploitatiemaatschappij BV (HEM) had een systeem ontwikkeld waarmee supermarkten de leeftijd van een klant konden controleren bij de verkoop van alcohol. De verkoop van dit systeem is echter niet aangeslagen. Volgens de supermarkten komt dit door praktische bezwaren, maar HEM richtte zich tot de Code die supermarkten zou verplichten om een bepaalde manier van alcoholcontrole te hanteren, waardoor het systeem van HEM was uitgesloten. Het hof oordeelde eerst dat de Code een overeenkomst is in de zin van art. 6 Mw en art. 101 VWEU. Ten tweede oordeelde het hof dat de Code geen mededingingsbeperkende strekking heeft. In het arrest Cartes Bancaires oordeelde het Hof van Justitie van de EU namelijk dat dit eng moet worden gelezen. In casu is de Code slechts een minimumnorm en zijn supermarkten niet verplicht de Code te volgen. Volgens het Haagse Hof heeft HEM onvoldoende onderbouwd dat er ook geen sprake is van een mededingingsbeperkend gevolg. Daarmee is niet in strijd gehandeld met het kartelverbod en is de Code geldig.

In het kader van twee zaken waarin de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op grond van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) boetes heeft opgelegd aan een bedrijf uit Roemenië en aan een Nederlandse scheepswerf, heeft staatsraad advocaat-generaal Keus op verzoek van de Raad van State een conclusie uitgebracht.

Sun Pharmaceutical Industries (Europe) B.V. (Sun) heeft cassatie ingesteld tegen het arrest in kort geding van het Gerechtshof Den Haag van 27 januari 2015, waarin het Hof Sun een verbod oplegde wegens (indirecte) inbreuk op het tweede medische indicatie octrooi van Novartis (EP 689). EP 689 claimt het gebruik van ‘zoledronaat’ voor de vervaardiging van een geneesmiddel voor de behandeling van osteoporose, een zogenaamde ‘Swiss type claim’. Sun heeft sinds juli 2013 een marktvergunning voor het generiek zoledroninezuur 5 mg/100 ml. De marktvergunning omvat goedkeuring van het product voor de behandeling van zowel de ziekte van Paget als osteoporose. In augustus 2013 heeft Sun verzocht om de indicatie osteoporose door middel van een zogeheten ‘carve-out’ te verwijderen uit de Summary of Product Characteristics en de bijsluiter van haar product. In oktober 2013 heeft Sun een tender van zorgverzekeraar VGZ gewonnen waarin een aantal preferente producten werden geselecteerd, waaronder zoledroninezuur 5 mg/100 ml. De tender van VGZ maakte het niet mogelijk dat werd ingeschreven voor het product zoledroninezuur 5 mg/100 ml bestemd voor een bepaalde indicatie. Het door VGZ gehanteerde preferentiebeleid hield in dat één product wordt aangewezen voor alle bij VGZ verzekerde patiënten die met zoledroninezuur in een dosering van 5 mg/100 ml worden behandeld, zonder onderscheid naar aandoening. Volgens Sun wordt met het haar opgelegde verbod de mededinging beperkt nu Sun wordt gehinderd in de verkoop van haar product voor een ander type behandeling (de ziekte van Paget) dan waartegen Novartis bescherming zoekt (osteoporose). De Hoge Raad oordeelt echter dat er in casu geen sprake is van strijd met het mededingingsrecht. Uitgangspunt is dat de beperking van de mededinging gerechtvaardigd wordt door het octrooirecht, tenzij de handhaving van dit octrooirecht in de omstandigheden van het geval in strijd is met het mededingingsrecht. Het feit dat, als gevolg van het uit te spreken verbod, de geoorloofde verkoop door Sun van zoledroninezuur ter behandeling van de ziekte van Paget in de praktijk zou kunnen worden bemoeilijkt, moet naar oordeel van de Hoge Raad aan VGZ worden toegeschreven en valt Novartis niet aan te rekenen. De Hoge Raad ziet geen tegenstrijdigheden in het oordeel van het hof.

Leidt transparantie in de markt altijd tot de beste uitkomst voor de consument of afnemer? Nee, dat hangt van de marktomstandigheden en de gecommuniceerde informatie af. In het algemeen kan worden gesteld dat bij private transparantie een efficiëntieverweer geen stand houdt en bij publieke transparantie wel. Uit dit artikel blijkt echter dat er ook praktijkvoorbeelden zijn waarbij publieke transparantie anti-concurrentieel is. Hiervan is sprake als de transparantie leidt tot collusie.

De impact van Brexit zal grotendeels afhangen van het akkoord dat de Britten met de EU bereiken, maar het is onwaarschijnlijk dat de uittreding van het V.K. op korte termijn fundamentele veranderingen zal brengen.

De zaken in deze periode betroffen vooral het kartelverbod, met in het bijzonder de eerste pay-for-delay zaak, de Lundbeck-zaak, waarin het Gerecht uitspraak deed en de vraag in hoeverre de motiveringsvereisten voor 'reguliere' boetebeschikkingen ook gelden voor boetebesluiten die volgen op een schikkingsprocedure in de Printeos-zaak