Parket bij de Hoge Raad, 15-04-2008, BC9410, 01070/07 A

Nr. 01070/07A

Mr. Vellinga

Zitting: 19 februari 2008

5. De middelen hebben betrekking op de vrijspraak van het aan de verdachte bij inleidende dagvaarding, zoals gewijzigd op de terechtzitting in eerste aanleg van 20 oktober 2006,(2) aan de verdachte onder 1 en onder 3 tenlastegelegde.

Onder 1 is aan de verdachte tenlastegelegd:

"dat hij op een of meer tijdstip(pen) in of omstreeks de periode van 13 april 1999 tot en met 7 juli 2005 in Aruba, tezamen en in vereniging met anderen of een ander, althans alleen, meermalen, althans eenmaal, zich (telkens) opzettelijk direct of indirect tot het publiek heeft gewend ter zake van het bedrijfsmatig verlenen van kredieten, dan wel in enigerlei vorm hierbij te bemiddelen, immers heeft/hebben verdachte en/of zijn mededader(s) in voornoemde periode voortdurend en met het oogmerk van inkomstenwerving tegen vooraf bedongen rentes geldleningen aan derden aangeboden en/of verstrekt, te weten onder meer aan [betrokkene 1] en/of [betrokkene 2] en/of [betrokkene 3] en/of [betrokkene 4] en/of [betrokkene 5] en/of [betrokkene 6] en/of [betrokkene 7] en/of [betrokkene 8] en/of [betrokkene 9] en/of [betrokkene 10] en/of [betrokkene 11] en/of [betrokkene 12], en/of heeft/hebben verdachte en/of zijn mededader(s) contacten tot stand gebracht en/of onderhouden om geldleningen tot stand te brengen en/of in het kader van die leningen aflossingsbedragen in ontvangst genomen waarbij zijn medeverdachte, [medeverdachte 1], zijnde ambtenaar, werkzaam bij de Belastingdienst, ten behoeve van dit feit haar bijzondere ambtsplicht heeft geschonden of bij het begaan van dit feit gebruik heeft gemaakt van macht, gelegenheid of middel, haar door haar ambt geschonken, immers heeft zijn medeverdachte meermalen diverse registers (subjectenadministratie en/of debiteurenoverzicht en/of motorrijtuigenbelastingregister en/of andere systemen) geraadpleegd en/of uitdraaien gemaakt ten behoeve van de beoordeling van de kredietwaardigheid van (onder andere bovengenoemde) kredietnemers".

Onder 3. primair is aan de verdachte tenlastegelegd:

"dat hij op een of meer tijdstip(pen) in of omstreeks de periode van 1 januari 1996(3) tot en met 7 juli 2005 in Aruba, tezamen en in vereniging met anderen of een ander, althans alleen, een gewoonte heeft gemaakt van het opzettelijk witwassen van geld, hierin bestaande dat hij en/of zijn mededaders(s), in voormelde periode met regelmaat en volgens vast patroon telkens opzettelijk geldbedragen voorhanden heeft/hebben gehad en/of heeft/hebben overgedragen ter fine van het bedrijfsmatig verstrekken van geldleningen en/of het kopen en/of bouwen van onroerende goederen en/of het aanschaffen van roerende goederen, terwijl hij en/of zijn mededaders(s), telkens ten tijde van het voorhanden krijgen en/of de overdracht van die geldbedragen wisten(en) of moest(en) weten dat die geldbedragen door regelmatige handel in verdovende middelen en/of door herhaalde valsheid in geschrifte of belastingfraude en/of door het bedrijfsmatig verlenen van kredieten zonder ontheffing, althans door misdrijf/misdrijven was/waren verkregen"

6. Het Gerecht in eerste aanleg heeft de verdachte voor het onder 1. en 2. primair tenlastegelegde veroordeeld. Het overwoog terzake het onder 1. bewezenverklaarde het volgende:

"Verdachte heeft samen met zijn medeverdachte over een langere periode een groot aantal geldleningen verstrekt en daarvoor rente bedongen. Het bedrijfsmatig karakter blijkt uit de wijze waarop een administratie is bijgehouden van de geldleningsovereenkomsten, aflossingslijsten en onderliggende stukken, zoals loonstroken, de hoeveelheid en de omvang van de geldleningen die daaruit blijkt en het gehanteerde rentepercentage van 10 tot 20%. Uit verschillende verklaringen van geldleners blijkt, dat waar de bank geen krediet meer verschafte, men terecht kon bij verdachte en haar (lees: zijn; WHV) medeverdachte."

7. Als bewijsmiddel 1 voor het onder 1. bewezenverklaarde heeft het Gerecht blijkens de aanvulling op het verkorte vonnis gebruik gemaakt van een ter terechtzitting in eerste aanleg van 20 oktober 2006 afgelegde verklaring van de verdachte. Deze luidt als volgt:

"Het geld dat werd uitgeleend was van mij. Toen men mij niet terugbetaalde ben ik rente gaan vragen."

Voorts heeft het Gerecht voor het bewijs gebruikt (bewijsmiddel 2.a.) een tegenover de politie afgelegde verklaring van [verdachte], die als volgt luidt:

"Ik ben begonnen met leningen verstrekken als vriendendienst. Dit was in 1999 of 2000. Ik ben hiertoe niet bevoegd. Ik heb geen toestemming van de Centrale Bank. Ik sta niet ingeschreven als kredietverstrekker. Aan familie reken ik geen rente, aan goede vrienden berekende ik 10% rente, de rest moest 20% rente betalen. Ik leende meestal geld uit aan personen in overheidsdienst, aangezien die gemakkelijker het geld terug konden betalen. Ik heb aan personen van de belastingdienst geleend. Deze mensen benaderden mij en soms ook mijn vrouw."

8. Wat de vrijspraak van het onder 3. tenlastegelegde betreft houdt het vonnis in eerst aanleg het volgende in:

"Het gerecht acht niet wettig en overtuigend bewezen hetgeen aan de verdachte onder 3 primair en alle daarop volgende subsidiaire varianten ten laste is gelegd zodat hij daarvan zal worden vrijgesproken. Ter toelichting overweegt het gerecht het volgende.

Verdachte is in verschillende varianten tenlastegelegd dat hij zich al dan niet samen met zijn medeverdachte in de periode 1 januari 1996 tot en met 7 juli 2005 schuldig heeft gemaakt aan het witwassen van geld, door opzettelijk voorhanden hebben en overdragen van geldbedragen, welke zijn verkregen uit misdrijf, bestaande in handel in verdovende middelen en/of valsheid in geschrifte of belastingfraude en/of het zonder ontheffing verlenen van kredieten, zoals strafbaar gesteld in de Landsverordening strafbaarstelling witwassen (AB 1993 no. 70). Inmiddels is de witwasregelgeving met ingang van 12 mei 2006 gewijzigd. Voor de onderhavige zaak is de Landsverordening witwassen nog wel relevant, omdat de strafbare gedragingen waarvan verdachte en haar mede verdachte worden beschuldigd alle vallen in de periode dat deze Landsverordening nog van toepassing was en ook aan de hand van deze oude strafbepaling is gekwalificeerd. Op grond van de Landsverordening witwassen is schuldig aan opzettelijk danwel schuld witwassen degene die geld voorhanden heeft of overdraagt terwijl diegene ten tijde van het voorhanden hebben en overdragen wist of moest begrijpen, danwel redelijkerwijze had moeten vermoeden dat het geld dat voorhanden was of werd overgedragen, door misdrijf is verkregen. Voor de vraag of sprake is van witwassen zal dus uit de bewijsmiddelen moeten blijken dat het geld dat verdachte voorhanden heeft gehad en heeft overgedragen uit een misdrijf is verkregen. Er moet met andere woorden bewezen worden uit welk gronddelict het geld afkomstig is. In de tenlastelegging worden geen concrete bedragen genoemd, waarvan verdachte en zijn medeverdachte volgens die tenlastelegging wist of redelijkerwijs moest vermoeden dat deze van een misdrijf afkomstig zijn. In het dossier is naar het oordeel van het gerecht geen wettig en overtuigend bewijs te vinden dat die -niet concreet genoemde- geldbedragen van misdrijf afkomstig zijn, temeer nu niet duidelijk is om welke bedragen het daarbij gaat."

De verdachte, door de voorzitter ondervraagd, verklaart - zakelijk weergegeven -:

De aangiftebiljetten inkomstenbelasting over de jaren 1999 tot en met 2003 zijn door mijn vrouw en mij ondertekend. Ik heb daarin mijn opbrengsten uit mijn leningpraktijken en mijn huuropbrengsten uit het verhuur van appartementen niet aangegeven. Ik weet dat ik dit eigenlijk wel moet doen.

De ter terechtzitting in hoger beroep overgelegde pleitnota houdt, voor zover hier van belang, het volgende in:

"Feit 1

Het verlenen van kredieten in strijd met de Landsverordening toezicht kredietwezen

Evenals [medeverdachte 1] heeft ook [verdachte] nooit geweten dat het verstrekken van geldleningen zonder vergunning strafbaar was. Hij is er mee begonnen om mensen te helpen die niet meer bij de bank geld konden lenen.

[Verdachte] kan bevestigen dat na zijn hartinfarct in 2004 zijn leningovereenkomsten mede ten name van [medeverdachte 1] zijn opgesteld met de bedoeling dat indien hem iets zou overkomen, zij het geld zou kunnen innen om het aan zijn kinderen te geven.

[Verdachte] ontkent en betwist nogmaals met de meeste stelligheid dat het geld dat hij heeft uitgeleend afkomstig zou zijn van de drugshandel. Hij beschikte over voldoende reguliere inkomsten en spaargeld om de leningen te kunnen financieren. In dat verband wenst hij Uw Hof eerbiedig te verwijzen naar zijn stellingen dienaangaande in zijn pleitnotities in eerste aanleg op pagina's 2 en 3. In het bijzonder volhardt [verdachte] er bij dat het totaalbedrag dat hij op ieder gegeven moment uitgeleend had staan niet zodanig hoog was dat hij de geldleningen niet legaal heeft kunnen financieren.

(...)

Feit 3

Witwassen

Ook ten aanzien van feit 3 wenst [verdachte] zich volledig aan te sluiten bij het pleidooi van [medeverdachte 1]. De eerste rechter heeft volkomen terecht geoordeeld dat de (oude) Landsverordening witwassen van toepassing is en dat in de onderhavige zaak geen wettig en overtuigend bewijs te vinden is van - niet concreet genoemde - geldbedragen, waarvan [verdachte] wist of redelijkerwijs moest vermoeden dat deze van een misdrijf afkomstig waren. De vrijspraak van de eerste rechter voor dit feit is daarom volkomen terecht.

WESHALVE HET UW HOF MOGE BEHAGEN

(...)

- het vonnis van de eerste rechter te bevestigen, althans aan [verdachte] geen onvoorwaardelijke gevangenisstraf op te leggen, althans geen onvoorwaardelijke gevangenisstraf die de duur van de tijd die hij al in voorarrest heeft doorgebracht overtreft."

11. Het vonnis van het Gemeenschappelijk Hof houdt, voor zover hier van belang, het volgende in:

"De bewezenverklaring

De verdachte dienst van het onder 1 en 3 telastegelegde te worden vrijgesproken, omdat het Hof dit niet wettig en overtuigend bewezen acht.

(...)

Toelichting op de vrijspraken

Uit het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep is het Hof, terzake het onder 2 (lees: 1; WHV) telastegelegde, niet voldoende gebleken dat verdachte en haar mededader zich opzettelijk (direct of indirect) tot het publiek (onderstreping Hof) hebben gewend terzake het bedrijfsmatig (andermaal onderstreping Hof) verlenen van kredieten, terwijl, waar het betreft de onder 3 telastegelegde feiten, het Hof niet bewezen acht dat de daar omschreven handelingen door misdrijf verkregen geldbedragen betroffen."

13. Blijkens de toelichting liggen aan het middel twee uitgangspunten ten grondslag:

a. de vrijspraak van het Hof berust op het niet bewezen zijn van twee aan de wet ontleende, in de tenlastelegging vermelde begrippen, te weten het begrip "publiek" en het begrip "bedrijfsmatig";

b. aan de hand van de bewijsmiddelen, vervat in het vonnis van het Gerecht in eerste aanleg, dat de verdachte ter zake van het onder 1 tenlastegelegde wel veroordeelde, valt in cassatie op te maken dat het Hof genoemde begrippen onjuist heeft uitgelegd, althans zijn vrijspraak onvoldoende heeft gemotiveerd.

20. Art. 48 lid 1 van de Landsverordening toezicht kredietwezen (LTK) luidt als volgt:

"1. Het is een ieder verboden zich direct of indirect tot het publiek te wenden ter zake van het bedrijfsmatig aantrekken van gelden die hetzij in totaal, hetzij per individuele aantrekking beneden een bij regeling van de Minister te bepalen bedrag liggen(9), of ter zake van het bedrijfsmatig verlenen van kredieten,(10) danwel in enigerlei vorm hierbij te bemiddelen.(11)

21. Dit artikel vertoont gelijkenis met het inmiddels vervallen art. 82 van de voormalige Nederlandse Wet toezicht kredietwezen 1992, Stb. 1992, 722. Ook dit artikel verbood, kortweg, het bedrijfsmatig aantrekken van gelden van het publiek (zonder vrijstelling of ontheffing).(12) Over de betekenis van "publiek" in deze bepaling overwoog de Hoge Raad in een arrest van 18 april 2006, LJN AU8115, NS 2006, 160, het volgende:

"4.1. Het middel behelst de klacht dat het Hof een onjuiste uitleg heeft gegeven aan de term "van het publiek" als bedoeld in art. 82 van de Wet toezicht kredietwezen 1992 (Wtk 1992). Aldus zou het Hof blijk hebben gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, althans de bewezenverklaring onvoldoende hebben gemotiveerd.

4.2. Het Hof heeft ten aanzien van de verdachte bewezenverklaard dat:

"hij in de periode van 1 januari 1996 tot en met 14 september 1999 in Nederland en in België opzettelijk in enigerlei vorm heeft bemiddeld terzake van het bedrijfsmatig van [A], [B] e.v. [C] en [D] en andere personen, in elk geval van het publiek, aantrekken en ter beschikking verkrijgen van op termijn opvorderbare gelden."

4.3. Het bestreden arrest houdt, voorzover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

"Uitleg van de tenlastelegging

Het hof vat de term "bedrijfsmatig" op als "binnen het kader van een onderneming of instelling dan wel geregeld en stelselmatig buiten een dergelijk kader".

De term "van het publiek" heeft naar het oordeel van het hof de betekenis van "buiten een besloten kring" en heeft betrekking op zowel grote als kleine niet professionele beleggers. De Nederlandse Bank stelt zich - kennelijk op grond van het systeem van de wet - op het standpunt dat professionele marktpartijen niet tot het in de Wet toezicht kredietwezen 1992 bedoelde publiek behoren (Beleidsregel kernbegrippen markttoetreding en handhaving Wtk 1992, Stcrt. 10 juli 2002, nr. 129, p. 42, artikel 1). Het hof volgt deze interpretatie, met dien verstande dat particuliere beleggers in beginsel niet tot de professionele marktpartijen kunnen worden gerekend, ook niet wanneer zij aanmerkelijke bedragen te besteden hebben. Dit geldt naar het oordeel van het hof eveneens voor met particulieren te vereenzelvigen vennootschappen (éénmans- of familie-bv's), ook wanneer zij zich min of meer structureel bezig houden met het doen van beleggingen, zoals pensioen-bv's."

4.4. De tenlastelegging is toegesneden op art. 82 Wtk 1992, welke bepaling, voorzover hier van belang, als volgt luidt:

"1. Het is eenieder verboden bedrijfsmatig al dan niet op termijn opvorderbare gelden van het publiek aan te trekken, ter beschikking te verkrijgen of ter beschikking te hebben dan wel in enigerlei vorm te bemiddelen ter zake van het bedrijfsmatig van het publiek aantrekken of ter beschikking verkrijgen van al dan niet op termijn opvorderbare gelden."

4.5. Blijkens de in de conclusie van de Advocaat-Generaal weergegeven wetsgeschiedenis beschermt art. 82 Wtk 1992 niet de professionele marktpartijen, aangezien deze worden geacht zelf voldoende in staat te zijn de financiële soliditeit van de instelling waaraan zij hun gelden toevertrouwen, te beoordelen. Uit de wetsgeschiedenis volgt voorts dat een particuliere belegger, al dan niet beleggend door middel van een rechtspersoon, in beginsel als "publiek" moet worden aangemerkt en niet tot de professionele marktpartijen moet worden gerekend.

4.6. In het licht van hetgeen hiervoor onder 4.5 is overwogen geeft het in zijn arrest besloten liggende oordeel van het Hof dat de inleggers kunnen worden aangemerkt als publiek als bedoeld in art. 82, eerste lid, Wtk 1992 - in welk verband het Hof de door hem aan die term gegeven interpretatie in overeenstemming heeft geacht met de door hem genoemde beleidsregel - geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Dat oordeel is tevens toereikend gemotiveerd."

Aan HR 19 januari 1999, NJ 1999, 293 ontleen ik het volgende:

" 4.4.1. Het eerste lid van art. 82 van de Wet toezicht kredietwezen 1992 luidt als volgt:

"1. Het is een ieder verboden bedrijfsmatig al dan niet op termijn opvorderbare gelden van het publiek aan te trekken, ter beschikking te verkrijgen of ter beschikking te hebben dan wel in enigerlei vorm te bemiddelen ter zake van het bedrijfsmatig van het publiek aantrekken of ter beschikking verkrijgen van al dan niet op termijn opvorderbare gelden.

4.4.2. In de Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel dat heeft geleid tot de Wet toezicht kredietwezen 1992 (Kamerstukken II 1991-1992, 22 665, nr. 3, blz. 72) is onder meer vermeld:

"Het sluitstuk van het in de Wet toezicht kredietwezen 1992 geïncorporeerde verbodstelsel is (...) het verbod in artikel 78, eerste lid, Wtk 1992 (...) Dit verbod beoogt hetzelfde doel en komt derhalve sterk overeen met het verbod ex artikel 42, eerste lid, Wtk 1978."

Door vernummering, tot stand gebracht in het Nader gewijzigd voorstel van wet (Kamerstukken II 1992-1993, 22 665, nr. 108), correspondeert art. 78 van het wetsvoorstel met art. 82 van de wet.

4.4.3. De Memorie van Antwoord bij het wetsvoorstel dat heeft geleid tot de Wet toezicht kredietwezen 1978 houdt met betrekking tot het eerste lid van art. 42 onder meer in (Kamerstukken II 1974-1975, 11 068, nr. 5, blz. 4):

"In het aanvankelijk ontworpen artikel 45 werden enkele objectieve eisen gesteld, alvorens men zich tot het publiek mocht wenden voor het aantrekken van gelden op een termijn van twee jaren of korter. Zoals reeds opgemerkt, bestaat echter bij afwezigheid van toezicht naar de mening van de ondergetekende onvoldoende zekerheid, dat de gestelde criteria voldoende bescherming voor het publiek bieden. In het gewijzigde artikel 42 nieuw is daarom als sluitstuk van het vergunningenstelsel een verbod opgenomen, om zich tot het publiek te wenden of te bemiddelen ter zake van het bedrijfsmatig aantrekken van gelden in beperkte bedragen - maar ongeacht de looptijd - door niet onder bedrijfseconomisch toezicht staande instellingen. Het door de Minister van Financiën vast te stellen grensbedrag, waar beneden gelden niet aangetrokken mogen worden, wil de ondergetekende in eerste aanleg op f 100 000 per transactie bepalen. Hiermede is voor de kleine crediteuren voldoende bescherming geboden, terwijl de professionele onderhandse leningmarkt door het beperkte grensbedrag buiten het verbod valt."

4.5. Blijkens de gebezigde bewijsmiddelen heeft het Hof vastgesteld dat de verdachte, die een administratiekantoor dreef, van een aantal personen in totaal f 252 000 en DM 100 000 heeft ontvangen, zulks naar aanleiding van zijn voorstellen aan die personen om hun geld in oliecontracten te beleggen bij [E] SA in Zwitserland, en dat de betrokkenen de belegde gelden niet hebben terugontvangen. Het Hof heeft ten aanzien van de betrokken personen vastgesteld dat zij waren:

- een relatie voor wier bedrijf de verdachte de boekhouding verzorgde;

- een kennis van de verdachte wiens vrouw had gehoord van de verdachte en zijn mededader dat er geld te verdienen viel met beleggingen via [E] SA;

- een werkneemster van verdachtes kantoor die voor de verdachte en zijn mededaders veel brieven verzond om geldverstrekkers te werven en die naar aanleiding daarvan besloot eigen spaargeld te investeren;

- de vader van voornoemde werkneemster die na de verhalen van zijn dochter en na betrouwbaar overkomende informatie van de verdachte zelf geld aan de verdachte gaf voor investeringen in het fonds [E];

- een persoon die van de vrouw van een van zijn vrienden hoorde van de beleggingsmogelijkheden van de verdachte en via haar in contact is gekomen met de verdachte;

- iemand die door de verdachte is benaderd om te beleggen bij [E];

- de ouderraad van een basisschool waarvan de verdachte de penningmeester was;

- een buurman van de verdachte.

4.6. In aanmerking genomen hetgeen het Hof heeft vastgesteld omtrent de personen van wie de verdachte gelden heeft aangetrokken (...) en de wijze waarop hij contact met investeerders had, verkreeg of zocht, heeft de verdachte zodanig buiten eigen kring gelden aangetrokken van niet-professionele beleggers dat 's Hofs oordeel dat deze gelden van het publiek, als bedoeld in art. 82, eerste lid, van de Wet toezicht kredietwezen 1992, zijn aangetrokken juist is. Aan dat oordeel doet niet af dat sommige van die personen reeds aan de verdachte bekend waren voorafgaand aan de bewezenverklaarde handelingen."

22. Ik wijs voorts nog op de uitspraak van de Hoge Raad van 17 december 1996, NJ 1998, 21, m.nt. Kn, over het begrip (buiten) besloten kring in de (vervallen) Wet effectenhandel (Stb. 1985, 570), waarin werd overwogen dat van een besloten kring als in art. 4(13) van die wet bedoeld slechts sprake kan zijn voorzover tussen de effecten uitgevende instelling en de effecten nemende leden van die kring tevoren reeds een zodanige relatie bestond dat die leden daardoor van de bijzonderheden van de uitgevende instelling en van de aangeboden effecten redelijkerwijze op de hoogte konden zijn, alsmede op HR 16 december 1997, NJB 1998, blz. 273, nr. 23, waarin de Hoge Raad overwoog:

"6.1. Art. 6, eerste lid, Wet toezicht effectenverkeer luidt:

'Het is verboden zonder vergunning als effectenbemiddelaar in of vanuit Nederland diensten aan te bieden aan of te verrichten voor natuurlijke personen of rechtspersonen niet behorende tot een besloten kring'.

6.2.1. De Memorie van Toelichting bij het ontwerp van wet dat heeft geleid tot genoemde wet houdt onder het hoofd 'hoofdlijnen van het wetsvoorstel' onder meer in:

Het voorstel geeft een regeling van informatieverschaffing betreffende effecten, de uitoefening van het beroep of bedrijf van effectenbemiddelaar en controle op de naleving van bepalingen alsmede voor informatie-uitwisseling met buitenlandse autoriteiten.

(...)

Bepalend voor de toepasselijkheid van de regeling op deze gebieden (met uitzondering van het toezicht op de beurzen en de informatie-uitwisseling) is of desbetreffende activiteiten zich al of niet tot een besloten kring richten. Hoewel aspecten van het individuele geval een rol spelen, zijn bij de beantwoording van de vraag of men zich tot een besloten kring wendt, de volgende overwegingen van belang:

- de groep van personen tot wie men zich wendt is beperkt van omvang alsmede nauwkeurig omschreven dan wel bepaald;

- deze personen staan in een zekere relatie tot degene die het aanbod doet, respectievelijk de deelneming openstelt, dit impliceert dat er naast de financiële relatie tussen de betrokken partijen nog andere relaties aanwezig moeten zijn;

- bij de presentatie is duidelijk kenbaar gemaakt dat het ingaan op het aanbod op het deelnemen uitsluitend aan de groep personen is voorbehouden waarop de eerste en tweede overweging van toepassing is.

Zo zal er sprake kunnen zijn van een besloten kring indien de handelingen zich richten tot bijvoorbeeld de leden van kleinschalige verenigingen. Bovengenoemde overwegingen worden eveneens bij de uitleg van het begrip publiek in het kader van artikel 42 van de Wet toezicht kredietwezen betrokken(14) alsmede bij de toepassing van de Wet effectenhandel en blijken aldaar tot dusverre in de praktijk adequaat te zijn. (Kamerstukken II, 1988-1989,21 038, nr. 3, blz. 7).

6.2.2. Voorts houdt de Memorie van Antwoord aan de Eerste Kamer ten aanzien van het begrip 'besloten kring' het volgende in:

2. De leden van de CDA-fractie vroegen waarom niet gekozen is voor definiëring in artikel 1 van het begrip 'besloten kring', dat immers in de wet een kernbegrip vormt. Deze leden merkten op dat men in de Memorie van toelichting (zelfs) geen begin van een definitie aantreft. De Memorie vermeldt slechts 'overwegingen van belang' en een enkel voorbeeld, aldus deze leden. Opgemerkt wordt dat met betrekking tot het begrip besloten kring de benadering van de Wet effectenhandel is gevolgd. De overwegingen waarnaar deze leden verwijzen zijn rechtstreeks ontleend aan de Memorie van toelichting (blz. 11) van genoemde wet. Dit systeem heeft in de praktijk zijn waarde bewezen. Ook in de Wet toezicht beleggingsinstellingen is deze benadering gevolgd. Bij de toepassing van de Wet effectenhandel zijn de drie door deze leden bedoelde overwegingen toegepast als (cumulatieve) criteria bij de afweging van de vraag of bij specifieke aanbiedingen van effecten bij uitgifte sprake is van een aanbieding binnen een besloten kring. Onder de Wet toezicht effectenverkeer zal dat niet anders zijn. (Kamerstukken l, 1990-1991,21 038, nr. 61 a, blz. 1 en 2)."

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

1 Zie A.J.A. van Dorst, Cassatie in strafzaken, Kluwer 2004, vijfde druk, p. 56 en 57 en de daar genoemde jurisprudentie.

2 Ik ga er vanuit dat het getypte gedeelte van de vordering als gevolg van een vergissing is doorgehaald.

3 Ik ga er vanuit dat het geschreven gedeelte van de vordering terecht is doorgehaald. Zo kennelijk ook het Gerecht in eerste aanleg, vonnis p. 1 onder het hoofd "Vrijspraak".

4 Resp. overtreding van art. 1 lid 1, 3 lid 1, 1 lid 2 en 3 lid 2 van de Landsverordening strafbaarstelling witwassen.

5 Anders dan in de schriftuur onder nr. 22 wordt gesteld is dus niet van betekenis dat er geen meningsverschil kan bestaan over de gegevens van feitelijke aard; dan berust de vrijspraak immers niet op een andere uitleg van gegevens van feitelijke aard.

6 HR 4 mei 2004, NJ 2004, 480; HR 26 oktober 2004, NJ 2004, 690 rov 3.4 en HR 13 maart 2007, NJ 2007, 287, rov 3.5.2., m.nt. J.M. Reijntjes (in de schriftuur per abuis aangeduid met het griffienummer 03557/05 in plaats van 03577/05).

7 A.J.A. van Dorst, Cassatie in strafzaken, Kluwer 2004, vijfde druk, p. 86, 87.

8 Terzijde wijs ik op HR 2 september 2003, 01574/02 H, waarin de Hoge Raad in een herzieningszaak (persoonsverwisseling; veroordeelde zat ten tijde van het bewezenverklaarde feit gevangen) niet doelmatigheidshalve tot vrijspraak over ging, hoewel er redelijkerwijs geen twijfel over behoefde te bestaan dat de aanvrager ten onrechte veroordeeld was.

9 Bij ministeriele regeling van 30 maart 1998, Afkondigingsblad van Aruba, 1998, 24, is dit bedrag op Afl. 100.000,- bepaald.

10 Het verbod op het verstrekken van leningen of het bemiddelen daarbij is bij Nota van Wijziging aan het oorspronkelijke ontwerp van art. 48 LTK toegevoegd (zittingsjaar 1996-1997, 282, nr. 6. De toelichting bij deze wijziging houdt onder meer het volgende in: "Tenslotte wordt het in artikel 48, eerste lid, neergelegde verbod om zich (in)direct tot het publiek te wenden ter zake van het aantrekken van gelden van het publiek een door de Minister te bepalen bedrag, uitgebreid met een verbod zich tot het publiek te wenden ter zake van het bedrijfsmatig verlenen van kredieten; vide onderdeel D. Zoals reeds in de memorie van toelichting ter zake van artikel 48 is aangegeven, voorkomt het verbod uit oogpunt van crediteurenbescherming, dat ondernemingen of instellingen die niet het bedrijf van kredietinstelling uitoefenen (en dus niet onder toezicht van de Bank staan) of niet in Aruba geregistreerde kredietinstellingen opvorderbare gelden aantrekken van het publiek. De aanvulling van dit verbod, voortkomend uit de wens van een gelijkwaardig werkzaamheidsniveau voor de in Aruba werkzame kredietinstellingen - in de financiële wandelgangen level playing field genaamd - voorkomt dat de bovenbedoelde instellingen of ondernemingen zich actief tot het publiek wenden met het oog op het verlenen van kredieten. Zodoende wordt overigens ook beter aansluiting verkregen op de definitie van het begrip kredietinstelling in artikel 1, eerste lid, van het ontwerp, volgens hetwelk het bedrijfsmatig verlenen van kredieten, dan wel het in enigerlei vorm bemiddelen hierbij als een activiteit van een kredietinstelling wordt beschouwd." Overigens behelsde de voorloper van art. 48 LTK, art. 45 Landsverordening toezicht bank- en kredietwezen 1994, al wel een verbod op het zich tot het publiek wenden terzake van het verstrekken van kredieten. De toelichting bij dit art. vermeldt onder meer: "Onder "publiek" dient te worden verstaan alle personen en instellingen met uitzondering van kredietinstellingen."

11 In het derde lid is bepaald dat de Centrale Bank van Aruba onder omstandigheden ontheffing van het verbod kan verlenen.

12 Dat in deze bepaling geen verbod op het verstrekken van kredieten was neergelegd lijkt mij wat de uitleg van het begrip 'publiek' betreft niet van belang.

13 Toentertijd luidende:

"1. Het is verboden in of vanuit Nederland buiten een besloten kring bij uitgifte effecten aan te bieden aan natuurlijke personen en rechtspersonen die niet beroeps- of bedrijfsmatig handelen of beleggen in effecten.

2. Het in het eerste lid vervatte verbod is niet van toepassing, indien

a. de aan te bieden effecten zijn toegelaten tot de officiële notering aan een beurs of aannemelijk is dat zij daartoe spoedig zullen worden toegelaten, of

b. ter zake van het aanbod een prospectus algemeen verkrijgbaar is dat voldoet aan bij algemene maatregel van bestuur te stellen regels mits daarnaar in elke schriftelijke bekendmaking van het aanbod wordt verwezen.

3. Voor de toepassing van dit hoofdstuk en de daarop rustende bepalingen wordt onder het bij uitgifte aanbieden van effecten mede verstaan het aanbieden van effecten van een soort, dat sedert de uitgifte nog niet buiten een besloten kring verkrijgbaar is geweest."

14 Ook Grundmann-Van de Krol, Koersen door het effectenrecht, 6e druk, p. 210 en 211, gaat er klaarblijkelijk vanuit dat wat de inhoud van de (identieke) begrippen publiek, resp. besloten kring betreft geen verschil is beoogd tussen de Weh, Wte en Wtk.

15 Zo ook de conclusie van A-G Wortel voor HR 21 december 2007, LJN BA8463, onder 18 en Grundmann-Van de Krol, a.w., p. 210 e.v.

16 De steller van het middel wijst op de notitie Hoofdlijnen van integriteitstoezicht op de financiële sector d.d. 13 maart 2002 van de hand van P. Mungra, Hoofd van de afdeling Toezicht van de Centrale Bank van Aruba, die schrijft dat de Landsverordening toezicht bank- en kredietwezen per 15 mei 1998 werd vervangen door een op Nederlandse leest geschoeide Landsverordening toezicht kredietwezen (AB 1998, No 16). Een aanwijzing dat (ook) wat de onderhavige materie betreft toepassing is gegeven aan het in art. 39 van het Statuut neergelegde voorschrift om (onder andere) het strafrecht in Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba zoveel mogelijk op overeenkomstige wijze te regelen valt voorts te vinden in de MvT bij het voorstel tot de LTK, p. 3 en 4: "Bij de formulering van de inhoud van het onderhavige ontwerp is rekening gehouden met de opzet en - waar mogelijk - de formuleringen van vergelijkbare nieuwe wetgeving in de andere delen van het Koninkrijk, terwijl er ook in zijn verwerkt de laatste ontwikkelingen op het vlak van internationaal toezicht, zoals die tot stand kwamen binnen het zgn. "Bazelse Comité, (...)." De aanbevelingen van dit Comité vormden ook één van de redenen voor de twee weken na inwerkingtreding van de LTK doorgevoerde wijziging van art. 82 Wtk (Stb. 1998, 215, iwtr. Stb. 1998, 282: 15 mei 1998). Zie Kamerstukken II, 1996-1997, 25 406, nr. 3, p. 2.

17 Op de vrijspraak van het begrip "bedrijfsmatig" kom ik hierna.

18 De MvT bij de LTK houdt omtrent het begrip "het bedrijf maken van" in de zin van art. 1 LTK (de definitie van kredietinstelling) op p. 17 in dat het moet gaan om het meer dan op incidentele basis verrichten van een combinatie van financiële activiteiten. Of het bestanddeel "haar bedrijf maken van" in de zin van art. 1 LTK helemaal samenvalt met "bedrijfsmatig" als vermeld in art. 48 LTK - vgl. de conclusie van mijn ambtgenoot Machielse voor HR 27 maart 2001, LJN AB0740 en Doorenbos, Financieel strafrecht, p. 105 e.v. m.b.t. de verhouding tussen de art. 2 en 42 Wtk'78 - laat ik hier in het midden, omdat "geregeld en stelselmatig" handelen mij onder beide begrippen lijkt te vallen. Ik merk wel op dat de Nota van wijziging, zittingsjaar 1996-1997, 282 bij de LTK (zie voetnoot 10) geen aanleiding geeft om verschil te maken.

19 Dat het zich ten behoeve van een ander tot het publiek wenden ook niet mag was al uitgemaakt in HR 19 mei 1987, NJ 1988, 218. Zie voorts mijn ambtgenoot Machielse in zijn conclusie voor HR 27 maart 2001, LJN AB0740, die in zijn vierde voetnoot opmerkt Doorenbos, Financieel strafrecht, p. 106 zo te begrijpen dat naast "stelselmatig en gericht" zich ook andere verschijningsvormen van "bedrijfsmatig" in de zin van art. 42 Wtk'78 kunnen voordoen. Zie ook Grundman-Van de Krol, a.w., p. 214 e.v. en de overwegingen van het Hof in de zaak die leidde tot HR 18 april 2006, LJN AU8115, NS 2006, 160.

20 Onder nr. 22 wordt in de schriftuur opgemerkt dat het Arubaanse Wetboek van Strafvordering, anders dan het Nederlandse (art. 350 io. 358 lid 2 io. 359 lid 2 Sv), niet vereist dat een vrijspraak wordt gemotiveerd. Ik lees die motiveringsplicht in art. 394 (io. 396) io. 401 lid 2 io. 402 lid 2 SvA. Zo ook Brouwer, Thodé en De Jong, Capita Antilliaans en Arubaans Strafprocesrecht, Deventer 1998, p. 277.

21 In deze tenlastelegging ontbreekt dat die kredieten "aan het publiek" zijn verstrekt. Op die grond is de verdachte echter niet vrijgesproken, zodat ik dit punt hier verder laat rusten. Bovendien is niet vereist dat alle bestanddelen van het misdrijf waarop witwassen is gebaseerd, in een tenlastelegging ter zake van witwassen worden vermeld. Zie HR 27 september 2005, LJN AT4094 en HR 28 september 2004, LJN AP2124, waarin is bepaald dat voor het bewijs van de in de art. 420bis en 420quater Sr strafbaar gestelde feiten (achtereenvolgens opzettelijk 'witwassen' en 'schuldwitwassen') niet mag worden verlangd dat het misdrijf waarvan het desbetreffende voorwerp afkomstig is nauwkeurig wordt aangeduid. Voldoende is dat komt vast te staan dat het voorwerp "uit enig misdrijf" afkomstig is.

22 In werking getreden 13 april 1999: Afkondigingsblad van Aruba 1999, 11.