Aflevering 2

In deze aflevering van Journaal Vreemdelingenrecht veel aandacht voor de verplichtingen die het Europese recht aan de asielprocedure stelt

In de afgelopen periode zijn stappen gezet om de uitvoering van de Wav BES te verbeteren en daarmee bij te dragen aan de doelstellingen van de wet. Op 1 april 2017 is de Beleidsregel uitvoering Wav BES in werking getreden, is de voorlichting uitgebreid en is een aanvraagformulier Tewerkstellingsvergunning vastgesteld. In dit artikel worden de beleidsregels op verschillende onderwerpen toegelicht, wordt de inhoud van de voorlichting beschreven en wordt tot slot ook verwezen naar twee recent verschenen rapporten over arbeidsmigratie op de BES.

Dit artikel bespreekt de verlengingen van de grenscontroles aan de Deense, Duitse, Noorse, Oostenrijkse en Zweedse Schengenbinnengrenzen op basis van art. 29 van de Schengengrenscode. Op 4 mei 2016 adviseerde de Europese Commissie voor het eerst om deze interne grenscontroles te herintroduceren. In deze bijdrage gaan de auteurs in op de vraag in hoeverre deze aanbevelingen proportioneel waren.

De centrale vraag in dit artikel luidt: hoe wordt de notie van kwetsbaarheid bij het beoordelen van procedurele waarborgen in de Nederlandse asielprocedure op dit moment ingevuld en hoe kan dit worden geëvalueerd vanuit het theoretische perspectief over kwetsbaarheid? Om antwoord te geven op deze overkoepelende vraag wordt eerst uitgelegd welke theorie over kwetsbaarheid aan dit artikel ten grondslag ligt en waarom. Daarna wordt ingegaan op de verplichtingen op EU-niveau met betrekking tot procedurele waarborgen in de asielprocedure. Vervolgens richt de argumentatie zich op de implementatie van deze EU-verplichtingen in Nederland. Het laatste onderdeel van het onderzoek bespreekt vanuit theoretisch oogpunt hoe de procedurele waarborgen in de Nederlandse asielprocedure verbeterd zouden kunnen worden, zodat het concept van kwetsbaarheid beter gedefinieerd is en bijdraagt aan de nodige procedurele bescherming. Het artikel richt zich specifiek op procedurele waarborgen en de implementatie daarvan in de Nederlandse asielprocedure. De focus ligt op de algemene asielprocedure (AA) en bijzondere procedures worden in beginsel niet behandeld. Wel wordt er specifieke aandacht besteed aan de grensprocedure, omdat die standaard gepaard gaat met een vrijheidsontnemende maatregel. Het gaat in dit artikel niet om de betekenis van kwetsbaarheid voor het asielrelaas zelf of om rechten buiten de procedurele waarborgen, zoals bijvoorbeeld opvangbehoeftes. De reden voor een focus op procedurele waarborgen is dat kwetsbaarheid altijd afhankelijk is van de specifieke context. De behoeftes voor de procedure, opvang of voor algemene bescherming kunnen daarom nogal verschillend zijn.

Een belangrijke wijziging die de herziene Procedurerichtlijn tot stand bracht was een nadere specificering van het begrip ‘daadwerkelijk rechtsmiddel’. De herziene richtlijn vereist een volledig en ex nunc onderzoek van zowel de feitelijke als juridische gronden, met inbegrip van, indien van toepassing, een onderzoek van de behoefte aan internationale bescherming. De Nederlandse bestuursrechter toetste volgens vaste rechtspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State terughoudend aan de beoordeling van de geloofwaardigheid van het asielrelaas door de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie. Een aanpassing in de wijze van toetsing van het geloofwaardigheidsoordeel was met de komst van de herziene Procedurerichtlijn volgens de wetgever dan ook noodzakelijk. Hoewel de richtlijn dit niet voorschrijft, besloot de wetgever, naast de rechterlijke toets, tevens het beoordelingskader van de geloofwaardigheid van het asielrelaas op bestuurlijk niveau aan te passen en wel met ingang van 1 januari 2015. De in de rechtspraak ontwikkelde positieve overtuigingskrachttoets, de ‘beslismethodiek’ die de IND sinds 2003 hanteerde om de geloofwaardigheid van een asielrelaas te beoordelen, zou verdwijnen en plaatsmaken voor een ‘integrale geloofwaardigheidsbeoordeling’. Het leek erop dat deze twee wijzigingen grote verbeteringen met zich mee zouden brengen voor de individuele asielzoeker. Het is echter de vraag hoe deze wijzigingen in het Nederlandse asielrecht gestalte hebben gekregen en of zij wel daadwerkelijk tot een verbetering in de rechtspositie van de asielzoeker hebben geleid. Heeft de invoering van de integrale geloofwaardigheidsbeoordeling geleid tot een daadwerkelijk ander beoordelingskader en wordt op een gelijke feitenconstellatie nu anders beslist dan voor 2015? Of houdt deze wijziging slechts een verbeterde motiveringseis in en sluit dit uit dat dezelfde feiten tot andere conclusies leiden? Wat is er veranderd op het gebied van de rechterlijke toets? Schrijft de richtlijn een toetsende of beoordelende rechter voor en dwingt de richtlijn tot een aanpassing van de indringendheid van de rechterlijke toets van het geloofwaardigheidsoordeel?

Een zo vroeg en zo intensief mogelijke deelname van vluchtelingen aan de Nederlandse samenleving. Daarvoor pleiten de voorzitters van enkele adviescolleges van de regering – ACVZ, SER, WRR, Rob en College voor de Rechten van de Mens – in een signaleringsbrief aan de informateur. Om de integratie van asielzoekers daadwerkelijk te verbeteren is het nodig dat zij zo snel mogelijk de taal leren, opleidingen volgen, werken en een woning krijgen.

De omstandigheden die aanleiding zijn om aan te nemen dat er een risico bestaat dat de vreemdeling zich aan het toezicht zal onttrekken zijn in de jurisprudentie onderverdeeld in lichte en zware gronden en dit onderscheid is gecodificeerd in de leden 3 en 4 van artikel 5.1b van het Vreemdelingenbesluit. Maar de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State lijkt nu te oordelen dat dat onderscheid verdere nuancering behoeft. Een significante wijziging van de systematiek?