Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 21-02-2019, ECLI:NL:GHSHE:2019:599, 200.238.835_02

Door verzoekers is een procedure in hoger beroep aanhangig gemaakt bij dit hof, geregistreerd onder zaaknummer 200.238.835/01 (hierna de bodemprocedure). De Stichting vertegenwoordigt daarbij in een groepsactie ex artikel 3:305a BW, gebaseerd op artikel 6:162 BW en het EVRM, ten behoeve van zowel ambtenaren als niet-ambtenaren die feitelijk werkzaam zijn geweest op een van de POMS-sites (Prepositioned Organizational Material Set) in Nederland. De vordering betreft een (gesteld) onrechtmatig nalaten van de Staat, met name dat de Staat (Defensie) tussen 1984 en 2006 met bewijsbare kennis, derhalve willens en wetens, mensen werkzaam op de POMS-sites in Nederland heeft blootgesteld aan chroom-6 in combinatie met andere gevaarlijke stoffen, geen maatregelen heeft getroffen die nodig waren om te voorkomen dat gezondheidsschade werd opgelopen en de betreffende mensen niet voor dit gevaar heeft gewaarschuwd.

Verzoekers verwijzen naar het RIVM rapport 2018 – 0061, “Chroom-6 op de POMS-locaties van Defensie: gezondheidseffecten en verantwoordelijkheden” (hierna het rapport) waarin de relatie tussen chroom-6 en kanker is onderkend. Verzoekers stellen dat het RIVM - nu zij geen kennis heeft genomen van eerder gehouden getuigenverhoren en dus ook niet van de wijze waarop het staalgrit werd gerecycled - onvoldoende rekening heeft gehouden met het feit dat de mensen nabij de silo waarin het gritstof werd gerecycled, ook koffie en thee dronken en lunchten zodat de chroom-6 dus ook in het spijsverteringsstelsel van de mensen terecht is gekomen. Het RIVM heeft volgens verzoekers vanwege de gestelde onbekendheid met de inhoud van de getuigenverhoren derhalve de mogelijkheid van het inslikken van chroom-6 minder waarschijnlijk geacht en louter het accent gelegd op het inademen van deze stof. Dit leidt volgens verzoekers ten onrechte tot een vermindering van de door het RIVM waarschijnlijk geachte ziekten en beperkingen ten opzichte van in de oorspronkelijke coulanceregeling van 2015, alsmede tot een onjuiste ontkenning van problemen aan het gebit. Verzoekers stellen dat ook andere ziekten dan die door het RIVM in haar rapport worden genoemd met een hogere mate van waarschijnlijkheid kunnen worden veroorzaakt door chroom-6. Verzoekers hebben niet alleen kritiek op de uitkomsten van voornoemd RIVM onderzoek, maar tevens op de wijze waarop dit onderzoek heeft plaatsgevonden. Het onderzoek is volgens verzoekers feitelijk uitgevoerd door personen die onvoldoende kennis en wetenschap hebben van gevaarlijke stoffen en wat die kunnen veroorzaken. Het is volgens verzoekers voor de uitkomst van de procedure dan ook van belang dat gezaghebbende personen worden gehoord over de mate van waarschijnlijkheid waarmee chroom-6 ook in het spijsverteringskanaal is gekomen en welke ziekten dan met welke waarschijnlijkheid kunnen ontstaan.

De Staat heeft een verweerschrift met bijlagen ingediend, ingekomen ter griffie van het hof op 22 oktober 2018. De Staat meent dat het verzoek tot het gelasten van een voorlopig deskundigenonderzoek niet voor toewijzing in aanmerking komt. Primair stelt de Staat dat verzoekers, gelet op de huidige stand van zaken in de bodemprocedure, geen belang in de zin van artikel 3:303 BW hebben bij het gelasten van een dergelijk onderzoek. In de bodemprocedure hebben partijen immers reeds de processtukken gefourneerd en om arrest gevraagd. Bij deze stand van zaken kan een nader deskundigenonderzoek geen rol meer spelen noch bijdragen aan de beoordeling van verzoekers of het raadzaam is de bodemprocedure voort te zetten.

Subsidiair stelt de Staat dat het gelasten van een deskundigenonderzoek in strijd is met de goede procesorde. De Staat heeft in de bodemprocedure het hof immers verzocht om, gelijk de rechtbank in eerste aanleg, verzoekers niet-ontvankelijk te verklaren. Indien het hof in de bodemprocedure verzoekers thans wel ontvankelijk zou verklaren, dan staat het de rechter in hoger beroep op de voet van artikel 194 jo. 353 lid 1 Rv vrij om, indien hij dit relevant acht, een voorlopig deskundigenbericht te gelasten.

Indien het hof het verzoek in de onderhavige verzoekschriftprocedure eventueel toch zou toewijzen, dan is de Staat van mening dat de drie door verzoekers voorgestelde deskundigen niet voor benoeming in aanmerking komen. Dit nu zij allen reeds betrokken waren bij het door verzoekers aangehaalde RIVM onderzoek, leidend tot het rapport. Met betrekking tot de voorgestelde vraagstelling meent de Staat bovendien dat deze te ruim en onvoldoende concreet is.

Bij gelegenheid van de mondelinge behandeling heeft de Staat, zakelijk weergegeven, nog het navolgende aangevoerd. Uit het onderzoek van RIVM is gebleken dat voor sommige gezondheidsproblemen geen of onvoldoende wetenschappelijk bewijs is gevonden voor een mogelijk (causaal) verband met blootstelling aan chroom-6. De Staat realiseert zich dat dit voor sommige (oud-)medewerkers teleurstellend is en vragen oproept. Verzoekers lijken volgens de Staat dan ook vooral aan te willen sturen op een verduidelijking van deze onderzoeksresultaten. De Staat geeft aan dat wat haar betreft deze vragen ook aan het RIVM kunnen worden voorgelegd.

De Staat stelt voorts dat verzoekers geen belang (meer) hebben bij het gelasten van een voorlopig deskundigenonderzoek nu partijen in de bodemprocedure de procesdossiers immers al hebben gefourneerd en om arrest hebben gevraagd. Een eventueel deskundigenonderzoek of –bericht kan dan ook geen rol meer spelen in de bodemprocedure of bijdragen aan de beoordeling van verzoekers of het raadzaam is de bodemprocedure voort te zetten. Daar komt bij dat verzoekers hun bezwaren en bedenkingen jegens het RIVM onderzoek al in de bodemprocedure aan het hof hebben voorgelegd.

Voorts meent de Staat dat het verzoek ook in strijd is met de goede procesorde. In de bodemprocedure ligt immers de ontvankelijkheid van verzoekers andermaal ter beoordeling voor. Indien de niet-ontvankelijkheid wordt bekrachtigd, dan zijn verzoekers bij de civiele rechter niet-ontvankelijk en kan het middel van een voorlopig deskundigenonderzoek niet worden toegepast. Indien verzoekers wel ontvankelijk worden geacht staat het de bodemrechter vrij om alsnog een deskundigenonderzoek te gelasten. Het nu bepalen van een voorlopig deskundigenonderzoek zou het oordeel in de bodemprocedure doorkruisen hetgeen een strijd met de goede procesorde oplevert.

Indien het verzoek evenwel toch wordt toegewezen dan is de Staat van mening dat de door verzoekers voorgestelde deskundigen niet voor benoeming in aanmerking komen. Voor een benoeming tot deskundige in een civiele procedure geldt immers het vereiste van onpartijdigheid en de door verzoekers voorgestelde deskundigen zijn bij het RIVM onderzoek betrokken geweest. Daarnaast acht de Staat de door verzoekers geformuleerde vraagstelling bovendien te ruim en onvoldoende concreet en hebben verzoekers volgens de Staat ook onvoldoende onderbouwd waarom zij belang hebben bij een voorlopig deskundigenonderzoek. Zo is er bijvoorbeeld geen advies van een medisch deskundige, zoals een medisch adviseur, overgelegd.