Aflevering 7

In dit artikel wil ik veranderingen bepleiten die de behandeling van beslagrekesten en het opheffingskortgeding sneller en efficiënter zouden kunnen maken, waarbij ik tot slot zal nagaan of een opheffingskortgeding ook niet als een definitieve beslechting van de vordering waarvoor beslag is gelegd zou kunnen gelden.

Wanneer de vordering van de beslaglegger onherroepelijk is afgewezen, staat daarmee vast dat het beslag onterecht is gelegd. Dat maakt de weg vrij voor de beslagene om te proberen zijn door dit beslag geleden schade vergoed te krijgen. Eenvoudig is dat niet, zo blijkt in de praktijk. Dit artikel is een vervolg op BER 2012, nummer 8, ‘De voorwaardelijke vordering van de onterecht beslagene tijdens de hoofdzaak. Een kwetsbaar bezit’.

Het hier als aanleiding voor enkele beschouwingen genomen recente arrest, bevat op zich zelf geen verrassend nieuwe gezichtspunten over de twee rechtsvragen die er in worden besproken. Dat betreft i) een herhaling van een arrest uit 2010 over de verhouding tussen ‘Vormerkung en derdenbeslag’ en ii) een toepassing van het leerstuk ‘beslag, opheffing en herleving’, nu met betrekking tot een gelegd derdenbeslag, de opheffing daarvan, gevolgd door betaling van de beslagen ‘koopsom’. Toch leidt de combinatie van de beide vragen en problemen tot een verduidelijking van deze materie.

Gemeente Eindhoven is bij vonnis van 6 februari 2013 bij verstek veroordeeld tot betaling van een aanzienlijke schadevergoeding aan eiser. De raadsman van eiser heeft bij brief van 7 februari 2013 het verstekvonnis aan het College van Burgemeester en Wethouders van Gemeente Eindhoven gezonden. In zijn brief heeft hij de inhoud van de veroordeling kenbaar gemaakt en heeft hij Gemeente Eindhoven tevens gesommeerd om ter voldoening aan het vonnis het bedrag van € 472.097,19 op zijn derdenrekening over te maken. Hij heeft dezelfde stukken tevens per mail verzonden aan de gemeente. Daarop is een ontvangstbevestiging gekomen. Het gaat nu om de vraag of de gemeente Eindhoven tijdig verzet heeft gedaan tegen een verstekvonnis waarbij zij tot een aanzienlijke schadevergoeding is veroordeeld.

Het zeeschip SCF AMUR, eigendom van eisers in cassatie, is tijdens een konvooivaart achterop de tanker Mary Ugland gevaren. Dat schip is eigendom van Ice Shipping, verweerster in cassatie. Na de aanvaring heeft Ice Shipping de AMUR, destijds afgemeerd te Amsterdam, in conservatoir vreemdelingenbeslag genomen. Ice Shipping vordert in deze procedure Carrier Tanker te veroordelen tot vergoeding van de door de aanvaring ontstane schade. De rechtsmacht van de Nederlandse rechter grondt zij, voor zover in cassatie van belang, op het door haar gelegde conservatoire vreemdelingenbeslag (art. 767 Rv).

In juni 2013 heeft Kolmar olieopslagbedrijf Odfjell aangesproken tot vergoeding van de schade die Kolmar heeft geleden door tekortschieten van Odfjell. De voorzieningenrechter van de rechtbank Rotterdam heeft aan Kolmar verlof verleend tot het doen leggen van repeterend conservatoir beslag onder derden en op onroerende zaken ten laste van Odfjell voor een vordering, begroot op € 17.345.688,68. De beslagen zijn op 14 augustus 2013 gelegd. Odfjell vordert opheffing van de gelegde beslagen, waaronder ook de beslagen die, op grond van het verlof om repeterend beslag te mogen leggen, nog gelegd zullen worden, tegenover een door Odfjell te stellen bankgarantie.

Claimstichting-C behartigt de belangen van personen en rechtspersonen die belegd hebben in de communautaire (scheeps- en beleggings-)vennootschappen Carisbrooke c.s. De stichting heeft verlof gekregen om bewijsbeslag te leggen onder Carisbrooke c.s. In dit geding vorderen Carisbrooke c.s. de opheffing van het beslag, terwijl de stichting in reconventie juist een verdergaand gebruik wil maken van het bewijsbeslag. Beide vorderingen worden afgewezen.

Een woningstichting heeft een bedrag aan achterstallige huur en mutatiekosten gevorderd van X, vermeerderd met € 641,-- voor buitengerechtelijke kosten (inclusief omzetbelasting). De kantonrechter heeft de vorderingen grotendeels toegewezen. De vordering tot betaling van buitengerechtelijke incassokosten heeft de kantonrechter echter afgewezen op de grond dat niet is gesteld dat Woningstichting ná het versturen van de aanmaning als bedoeld in artikel 6:96 lid 6 BW nog buitengerechtelijke incassowerkzaamheden heeft verricht. In dit hoger beroep komt Woningstichting Nijkerk op tegen de afwijzing van haar nevenvordering ter zake van de buitengerechtelijke kosten. Met grief 2 betoogt de woningstichting dat een rechterlijke toetsing van de aard en omvang van de feitelijk door een schuldeiser verrichte incassohandelingen in strijd is met het stelsel van lid 3 en volgende van artikel 6:96 BW en van het Besluit vergoeding voor buitengerechtelijke incassokosten (Stb. 2012, 141).

Vitens levert drinkwater aan consumenten, waaronder eiser. Vitens heeft eiser de keuze gegeven: betalen via automatische incasso, of (blijven) betalen per acceptgiro. Voor betalen per acceptgiro zal Vitens dan in de toekomst € 1,50 (excl. BTW) per acceptgiro aan verwerkingskosten in rekening brengen. Eiser stelt dat er sprake is van ‘knevelarij’. Hij stelt bovendien dat de kosten voor de verwerking van de acceptgirokaart onzin zijn, en bovendien overbodig, nu hij gebruik maakt van telebankieren.

Nadat andere schuldeisers beslag hebben gelegd op onroerende zaken van appellant, heeft de hypotheekbank de financiering opgezegd. Uiteindelijk is de bank overgegaan tot een executieverkoop. Appellant vordert primair dat voor recht wordt verklaard dat de openbare verkoop onrechtmatig was en dat de bank wordt veroordeeld de verkoop ongedaan te maken; subsidiair dat de bank wordt veroordeeld tot vergoeding van schade nader op te maken bij staat. De rechtbank heeft bij het bestreden vonnis de vorderingen afgewezen.

Heijloo Beheer BV en Mr. X Beheer BV (Heijloo c.s.) zijn elk (indirect) aandeelhouder (geweest) van Houdstermaatschappij Heijloo & Molkenboer BV (H&M) en elk (voor 10%) aandeelhouder van Heijloo & Molkenboer Bilthoven BV (HMB). Delta Lloyd Leven heeft een geldlening van € 12,5 miljoen verstrekt aan H&M en Heijloo c.s. hebben als zekerheid een pandrecht op 75.000 gewone aandelen in HMB verstrekt aan Delta Lloyd Leven. De akte van geldlening bevat een vervalbeding. H&M is in verzuim geraakt met de nakoming van haar betalingsverplichtingen. Delta Lloyd Leven heeft het uitgeleende bedrag tevergeefs bij H&M opgeëist.

De verdachte in deze strafzaak zou de aandelen in een vijftal vennootschappen hebben onttrokken aan het aan daarop gelegde (executoriaal) beslag.

Deze zaak heeft vooral betrekking op de vraag of de Nederlandse rechter als forum arresti krachtens art. 767 Rv rechtsmacht heeft in de hoofdzaak betreffende een vordering van ruim € 5,6 miljoen, wanneer het op de voet van art. 765 Rv gelegde vreemdelingenbeslag een vordering op een derde van maximaal € 100,- betreft.

De Hoge Raad heeft de prejudiciële vragen beantwoord die door de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam waren gesteld over bewijsbeslag in niet-IE zaken. Voordat de door de voorzieningenrechter gestelde vragen worden beantwoord, maakt de Hoge Raad enkele opmerkingen over de toelaatbaarheid van bewijsbeslag naar Nederlands recht, en over de voorwaarden waaraan in dat verband moet worden voldaan.

De Gemeente had in 1995 aan eisers toegezegd te zorgen voor de realisatie van een definitieve ligplaats aan het Havendiep voor het woonschip van eisers. Daartoe dienden eisers eerst naar een tijdelijke ligplaats te verhuizen. Vanwege een achterstand in de betaling van de hypotheekverplichtingen wilde de ING in 2007 overgaan tot executoriale verkoop van het woonschip van eisers. De bank wilde toen dat het schip wordt verplaatst naar de officiële ligplaats. Ook wilde de bank dat de gemeente zal zorgen voor een overdraagbare ligplaatsvergunning, en dat het voor de veilingkoper mogelijk zal zijn deze ligplaats te huren. De gemeente heeft hieraan meegewerkt.

In een verklaringsprocedure (betwisting verklaring) stelt de derde dat - nu hij paulianeus handelen betwist - dit in rechte moet worden vastgesteld. De rechtbank verwerpt dit verweer met een uitvoerige verwijzing naar de parlementaire geschiedenis van boek 3 BW.

BV A houdt zich bezig met handel in onroerende zaken. BV G is een aannemingsbedrijf. Partijen hebben in 2010 een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Op 7 en 8 februari 2012 heeft G conservatoir beslag doen leggen ten laste van A. Het betreft onder meer twee derdenbeslagen. G heeft vervolgens een betaling van A gevorderd. In reconventie heeft A vorderingen tegen G ingesteld, onder andere strekkende tot opheffing van de gelegde beslagen. De voorzieningenrechter heeft zowel de in conventie als de in reconventie gevraagde voorzieningen afgewezen.

De bank verzoekt op grond van artikel 4:204 lid 1 sub a BW een vereffenaar te benoemen van de nalatenschap van X, voor zover het betreft de verkoop en levering van de (verhypothekeerde) woning. Deze woning was eigendom van X, die is overleden met achterlating van vier erfgenamen. Volgens de boedelnotaris zullen zij waarschijnlijk de nalatenschap verwerpen.

Bij vonnis van 15 december 2011 heeft de kantonrechter voor recht verklaard dat de vordering van Martinistad op Maas Shipping € 20.305,28 beloopt, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 25 juli 2011 tot de dag der algehele voldoening. Dit vonnis is uitvoerbaar bij voorraad verklaard.

Na de echtscheiding is het de man, op vordering van de vrouw, bij vonnis van 28 december 2012 verboden om foto’s of filmpjes van het kind van partijen op internet te plaatsten, op straffe van een dwangsom. In de onderhavige procedure heeft de man gevorderd de vrouw te verbieden om het vonnis te executeren. De voorzieningenrechter heeft die vordering toegewezen en de vrouw gelast de beslagen gelegd op zowel de zakelijke als privé bankrekeningen van de man op te heffen op verbeurte van een dwangsom. De vrouw heeft is tegen dit vonnis in beroep gegaan. Zij heeft onder meer een incident tot schorsing van de tenuitvoerlegging ex artikel 351 Rv geopend.

Eiseres in cassatie had opheffing gevorderd van het door verweerster in cassatie ten laste van haar onder het UWV gelegd executoriaal derdenbeslag. In cassatie gaat het om de vraag of de executiebevoegdheid van het in 1990 gewezen vonnis ten titel waarvan beslag is gelegd, is verjaard op de voet van art. 3:319 lid 2 BW. Deze bepaling houdt in dat de nieuwe verjaringstermijn die na stuiting van de verjaring gaat lopen, gelijk is aan de oorspronkelijke termijn maar niet langer dan vijf jaren, doch dat de verjaring niettemin in geen geval op een eerder tijdstip intreedt dan waarop ook de oorspronkelijke termijn zou zijn verstreken. Naar oud BW gold de regel dat na stuiting van de verjaring een nieuwe termijn begon te lopen gelijk aan de oorspronkelijke termijn. In dit geding staat centraal de vraag of het tweede lid van art. 3:319 BW ook van toepassing is op een geval als het onderhavige, waarin de (oorspronkelijke) verjaringstermijn vóór de inwerkingtreding van deze bepaling een aanvang heeft genomen en ook vóór die datum een naar oud recht geldige stuitingshandeling heeft plaatsgevonden. Het hof heeft deze vraag, evenals de rechtbank, ontkennend beantwoord, oordelend dat art. 120 Overgangswet nieuw Burgerlijk Wetboek zo moet worden gelezen dat de stuiting van een verjaringstermijn die is aangevangen vóór de inwerkingtreding van het BW, in haar geheel - dat wil zeggen voor wat betreft de oorzaken en de rechtsgevolgen - door oud recht wordt beheerst als de stuitingshandeling vóór 1 januari 1992 plaatsvond. In cassatie wordt dat oordeel met succes bestreden. Art. 120 Overgangswet NBW houdt slechts in dat over het tijdvak vóór het in werking treden van het huidige BW, de verjaring waarop dat BW van toepassing is, wordt geacht te zijn gestuit door een oorzaak die naar het oude recht stuitende werking had. Dit artikel heeft, anders dan het hof heeft geoordeeld, geen betrekking op de andere gevolgen van die stuiting. De onmiddellijke werking van het huidige BW (art. 68a Overgangswet NBW) brengt mee dat de lengte van de nieuwe termijn die aanvangt als gevolg van de stuiting door de naar oud recht geldende oorzaak, door het huidige BW wordt bepaald, met ingang van de inwerkingtreding daarvan. Deze onmiddellijke werking is door art. 73 lid 1 Overgangswet NBW uitgesteld tot 1 januari 1993. Anders dan het hof heeft geoordeeld, is art. 3:319 lid 2 BW, dat de nieuwe termijn na een stuiting in beginsel op een termijn van vijf jaar bepaalt, dus wel van toepassing op de stuiting van de verjaring door de betekening van het vonnis op 5 april 1991. Dit volgt ook uit de toelichting op art. 120 Overgangswet NBW die is aangehaald in de conclusie van de Plaatsvervangend Procureur-Generaal onder 11, en uit art. 123 Overgangswet NBW, dat bepaalt dat vanaf 1 januari 1993 de art. 3:324 en 3:325 BW van toepassing zijn op rechterlijke uitspraken die vóór de inwerkingtreding van de wet zijn gewezen, in verbinding met art. 3:325 lid 1 BW, dat onder meer art. 3:319 BW van overeenkomstige toepassing verklaart op de verjaring van de bevoegdheid tot tenuitvoerlegging van een rechterlijke uitspraak. Daarmee is ook het tweede onderdeel van het cassatiemiddel gegrond. Dit klaagt dat het hof niet tot de slotsom heeft kunnen komen dat de nieuwe verjaringstermijn, die aanving door de stuiting op 5 april 1991, liep tot 6 april 2011. Op grond van art. 3:319 lid 2 BW was die termijn vijf jaar en verstreek deze derhalve in beginsel al op 5 april 1996. De oorspronkelijke verjaringstermijn van twintig jaar (art. 3:324 lid 1 BW) verstreek op 27 juni 2010. Op grond van eveneens art. 3:319 lid 2 BW - dat bepaalt dat na een stuiting de verjaring in geen geval eerder intreedt dan op het tijdstip waarop de oorspronkelijke termijn zonder stuiting zou zijn verstreken - had IDM tot laatstgenoemde datum de gelegenheid om een nieuwe stuiting uit te brengen. Zoals eiseres terecht heeft aangevoerd, waren de betekeningen van het vonnis op 19 juli 2010 en 16 maart 2011 derhalve te laat.

IDM heeft ten laste van X executoriaal derdenbeslag gelegd onder DSV. IDM heeft vervolgens gesteld dat de door DSV afgelegde verklaring derdenbeslag niet voldoet aan de eisen van artikelen 476a en 476b Rv. Zo heeft DSV niet verklaard dat X directeur-grootaandeelhouder van DSV is. Uit een opgave van UWV is volgens IDM gebleken dat X sinds 1 januari 2009 een arbeidsovereenkomst met DSV heeft. Voorts wordt als dienstbetrekking beschouwd de arbeidsverhouding van degene die arbeid verricht ten behoeve van een lichaam waarin hij een aanmerkelijk belang heeft. DSV heeft nagelaten te verklaren of hiervan sprake is.