Parket bij de Hoge Raad, 08-01-2013, BX4605, 10/04667

Conclusie inzake:

[Verdachte](1)

1. Verdachte is bij arrest van 22 juni 2010 door het Gerechtshof te Amsterdam wegens 1. "medeplegen van afpersing, meermalen gepleegd", 2. "medeplegen van gewoontewitwassen", en 4. "handelen in strijd met artikel 26, eerste lid, van de Wet wapens en munitie en het feit begaan met betrekking tot een vuurwapen van categorie III en handelen in strijd met artikel 26, eerste lid, van de Wet wapens en munitie", veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 36 maanden, waarvan 12 voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar. Het arrest bevat voorts enige bijkomende beslissingen ten aanzien van de vordering van de benadeelde partij, een en ander als in het arrest vermeld.

2. Namens verdachte heeft mr. R.J. Baumgardt, advocaat te Spijkenisse, zes middelen van cassatie voorgesteld.

3. Het eerste middel klaagt dat het Hof ten onrechte ten bezware van verdachte acht heeft geslagen op door het Hof ongeloofwaardig en tegenstrijdige geachte verklaringen van de medeverdachte, die zij ter terechtzitting in haar eigen zaak heeft afgelegd. Dat zou in strijd zijn met art. 301 Sv, alsmede met het wettelijke bewijssysteem. Het tweede middel klaagt meer in het bijzonder dat de door de medeverdachte ter terechtzitting in eerste aanleg van 16 februari 2009, in haar eigen zaak afgelegde verklaring in strijd met art. 301 Sv tot het bewijs is gebezigd. De middelen lenen zich voor gezamenlijke bespreking.

4. Voor de bespreking van het middel is het van belang acht te slaan op de artt. 286, 301 en 341 Sv. Deze luiden als volgt:

5. Het verkorte arrest van het Hof van 10 juni 2010 in de zaak tegen verdachte bevat aangaande feit 1 en 2 onder meer en voor zover hier relevant, de volgende overwegingen:

2. De verdediging heeft aangevoerd dat de verdachte dient te worden vrijgesproken van het onder 1 ten laste gelegde. Niet wordt betwist dat door de verdachte en zijn mededader op/in de onder feit 1 genoemde data/perioden de aldaar genoemde bedragen van [betrokkene 1] in ontvangst zijn genomen. Dat is echter enkel gebeurd omdat zij zich op verzoek van [betrokkene 1] hebben opgeworpen als intermediair tussen [betrokkene 1] en zijn werkelijke afpersers om te voorkomen dat de door die derden, te weten personen van Turkse origine, geuite bedreigingen met geweld zouden worden tenuitvoergelegd. [Betrokkene 1] is derhalve niet door de verdachten, maar door die door derden geuite bedreigingen bewogen tot de afgifte van genoemde geldbedragen. Deze Turkse personen hadden nog schulden te vereffenen met de in 2003 om het leven gebrachte [betrokkene 9], de vader van [betrokkene 1], welke schulden enerzijds te maken hadden met een door [betrokkene 10] gehuurde bar- de [...]bar- en met door [betrokkene 9] wit te wassen dan wel witgewassen gelden. Naar het oordeel van de verdediging vindt de door de verdachten geschetste gang van zaken bevestiging in de stukken in het dossier en andere samenhangende feiten en omstandigheden. Daarbij heeft de verdediging- kort en zakelijk weergegeven- aangevoerd dat de door [betrokkene 10] en [betrokkene 11] afgelegde verklaringen niet betrouwbaar zijn en dat onvoldoende onderzoek is gedaan naar het vermeende witwassen door [betrokkene 9]. Tenslotte heeft de verdediging aangevoerd dat evenmin uit het uitgavenpatroon van de verdachten en het aantreffen van een aanzienlijk gedrag aan contant geld kan worden afgeleid dat zij de door [betrokkene 1] afgegeven geldbedragen ten eigen bate zouden hebben aangewend, nu zij uit andere hoofde over aanzienlijke geldbedragen kunnen beschikken.

(...)

7. Formeel is van een medeverdachte in de zin van art. 286 Sv slechts sprake indien de zaak tegen medeverdachten gelijktijdig en gevoegd worden behandeld. In dat geval staat art. 341 lid 3 Sv in de weg aan het gebruik voor het bewijs van de ter terechtzitting afgelegde verklaring van een medeverdachte in de zaak tegen een verdachte. Wanneer de zaken tegen twee verdachten weliswaar gelijktijdig, maar niet gevoegd, worden behandeld is van medeverdachten in de zin van art. 286 Sv geen sprake. De bewijsvoering in de zaak tegen de verdachte is gebonden aan het onderzoek ter terechtzitting in zijn zaak. Wat er in de gelijktijdig behandelde zaak voorvalt, kan slechts gelden als een gehoorsindruk in de zaak tegen verdachte, maar de in de andere zaak afgelegde verklaringen gelden niet als verklaringen die zijn afgelegd in de zaak tegen verdachte. Het proces-verbaal van de terechtzitting is bij uitstek de kenbron van hetgeen ter terechtzitting in de zaak tegen verdachte is voorgevallen. Het Hof heeft van de gelijktijdig behandelde zaken een omvattend proces-verbaal gemaakt van de terechtzitting die is gehouden op 4 juni 2010. Uit dat proces-verbaal kan opgemaakt worden welke proces-handelingen bij welke van de beide zaken hoort. In de hiervoor aangehaalde overwegingen gaat het Hof in op verklaringen van de, materieel gesproken, medeverdachte [medeverdachte], de inhoud van die verklaring is ter verduidelijking van de inhoud van de bevestiging door verdachte ook in het proces-verbaal van de terechtzitting betrekking hebbend op proceshandelingen in de zaak van verdachte kernachtig weergegeven. Daarop is bewijsmiddel 6 gebaseerd. Het bewijsmiddel betreft niet de verklaring van [medeverdachte], maar de bevestiging van die verklaring door de verdachte.(2)

8. Art. 301 Sv, hiervoor weergegeven, houdt kortgezegd in dat schriftelijke stukken ter terechtzitting worden voorgelezen, dan wel dat de korte inhoud daarvan aldaar wordt medegedeeld, en dat geen acht wordt geslagen op schriftelijke stukken ten aanzien waarvan dat niet is gebeurd. Die bepaling strekt ertoe dat al het bewijs ter terechtzitting en ten overstaan van de rechter, de officier van justitie en de verdediging wordt geleverd en dat aldus alle partijen daar kennis van kunnen nemen en daarop kunnen reageren. Dat belang is niet geschonden. De verdediging verwijst (ook) zelf naar de verklaringen van de medeverdachte in de gelijktijdig, maar niet gevoegd, behandelde zaak. Het openbaar ministerie, het gerecht en het publiek hebben van die verklaringen kennis kunnen nemen.

9. In HR 12 april 2011, LJN BN4351, NJ 2011/358 m.nt. N. Keijzer is sprake van schending van art. 301 lid 4 Sv omdat het Hof zich mede baseerde op onderzoeksresultaten uit de zaak tegen de medeverdachte die niet duidelijk kenbaar onderdeel uitmaakten van het ter terechtzitting in zijn zaak behandelde dossier van de verdachte, "terwijl niet ten aanzien van ieder van deze onderzoeksresultaten is gebleken dat die onderzoeksresultaten de verdachte anderszins bekend waren" (rov. 3.5). In laatstgenoemd opzicht verschilt die zaak van de onderhavige. De verklaringen van de medeverdachte zoals die in de gelijktijdig, maar niet gevoegde zaak, tegen de medeverdachte zijn afgelegd, werden door de verdachte bevestigd. Alle procesdeelnemers en het publiek hebben van de inhoud daarvan kennis kunnen nemen. De in beide middelen vervatte klacht dat art. 301 Sv is geschonden doordat het Hof acht heeft geslagen op de verklaringen die de medeverdachte [medeverdachte] ter terechtzitting in eerste aanleg en in hoger beroep in haar eigen zaak heeft afgelegd, faalt.

10. In de toelichting op het eerste middel wordt voorts nog geklaagd dat het Hof op grond van de ongeloofwaardigheid van de verklaringen van de medeverdachte en de omstandigheid dat die verklaringen in strijd zijn met de verklaringen van verdachte, tot de conclusie is gekomen dat verdachte de onder 1 en 2 tenlastegelegde feiten heeft gepleegd en dat het Hof (dus) die bewezenverklaringen daarop heeft gebaseerd. Dat zou in strijd zijn met het wettelijk bewijssysteem. Deze klacht berust op een onjuiste lezing van het arrest. Het Hof heeft, naar aanleiding van door de verdediging naar voren gebrachte stellingen, de verklaringen van verdachte in samenhang met de verklaringen van medeverdachte [medeverdachte], zoals afgelegd bij de politie en ter terechtzitting in haar zaak deels bevestigd, in ogenschouw genomen en niet geloofwaardig geacht. Het gaat in dat verband om verklaringen die betrekking hebben op de contacten die beide verdachten in verband met tenlastegelegde feitencomplex met de Turken zouden hebben en de bemiddelende rol die zij tussen deze Turken en het slachtoffer [betrokkene 1] zouden hebben gespeeld. Het Hof acht de verklaringen ongeloofwaardig nu beiden daaromtrent bij de politie wisselend en in sommige opzichten onderling tegenstrijdig hebben verklaard. Het oordeel van het Hof over de ongeloofwaardigheid of kennelijke leugenachtigheid van de verklaringen van de medeverdachte wordt niet ten grondslag gelegd aan het bewijs, maar is onderdeel van de verwerping van een verweer waarin een beroep op die verklaringen wordt gedaan. Ook in zoverre faalt het eerste middel.

12. Een proces-verbaal van een terechtzitting in een strafzaak tegen de medeverdachte kan onderdeel uitmaken van het dossier in de zaak tegen verdachte. Dat proces-verbaal, bevattende een ter zitting in de hoedanigheid van de verdachte in die zaak afgelegde verklaring, kan als bewijsmiddel (proces-verbaal) in de zaak tegen een andere verdachte worden gebruikt. Over het ontbreken van het proces-verbaal van de terechtzitting van de medeverdachte in het dossier van verdachte klaagt het middel niet. De Hoge Raad kan vaststellen dat bewijsmiddel 20 een proces-verbaal van een terechtzitting van een andere strafzaak betreft. Het gaat om een wettig bewijsmiddel. De klacht faalt.

13. De hiervoor besproken middelen falen.

14. Het derde middel klaagt ten aanzien van de bewezenverklaring van feit 2 dat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet, althans niet zonder meer, kan volgen dat een horloge Chopard, type La Strada, op 25 maart 2008 is aangetroffen op het adres [a-straat 1] te Amsterdam.

16. Het ten aanzien van onder meer feit 2 gebezigde bewijsmiddel 6 houdt in als verklaring van medeverdachte [medeverdachte] dat het Chopard horloge thuis lag, op de [a-straat 1] te Amsterdam. De als bewijsmiddel 19 gebezigde verklaring van [betrokkene 8] houdt voorts in dat de aankoop van het Chopard horloge heeft plaatsgevonden omstreeks oktober 2007, dat hij het horloge heeft aangekocht op verzoek van verdachte en medeverdachte [medeverdachte], en dat zij hem daarvoor contant geld hebben overhandigd. Met enige welwillendheid heeft het Hof daaruit nog wel kunnen afleiden dat dat horloge op genoemd adres is aangetroffen, maar dat dat op 25 maart 2008 is geweest kan daaruit niet volgen. Dat kan evenmin uit de andere gebezigde bewijsmiddelen worden afgeleid, nu deze daaromtrent in het geheel niets inhouden. Nu echter uit bewijsmiddel 19 kan worden afgeleid dat verdachten dat horloge omstreeks oktober 2007 hebben verworven en voorhanden hebben gehad, is het moment van aantreffen op het woonadres van de verdachten niet van belang voor de bewezenverklaring. De Hoge Raad kan de bewezenverklaringen derhalve met weglating van de datum van aantreffen lezen. Daarmee komt de grondslag aan het middel te ontvallen en faalt het.

17. Het vierde middel klaagt over de bewezenverklaring van het witwassen van de geldbedragen.

18. Voor zover hier van belang, is ten laste van verdachte onder 2 bewezenverklaard dat hij in de periode van 1 februari 2007 tot en met 25 maart 2008 in vereniging met een ander een gewoonte heeft gemaakt van witwassen doordat hij onder meer een aantal geldbedragen voorhanden heeft gehad, terwijl verdachte en zijn mededader wisten dat die geldbedragen geheel of gedeeltelijk - onmiddellijk of middellijk - afkomstig waren uit enig misdrijf. Het Hof heeft in het bestreden arrest overwogen dat verdachte die geldbedragen voorhanden heeft gehad uit de onder 1 bewezenverklaarde afpersing en dus dat die geldbedragen afkomstig zijn uit enig door verdachte zelf begaan misdrijf. De steller van het middel wijst er terecht op dat de Hoge Raad weliswaar heeft bepaald dat noch de tekst, noch de geschiedenis van de totstandkoming van de artikelen 420bis en 420ter Sr in de weg staan aan een veroordeling wegens witwassen ten aanzien van voorwerp dat afkomstig uit enig door de dader zelf begaan misdrijf, maar dat dat evenwel niet betekent dat elke gedraging die in genoemde artikelen is omschreven onder alle omstandigheden de kwalificatie witwassen rechtvaardigt. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat ook in het geval het witwassen van eigen opbrengsten betreft, van de witwasser in beginsel een handeling wordt gevergd die erop is gericht 'om zijn criminele opbrengsten veilig te stellen', en dat gelet daarop moet worden aangenomen dat indien vaststaat dat het enkele voorhanden hebben door de verdachte van een voorwerp dat afkomstig is uit een door hemzelf begaan misdrijf niet kan hebben bijgedragen aan het verbergen of verhullen van de criminele herkomst van dat voorwerp, die gedraging niet als (schuld)witwassen kan worden gekwalificeerd.(3)

19. De gebezigde bewijsmiddelen houden onder meer in a) dat het geld door het slachtoffer [betrokkene 1] contant is overgedragen aan verdachte en zijn medeverdachte (bewijsmiddel 1, 4 en 5), b) dat verdachte en zijn medeverdachte geen producten afnemen bij de SNS bank, ING bank, Rabobank en ABN-AMRO bank en dat zij hun rekeningen bij de Fortisbank en bij de Postbank al jaren niet meer hebben gebruikt, en c) dat vanaf 2003 van beiden geen inkomsten bekend zijn bij de Belastingdienst. Daaruit heeft het Hof af kunnen leiden dat verdachte en zijn medeverdachte de geldbedragen uit het zicht hebben gehouden van instanties als een bank of de Belastingdienst, en dat gelet daarop het voorhanden hebben van de uit de afpersing afkomstige geldbedragen door verdachten en zijn medeverdachte, heeft bijgedragen aan het verbergen of verhullen van de criminele afkomst van die geldbedragen. 's Hofs oordeel dat verdachte en zijn medeverdachte zich hebben schuldig gemaakt aan het witwassen van de bedoelde geldbedragen geeft derhalve geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is toereikend gemotiveerd. Het middel faalt.

20. Het vijfde middel klaagt dat het Hof ten onrechte niet heeft gerespondeerd op het verweer dat bij veroordeling wegens feit 1 en feit 2 voor zover betrekking hebbend op de geldbedragen, in strafmaat mitigerende wijze rekening moet worden gehouden met art. 56 Sr nu sprake is van een voortgezette handeling.

21. Blijkens de ter terechtzitting in hoger beroep overgelegde pleitaantekeningen heeft de raadsman van verdachte aldaar ten aanzien van feit 1 en feit 2, voor zover dat feit betrekking heeft op de concreet genoemde geldbedragen, een beroep gedaan op de in art. 56 Sr voorziene strafverminderingsgrond nu in zoverre sprake zou zijn van een voortgezette handeling. De verwerping van dat verweer ligt besloten in de aanhaling van art. 57 Sr in de bestreden uitspraak, nu daaruit volgt dat het Hof art. 56 Sr (dus) niet van toepassing achtte, maar het Hof heeft verzuimd om die verwerping met redenen te omkleden zoals ingevolge art. 358, derde lid, Sv in samenhang met art. 359, tweede lid, Sv is vereist. Het middel klaagt daarover terecht.

22. Dat verzuim behoeft echter wegens gebrek aan belang niet tot cassatie te leiden nu toepassing van art. 56 Sr ten aanzien van feit 1 en 2 in het onderhavige geval niet tot een lager strafmaximum zou hebben geleid. Op de onder 1 bewezenverklaarde afpersing is een maximale gevangenisstraf van 9 jaar gesteld (art. 317, eerste lid, Sr). Op het onder 2 bewezenverklaarde gewoontewitwassen een maximale gevangenisstraf van 6 jaar (art. 420ter Sr). Naast genoemde feiten is onder 4 voorts nog bewezenverklaard het voorhanden hebben van een vuurwapen van categorie III, waarop ingevolge art. 55, derde lid onder a, WWM een maximumgevangenisstraf is gesteld van vier jaar. Zowel de toepassing van art. 56 Sr op de feiten 1 en 2 met gelijktijdige toepassing van art. 57 Sr op die feiten én feit 4, als de toepassing van art. 57 Sr met betrekking tot alle feiten, leidt tot een strafmaximum van 9 jaar (feit 1) + 1/3 = 12 jaar.(4) Het middel faalt dus.

23. Het zesde middel klaagt dat de berechting in cassatie niet heeft plaatsgevonden binnen een redelijke termijn, hetgeen dient te leiden tot strafverlaging.

24. Het middel klaagt ten eerste terecht dat de aanvulling op het verkorte arrest van het hof niet tijdig is opgemaakt. Het cassatieberoep is ingesteld op 1 juli 2010. De aanvulling met de bewijsmiddelen is eerst op 31 maart 2011 ondertekend door de voorzitter zodat de in art. 365a Sv genoemde termijn van vier maanden na het instellen van het rechtsmiddel is overschreden. Zoals de steller van het middel zelf ook opmerkt, heeft de wetgever op de niet-naleving van de in art. 365a Sv bepaalde termijnen echter (bewust) geen sanctie gesteld, zodat dat niet leidt tot vermindering van de straf.(5)

25. Het middel klaagt voorts eveneens terecht dat de redelijke termijn in cassatie is overschreden nu tussen het instellen van cassatie en het insturen van het dossier naar de griffie van de Hoge Raad te veel tijd is verstreken. De stukken van het geding zijn blijkens een daarop gezet stempel op 16 juni 2011 bij de Hoge Raad binnengekomen, zodat de inzendtermijn van acht maanden is overschreden.(6) Ik wijs er voorts ambtshalve op dat de Hoge Raad in deze zaak naar alle waarschijnlijkheid uitspraak zal doen nadat meer dan twee jaren zijn verstreken na het instellen van het cassatieberoep, zodat ook in zoverre de redelijke termijn is overschreden. Een en ander moet leiden tot strafvermindering.

26. Het derde en vijfde middel kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering.

27. Andere gronden dan de hiervoor onder 17 genoemde grond waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

28. Deze conclusie strekt tot strafvermindering wegens overschrijding van de redelijke termijn in de mate die de Hoge Raad passend acht, en tot verwerping van het beroep voor het overige.

AG