Aflevering 8

Sedert 2001 hebben in de regelgeving betreffende het betalingsverkeer belangrijke verschuivingen plaatsgevonden. de ontwikkeling is gegaan van zelfwerkzaamheid van het bedrijfsleven naar regelgevingvan boven af, van nationale regelgeving naar europese regelgeving en van louter privaatrecht naar een belangrijke rol voor het publiekrecht in de vorm van toelatingseisen voor ondernemingen die zich met het betalingsverkeer bezig houden, en het onderwerpen van dergelijke ondernemingen aan toezicht door DNB en AFM. Niettemin is het privaatrecht belangrijk gebleven, zowel wat betreft de verhouding bank/ betaaldienstgebruiker als wat betreft de verhouding betaler/begunstigde.

In dit artikel worden de eerste stappen bij het draften van contracten doorlopen: het kwalificeren van het soort overeenkomst en de hoedanigheden van contractpartijen teneinde forum- en rechtskeuzeclausules te kunnen opstellen, vast te stellen welk effect die clausules zullen hebben en te bepalen welk dwingend en regelend recht op de overeenkomst en de wijze van contracteren van toepassing zal zijn.

In NJ 15 van dit jaar verscheen een annotatie van du Perron bij een aantal verjaringsarresten uit 2009 en 2010. Dit riep de vraag op waarom du Perron juist deze vier arresten had samengenomen, terwijl de afgelopen jaren toch wel meer interessante verjaringsarresten zijn verschenen. aanleiding om de stand van zaken ten aanzien van artikel 3:310 BW eens te onderzoeken. Wij beperken ons hierbij tot de korte verjaringstermijn die voortvloeit uit dit artikel en gaan met name in op de vraag naar het moment waarop de schade geacht wordt te zijn ontstaan, de vraag naar het moment waarop de benadeelde daarmee bekend kan worden geacht en de vraag in hoeverre opeisbaarheid daarbij een rol speelt of beter gezegd: zou moeten spelen.

Mosselboer A houdt zich hoofdzakelijk bezig met het inkopen, verwerken, verpakken en verkopen van verse mosselen. Ingenieur B heeft in opdracht – en na ontvangst van een plan van eisen – van A een plan gemaakt voor een waterbehandelingsinstallatie voor een mosselopvangsysteem op het terrein van A. De installatie zoals uitgewerkt in het plan wordt geïmplementeerd in het bedrijf van A door een waterzuivering- en installatietechniekbedrijf, niet vallende onder de verantwoordelijkheid van B. De installatie werkt niet goed. 20.000 kilo mosselen gaan dood en zijn aldus onverkoopbaar. A vordert ontbinding van de overeenkomst en schadevergoeding wegens toerekenbaar tekortschieten aan de zijde van B in de nakoming van de opdracht om een deugdelijk ontwerp te maken voor een nieuwe zuiveringsinstallatie. B stelt dat A de waterinstallatie verkeerd in gebruik heeft genomen en dat A langer had moeten testen. Het hof dient allereerst vast te stellen wat precies de inhoud is van de tussen partijen gesloten overeenkomst van opdracht, nu deze niet schriftelijk is vastgelegd. Waar het op aankomt, is of A op basis van de opdracht mocht verwachten dat een waterbehandelingsinstallatie kon worden gerealiseerd die, na een inregelperiode en bij juiste bediening, zou voldoen aan de daaraan door A gestelde eisen. Het hof beantwoordt deze vraag bevestigend. Het plan bevat zelf geen voorbehouden in die zin dat nog nadere uitwerking of onderzoek nodig is alvorens een goed werkende installatie kan worden gebouwd. A had dit ook niet hoeven behoren te begrijpen. Het enkele feit dat A ervaring had met de opslag van mosselen in bakken water acht het hof daartoe onvoldoende. Voorts mocht A vertrouwen op de deskundigheid van B, die zichzelf afficheert als ingenieursbureau en ontwerper van onder andere waterzuiverings- en behandelingsinstallaties voor de professionele markt. Daar staat tegenover dat A naar het oordeel van het hof wel had moeten begrijpen dat een systeem als het onderhavige in de praktijk moet worden ingeregeld en uitgetest voordat het optimaal functioneert. Uit het over en weer gestelde, alsmede uit de inhoud van het deskundigenrapport, blijkt dat sprake was van een in technische zin specifieke installatie, waarvan gesteld noch gebleken is dat daarvan ten tijde van het ontwerp eerder gebouwde vergelijkbare voorbeelden bestonden. Binnen dit systeem moest, zo was aan A bekend, aan nauw luisterende parameters worden voldaan, waarbij licht afwijkende waarden tot grote gevolgen konden leiden. Gelet daarop moest A naar het oordeel van het hof serieus rekening houden met inregel- en aanloopproblemen en de mogelijke noodzaak tot aanpassingen van het systeem teneinde de werking daarvan te perfectioneren. Dit zou slechts anders zijn indien A op basis van bepaalde uitlatingen of gedragingen van B andere verwachtingen mocht koesteren, doch daaromtrent is onvoldoende gesteld of gebleken. B heeft zich jegens A niet verbonden tot (op)levering van een deugdelijk functionerend waterzuiveringssysteem, aangezien de oplevering werd uitgevoerd door een ander bedrijf. Vervolgens dient de vraag te worden beantwoord of in voldoende mate vaststaat dat het door B vervaardigde ontwerp ondeugdelijk is en/of dat B in haar zorgplicht als opdrachtnemer is tekortgeschoten. Het hof overweegt hierover dat, nu geen uitvoerig onderzoek door een deskundige heeft plaatsgevonden toen de installatie nog in gebruik was, bewijs achteraf moeilijk te leveren is. Het hof stelt vast dat A in hoger beroep geen voldoende specifiek en concreet bewijsaanbod heeft gedaan. A betwist de deskundigheid van de deskundige in de rechtbank, maar heeft niet om een nieuw deskundigenbericht verzocht. Het hof ziet bij de huidige stand van zaken, waarin reeds een deskundigenbericht heeft plaatsgevonden en het systeem niet meer aanwezig is, geen aanleiding ambtshalve A bewijs op te dragen of een nieuw deskundigenbericht te bevelen. Het hof wijst de vorderingen van A af.

A heeft na een echtscheiding de beschikking over bijna € 1 miljoen. Zij heeft hierover in 2002 een intakegesprek met beleggingsadviseur Staalbankiers. Daarbij is aan de orde gekomen dat haar inkomen uit arbeid ongeveer € 10.000 per jaar bedraagt en dat haar doelstelling met een gedeelte van het vermogen gericht was op het genereren van periodiek inkomen. Daarnaast wenst A haar vermogen in stand te houden. A vult een vragenlijst in waarop haar ervaring is ingevuld met ‘geen’, haar afhankelijkheid met ‘groot’ en het belegginsprofiel als ‘zeer defensief’. De waarde van A haar portefeuille stijgt door het overnemen van de beleggingsadviezen. Deze adviezen betreffen tevens het beleggen in de Lehman Ladder Obligatie. Vanaf 2004 vermeldt Staalbankiers op de kwartaalrapportages dat de samenstelling van de portefeuille afwijkt van het beleggingsprofiel. In deze waarschuwing wordt verzocht contact op te nemen met de beleggingsadviseur, maar daar blijkt niet uit in welk opzicht de portefeuille afwijkt van het beleggingsprofiel. Elk half jaar komt een adviseur van Staalbankiers bij A langs om de portefeuille te bespreken. Eind 2008 constateert A grote verliezen op haar portefeuille. Deze verliezen zijn voornamelijk toe te schrijven aan het faillissement van Lehman Brothers in de Verenigde Staten. Wanneer A eind 2010 nogmaals een grote waardedaling constateert, schakelt zij een deskundige voor advies in. De deskundige stelt vast dat de portefeuille van A niet slechts bestaat uit eenvoudige vastrentende waarden, maar uit obligatieachtige producten, met bijzondere risico’s waarvan zij niet op de hoogte was. A vordert schadevergoeding wegens toerekenbare tekortkoming aan de zijde van Staalbankiers. Staalbankiers verweert zich ten eerste met een beroep op verjaring (artikel 6:89 BW), omdat er tien jaar tussen het advies en de vordering zit. De rechtbank overweegt dat de kwartaaloverzichten wel een waarschuwing bevatten, maar niet blijkt in welk opzicht de portefeuille afwijkt van het beleggingsprofiel. Dat A had moeten bevroeden dat haar risicovollere producten waren geadviseerd dan pasten in haar profiel kan hieruit niet worden opgemaakt. Daar komt nog bij dat de portefeuille tot 2008 een aanzienlijk rendement opleverde, zodat A zich niet bewust behoefde te zijn van de mogelijkheid van schade. Datzelfde geldt voor het verweer dat A aan haar afschriften had kunnen zien dat niet alleen in vastrentende waarden, maar ook in zakelijke waarden werd belegd. Het lag in beginsel op de weg van Staalbankiers om A ter zake te informeren, bijvoorbeeld tijdens de halfjaarlijkse bezoeken aan haar. Voor zover Staalbankiers zich op het standpunt stelt dat in deze gesprekken expliciet is besproken wat de risico’s van bepaalde producten waren en wat A tegen deze achtergrond wilde met haar portefeuille, had het op de weg van Staalbankiers gelegen de inhoud van deze gesprekken te concretiseren. Aldus wordt Staalbankiers verweer op dit punt gepasseerd. Ook de daling van de waarde van de portefeuille in 2008 had A niet alert behoeven te maken, nu de daling samenhangt met het waardeloos worden van de obligaties Lehman Brothers, waarvan algemeen bekend was dat deze failliet was gegaan. Toen zij eind 2010 weer verliezen constateerde in haar portefeuille mocht haar enige tijd gegund worden om een deskundige te raadplegen, hetgeen zij in mei 2011 heeft gedaan. Deze periode van beraad is niet zodanig dat moet worden gezegd dat zij te lang heeft gewacht met het inschakelen van een deskundige en dat advies heeft afgewacht. De rechtbank stelt bij haar inhoudelijke beoordeling dat van belang is dat de aard van de relatie gekwalificeerd dient te worden als een relatie van beleggingsadvies, die vorm heeft gekregen in een ‘overeenkomst tot effectenbemiddeling’. Bij een adviesrelatie heeft een belegger een eigen verantwoordelijkheid. Het is de belegger die uiteindelijk geacht wordt de opdracht te geven het product te kopen of te verkopen. De belegger dient echter in staat gesteld te worden zich zelfstandig een voldoende beeld te vormen van de geadviseerde handelwijze, voordat hij daarmee instemt. De adviseur, in dit geval Staalbankiers, heeft een zorgplicht de belegger zodanige informatie te verschaffen dat de belegger in staat is een weloverwogen beslissing te nemen. De constatering dat Staalbankiers niet expliciet heeft gewezen op bijzondere risico’s die aan bepaalde beleggingen in de portefeuille kleefden, betekenen nog niet dat moet worden geoordeeld dat Staalbankiers niet heeft gehandeld als redelijk handelend en redelijk bekwaam vakgenoot. De invulling van wat een redelijk handelend en redelijk bekwaam vakgenoot zou hebben geadviseerd, dient te geschieden naar de maatstaven en de kennis van het moment waarop het advies is gegeven. A wilde niet alleen haar vermogen op peil houden, maar ook nog een inkomen uit dat vermogen. Deze doelstellingen vormen, met het risicoprofiel, het uitgangspunt voor de beantwoording van de vraag of een redelijk handelend en redelijk bekwaam vakgenoot ook zou zijn gekomen tot het door Staalbankiers gevoerde beleggingsbeleid. Dat de waarden in de beleggingsportefeuille van A niet strookten met het profiel is aanstonds niet vast te stellen. Staalbankiers als adviseur diende er zorg voor te dragen dat de assetallocatie een beleggingsbeleid toeliet waarmee de gestelde doelen, in hun totaliteit, konden worden verwezenlijkt. Het gaat er daarbij om of met het gevoerde beleggingsbeleid (ten tijde van de adviezen) redelijkerwijs verwacht mocht worden dat de beleggingsdoelen zou worden bereikt. Indien de financiële positie van A daartoe aanleiding gaf, of het doel niet realistisch was, had Staalbankiers A daarvoor moeten waarschuwen of haar de voorgestane belegging moeten ontraden. Bovendien bestaat de mogelijkheid dat een advies dat in het begin van de adviesrelatie nog in overeenstemming was met hetgeen een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot zou hebben geadviseerd, in de loop van de adviesrelatie door de feiten of de tijd achterhaald is. Omdat de relatie met Staalbankiers voorzag in halfjaarlijks contact, rijst dan de vraag of een redelijk handelend en redelijk bekwaam vakgenoot zijn eerdere advies had moeten herzien. Of dit het geval was, kan de rechtbank niet vaststellen. Dit leidt ertoe dat de rechtbank op dit punt behoefte heeft aan inlichtingen van een deskundige, waarop de rechtbank besluit tot het aanwijzen van een deskundige.

Hop Hekwerken is wegens gemoedsbezwaren vrijgesteld van de verzekeringsplicht. Medewerker A heeft een aansprakelijkheidsverzekering particulieren (AVP) afgesloten bij Univé, voor een bedrag van € 44 per jaar. In de polisvoorwaarden worden motorrijtuigen van dekking uitgesloten, waarbij het betreffende artikel (in verkorte weergave) stelt: ‘Niet gedekt is de aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt met of door een motorrijtuig dat een verzekerde in eigendom heeft, bezit, houdt, bestuurt of gebruikt. Deze uitsluiting geldt evenwel niet voor: a. de aansprakelijkheid van een verzekerde als passagier; b. schade veroorzaakt door huispersoneel; c. schade door of met motorisch voortbewogen maaimachines, kinderspeelgoed en dergelijke gebruiksvoorwerpen; d. schade veroorzaakt tijdens joy-riding. De onder a, b, c en d omschreven dekking geldt niet voor zover de aansprakelijkheid wordt gedekt door een andere verzekering. Niet verzekerde schade geleden door een rechtstreeks bij de gebeurtenis betrokken benadeelde natuurlijk persoon of diens nagelaten betrekkingen, is echter wel gedekt. In geval van joyriding, zoals vermeld onder d, is eveneens verzekerd de aansprakelijkheid voor schade aan het motorrijtuig zelf’. A rijdt op enig moment in de (onverzekerde) bedrijfsauto van Hop Hekwerken en veroorzaakt een ongeval, waarbij de bestuurder van de andere auto (B) ernstig gewond raakt. B is op grond van zijn geloofsovertuiging ook een gemoedsbezwaarde en beschikt niet over verzekeringen ter dekking van de schade die hij heeft geleden. B stelt in eerste instantie de kentekenhouder (Hop Hekwerken) aansprakelijk voor de gevolgen van de aanrijding. Aangezien Hop Hekwerken niet verzekerd is en bovendien alle aansprakelijkheid van de hand wijst, stelt B de bestuurder (A) aansprakelijk. A vraagt Univé of deze dekking verleent. Univé stelt dat de situatie is uitgesloten in de polis, waarop A een verklaring voor recht vordert dat Univé bij aansprakelijkheidstelling gehouden is dekking te verlenen voor de schade voortvloeiend uit het ongeval. Volgens A moeten de polisvoorwaarden zo worden begrepen dat de schade van B is gedekt en dient de volzin ‘niet verzekerde schade door een rechtstreeks bij de gebeurtenis betrokken benadeelde natuurlijk persoon is echter wel gedekt’ (hierna: de omstreden zin) objectief gelezen te worden, alsof hij terugsloeg op de algemene uitsluiting van het motorrijtuigrisico. A stelt voorts dat bij twijfel over de betekenis van een beding de voor de wederpartij meest gunstige uitleg prevaleert (artikel 6:238 lid 2 BW). Univé stelt dat de omstreden zin aansluit op de zin ervoor en aldus op de gevallen genoemd onder a, b, c en d. Dat wil volgens haar dus zeggen dat schade vallende onder die categorieën is gedekt voor zover niet gedekt door een andere verzekering. De rechtbank overweegt dat het artikel helder begint met een algemene uitsluiting voor het motorrijtuigrisico. Dan volgt een op zich duidelijke insluiting, onderverdeeld in de categorieën a, b, c en d. De daarna volgende volzin is ook nog helder (‘De insluiting geldt niet voor zover de aansprakelijkheid elders is gedekt’). De volgende volzin (‘Niet verzekerde schade geleden door een rechtstreeks bij de gebeurtenis betrokken benadeelde natuurlijk persoon of diens nagelaten betrekkingen, is echter wel gedekt’) is echter wel onduidelijk. De rechtbank stelt dat de omstreden volzin zo moet worden gelezen dat deze ziet op de insluiting genoemd in de categorieën a, b, c, en d. De aan de omstreden volzin voorafgaande en daarop volgende tekst ziet immers ook op die insluiting. Het ligt voor de hand dat de omstreden volzin dan op de categorieën a, b, c en d betrekking heeft en niet op de allereerste volzin van het artikel (de algemene uitsluiting van het motorrijtuigrisico). Bovendien betekent het woordje ‘echter’ een tegenstelling met – in beginsel – de voorafgaande bepaling. Hoewel de rechtbank met A van oordeel is dat de omstreden volzin niet bepaald helder is, wil dat nog niet zeggen dat de door A bepleite uitleg voor juist moet worden gehouden. Zou de omstreden volzin zo worden gelezen als A bepleit, dan zou dat in wezen inhouden dat het motorrijtuigrisico onder de AVP zou worden gedekt, voor zover het niet elders was gedekt. De lezing van A zou er toe leiden dat A zelfs gedekt zou zijn indien het om een motorrijtuig van hemzelf zou gaan, hetgeen impliceert dat de verzekeringnemer zou kunnen volstaan met de AVP-verzekering om dekking te verkrijgen en dat hij geen WAM-verzekering nodig zou hebben. Evident is dat een dergelijke ruime dekking door de AVP-verzekeraar niet is beoogd. Het is een feit van algemene bekendheid dat het motorrijtuigrisico onder de WAM-verzekering wordt gedekt en niet onder de AVP. Artikel 6:238 lid 2 BW brengt niet mee dat, ook al moet worden aangenomen dat de betekenis van een polisbepaling niet duidelijk is, een evident niet bedoelde, voor de verzekerde gunstige uitleg als juist zou moeten worden aanvaard. Met andere woorden: voor toepasselijkheid van artikel 6:238 lid 2 BW is vereist dat er reële twijfel is of de polis op de door de wederpartij bepleite wijze dient te worden uitgelegd. Die twijfel ontbreekt hier. Univé is aldus niet gehouden tot het uitkeren van de schade.

In oktober 2006 hebben Vodafone en X een overeenkomst gesloten ter zake het gebruik van de telecommunicatiediensten van Vodafone voor de duur van minimaal 24 maanden. X ontving daarbij een mobiele telefoon. X betaalt haar rekeningen niet, waarop Vodafone een half jaar later de overeenkomst ontbindt en X afsluit van het mobiele netwerk. Vodafone vordert de aan X verstrekte mobiele telefoon niet terug, maar brengt wel (op grond van haar algemene voorwaarden) de abonnementskosten voor de resterende contractsperiode tot oktober 2008 bij X in rekening. Na vermindering van eis vordert Vodafone schadevergoeding, gebaseerd op dagwaarde van het toestel, vermeerderd met de helft van de belkosten. X betwist dat Vodafone schade heeft geleden doordat de overeenkomst voortijdig is ontbonden nu Vodafone per datum van de ontbinding alle dienstverlening heeft gestaakt. Vodafone stelt daartegenover dat zij op grond van artikel 6:277 lid 1 BW recht heeft op vergoeding van de schade die zij lijdt doordat geen wederzijdse nakoming van de overeenkomst plaatsvindt. Het hof overweegt dat op grond van artikel 6:277 lid 1 BW in geval van ontbinding van een overeenkomst de partij wier tekortkoming een grond voor ontbinding heeft opgeleverd verplicht is haar wederpartij de schade te vergoeden die deze lijdt doordat geen wederzijdse nakoming, maar ontbinding van de overeenkomst plaatsvindt. De omvang van de schadevergoeding dient te worden vastgesteld door met elkaar te vergelijken, enerzijds, de hypothetische situatie waarin de wederpartij zou hebben verkeerd bij een in alle opzichten onberispelijke wederzijdse nakoming en, anderzijds, de feitelijke situatie waarin de wederpartij na ontbinding van de overeenkomst verkeert (zie onder meer Hoge Raad 24 september 2004, LJN AP7760, en Hoge Raad 10 juli 2009, LJN BI3402). In dit geval kan de omvang van de schade niet nauwkeurig worden vastgesteld, nu deze deels afhankelijk is van het belgedrag van X. Vodafone heeft de schade begroot door uit te gaan van de toestelkosten, vermeerderd met de helft van de belkosten. Het hof acht de begroting van de schade op het door Vodafone gevorderde bedrag redelijk, temeer nu daarin een vergoeding is begrepen voor de aan X verstrekte mobiele telefoon, alsmede vooraf ingecalculeerde omzet op basis waarvan Vodafone kortingen op maandelijks te betalen abonnementsgelden heeft berekend.

A heeft haar boerderij aan B verkocht, onder voorbehoud van voortgezet gebruik door A. De boerderij wordt door middel van een ABC-constructie aan de gemeente C geleverd, zodat B buiten beeld blijft. Per aanvullende overeenkomst worden afspraken gemaakt over het voortgezet gebruik door A. C voldoet het verschuldigde bedrag bij notaris N, waarna N het bedrag overmaakt op rekening van A. A stelt dat C gehouden was om per 1 maart 2009 het afgesproken bedrag te voldoen, maar dat het bedrag pas op 18 september 2009 is ontvangen, zodat C sinds 1 maart 2009 van rechtswege in verzuim zou zijn. Het hof overweegt dat het van belang is om te kunnen vaststellen of C boete en boeterente of de wettelijke rente verschuldigd is, eerst dient te worden vastgesteld op welk moment de betalingsverplichting voor C is ontstaan. Het hof stelt voorop dat de vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding met betrekking tot de betalingsverplichting tussen partijen is geregeld, niet kan worden beantwoord op grond van uitsluitend een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van het contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten (Haviltex-criterium). Aan de vordering van A liggen drie tussen partijen gesloten overeenkomsten ten grondslag. In de eerste overeenkomst worden de onroerende zaken door A verkocht aan C en behield A het recht van voortgezet gebruik. In de tweede overeenkomst wordt onder meer het voortgezet gebruik vastgelegd en de nabetaling naar voren gehaald in tijd. In de derde overeenkomst worden opnieuw afspraken vastgelegd over voortgezet gebruik en daarnaast wordt vastgelegd dat tot uitbetaling van de nabetaling wordt overgegaan. Het hof overweegt dat in de tweede overeenkomst is vastgelegd dat de gemeente is gehouden tot uitbetaling van de nabetaling over te gaan op het moment dat A de koopsom van diens nieuwe vervangende bedrijf moest voldoen. Tussen partijen staat vast dat A in de onderhavige periode geen vervangend bedrijf heeft gekocht. De verplichting tot betaling door C, voor zover gebaseerd op de tweede overeenkomst, kan daarom uitsluitend zijn ontstaan door oplevering van voornoemde boerderijgebouwen door A aan C. Tussen partijen is niet in geschil dat A die boerderijgebouwen niet heeft verlaten. Eerst met het sluiten van de derde overeenkomst is de fictie van oplevering – en daarmee de verplichting tot betaling – ontstaan, hetgeen naar het oordeel van het hof volgt uit de nadere afspraken die partijen maakten, omdat in de tweede overeenkomst 1 maart 2009 als einddatum voor het voortgezette gebruik van boerderijgebouwen en gronden was overeengekomen en A (1) nog steeds geen andere boerderij had verworven, (2) geen zicht had op andere gronden, maar (3) wel nabetaling wenste en (4) een voortgezet gebruik wilde van de boerderijgebouwen en (een deel van) de gronden. Pas op het moment van ondertekening van de derde overeenkomst ontstond volgens het hof voor C de verplichting om tot uitbetaling van de nabetaling over te gaan. Het hof is dan ook van oordeel dat C niet is tekortgeschoten in de verplichting tot betaling. De door A gestelde vertraging in de totstandkoming van de derde overeenkomst, wat daar ook van zij, kan niet tot een andere uitkomst leiden. Het hof wijst de vordering van A af.

B heeft een garagebedrijf waar A zijn auto ter reparatie heeft gegeven. De auto, die in het pand van B staat, wordt gestolen. Ten tijde van de diefstal zat de sleutel in het contactslot en stond de roldeur van de garage open. Verzekeraar V is gesubrogeerd in de rechten van haar verzekerde A en vordert in die hoedanigheid van B vergoeding van het uitgekeerde schadebedrag. V stelt dat B tekort is geschoten in de nakoming van de met A gesloten reparatie- c.q. bewaarnemingsovereenkomst (artikel 7:600 BW). B heeft, zo stelt V, onvoldoende voorzorgsmaatregelen tegen diefstal getroffen. Hoe ver de zorg van een goed bewaarder gaat, hangt af van concrete omstandigheden, zoals de inhoud van de overeenkomst, de persoon van de bewaarnemer, de aard van de zaak die in bewaring wordt gegeven, het gebruik, en de redelijkheid en billijkheid. In dit verband acht de kantonrechter van belang (1) dat B optrad in de uitoefening van een bedrijf, (2) dat het ging om een voor diefstal gevoelig type auto, (3) dat de auto is achtergelaten in een open garage aan een weg in het buitengebied en (4) dat de sleutel zich in het contactslot bevond zonder dat er direct toezicht op de garage was. Onder deze omstandigheden is de kantonrechter van oordeel dat B zich niet als een goed bewaarnemer heeft gedragen. Zijn verweer, dat hij altijd geleerd heeft de sleutels in het contact slot te laten met het oog op een eventuele brand, gaat niet op, nu er tevens sprake van is geweest dat de auto zonder toezicht is achtergelaten in een open garage die gelegen is aan een weg in het buitengebied. Indien B maatregelen had willen treffen met het oog op een eventuele brand, had hij dat op andere wijze moeten doen. Dat de politie geen onderzoek heeft ingesteld, kan B niet aan V tegenwerpen. B is aansprakelijk voor de schade.

Een erflater had minderjarige kinderen uit een eerste relatie (X c.s.) en tweede relatie (Y c.s.). Voor de Hoge Raad is in geschil wie van hen gerechtigd is tot de uitkering van de levensverzekering die de erflater een maand vóór zijn overlijden op zijn leven had afgesloten. De polis vermeldt als begunstigden bij overlijden van de verzekeringnemer achtereenvolgens: 1. Echtgenote van de verzekeringnemer 2. Kinderen van de verzekeringnemer 3. Wettige erfgenamen van de verzekeringnemer Volgens de moeder van X c.s. moeten X c.s. en Y c.s. gezamenlijk als begunstigden worden aangemerkt, omdat de erflater niet was gehuwd ten tijde van het overlijden. De moeder van Y c.s. is echter van mening dat alleen haar kinderen zijn gerechtigd tot de uitkering, omdat de polis niet overeenstemt met de bedoeling van de erflater. Volgens haar was het de bedoeling van de erflater dat alleen Y c.s. de begunstigden zouden zijn. De erflater had een maand vóór het overlijden een testament opgesteld waarin hij Y c.s. tot zijn enige erfgenamen benoemde. In overleg met het notariskantoor en een assurantietussenpersoon is toen besloten dat de erflater ook bij zijn overlijden zichzelf als begunstigde zou aanwijzen. Hierdoor zou de uitkering in zijn nalatenschap terechtkomen, waardoor niet alleen X c.s. (door hun onterving) geen aanspraak meer konden maken op de uitkering, maar de moeder van Y c.s. ook het levenslange vruchtgebruik van de uitkering zou ontvangen, omdat aan haar het vruchtgebruik van de nalatenschap was gelegateerd. De assurantietussenpersoon heeft evenwel per abuis de standaardbegunstiging op het aanvraagformulier aangekruist. De erflater kon dit niet meer corrigeren, omdat de polis pas na zijn overlijden werd ontvangen. Anders dan de rechtbank heeft het hof het betoog van de moeder van Y c.s. verworpen en X c.s. gezamenlijk met Y c.s. als gerechtigden tot de uitkering aangemerkt. Volgens het hof mag alleen worden gelet op de inhoud van de begunstigingsclausule en hetgeen de erflater en de verzekeringsmaatschappij over een weer hebben verklaard en uit elkaars verklaringen en gedragingen hebben mogen begrijpen. In casu is het aanvraagformulier voor de levensverzekering de enige verklaring van X en de verzekeraar heeft deze mogen opvatten overeenkomstig zijn betekenis. Niet relevant is dat het formulier mogelijk verkeerd is ingevuld, nu dit ook niet kenbaar was voor de verzekeraar. De Hoge Raad vernietigt het oordeel van het hof. De Hoge Raad overweegt daartoe onder meer dat de aanwijzing van een begunstigde bij een sommenverzekering een uitsluitende bevoegdheid van de verzekeringnemer betreft. Daarom moet bij de uitleg van de begunstiging in de allereerste plaats worden nagegaan wat de bedoeling is geweest van de verzekeringnemer, waarbij mede moet worden gelet op eventuele verklaringen en gedragingen van de verzekeringnemer die niet jegens de verzekeraar zijn afgelegd of hebben plaatsgevonden. Anders dan het hof heeft geoordeeld, is er geen grond om bij de uitleg van de begunstiging uitsluitend te letten op de correspondentie tussen de verzekeringnemer en de verzekeraar. De Hoge Raad verwijst de zaak naar een ander hof ter verdere behandeling.

Verzuim of blijvende onmogelijkheid? De keuze voor het een of het ander kan ingrijpende gevolgen hebben. In dit artikel verdedigt de auteur dat er geen goede reden is om te beslissen dat nakoming van een verbintenis blijvend onmogelijk is als de termijn is verstreken waarbinnen de prestatie moest worden verricht. Hij legt ook uit waarom het van belang is om geen blijvende onmogelijkheid aan te nemen. De auteur houdt een pleidooi om in het algemeen de ‘onmogelijkheid van nakoming van een verbintenis’ in te vullen zoals het ooit bedoeld was, namelijk in feitelijke, rationele zin. Dan is, zo betoogt de auteur, het wettelijke systeem ook beter te begrijpen en toe te passen.

X en zijn echtgenote zijn vennoten in het komkommerbedrijf X. Ten behoeve van hun bedrijfsuitoefening hebben zij bij hun huisbankier Rabobank sinds jaren een jaarlijks rekening-courantkrediet van maximaal € 90.000. De neven van X zijn omstreeks februari 2007 de automaterialenwinkel Y begonnen. Financiering daarvan bleek alleen mogelijk via de contacten van hun oom X bij Rabobank. In maart 2008 verzoekt X (als formeel directeur een aandeelhouder van Y) de Rabobank om een bankkrediet voor Y BV. Rabobank sluit hierop een financieringsovereenkomst van €150.000 met X, Y en de twee bedrijven waar X aandeelhouder van is. De accountmanager geeft hierop de mondelinge toelichting dat X dat geld niet mag gebruiken voor zijn komkommerbedrijf. In de algemene bankvoorwaarden is opgenomen dat ‘indien de bank de rekening voor meer rekeninghouders aanhoudt, kunnen de rekeninghouders zowel samen als ieder afzonderlijk over een tegoed op de rekening en over een krediet beschikken. Hiervoor geldt dat de bank bevoegd is een tegoed op de rekening te verrekenen met een vordering van haar op een rekeninghouder.’ Vervolgens schrijft X zich uit als formeel directeur en aandeelhouder van Y. Aan het eind van het jaar blijkt het goed te zijn gegaan met het bedrijf van de neven: Y sluit af met een tegoed van €150.000. Voor X wordt daarentegen het faillissement aangevraagd door een schuldeiser. Rabobank verrekent daarop het creditsaldo van Y met het debetsaldo van X. Y vordert terugbetaling van de door Rabobank toegepaste verrekening, stellende dat de debitering door verrekening naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is gelet op aard en strekking van de financieringsovereenkomst van 23 april 2008 (artikel 6:248 lid 2 BW). De rechtbank overweegt dat uit de tekst, de context en de strekking van de gehele overeenkomst onmiskenbaar volgt dat de financiering van Y, zoals geadministreerd op het aan Y gekoppelde nieuwe bankrekeningnummer, bestemd was voor gebruik door Y ten behoeve van haar bedrijf in automaterialen en dus niet voor medegebruik door de formele mederekeninghouder X ten behoeve van diens privézaken of diens bedrijf in de komkommerteelt. Voor dat laatste had Rabobank immers al sinds jaren een afzonderlijk krediet verstrekt. Dit werd bevestigd door de accountmanager: X mocht het geld niet gebruiken voor zijn komkommerbedrijf. Deze opmerking geldt dan vanzelfsprekend ook voor het aan het Y verstrekte krediet, aldus de rechtbank. Onvoldoende weersproken is dat de bankrekening op naam van Y is gebruikt door uitsluitend Y voor haar bedrijf in automaterialen en dus niet door de formeel mederekeninghouder X voor diens privézaken of voor diens komkommerbedrijf. De verwachte strekking van het formele (mede)rekeninghouderschap van X was dat Rabobank extra zekerheden verkreeg voor mogelijke schulden van Y. Dit is echter niet tot uitdrukking gebracht in de overeenkomst. Andersom blijkt ook niet dat het de wederzijdse bedoeling en verwachting was dat Rabobank, door het opnemen van X als mederekeninghouder en door een contractuele verrekening als de onderhavige, een extra verhaalsmogelijkheid zou krijgen voor de schulden van X. Althans, zo heeft Y het naar het oordeel van de rechtbank redelijkerwijs niet hoeven te begrijpen. Het lag op de weg van Rabobank om een dergelijke, in de financieringspraktijk minder gebruikelijke, bedoeling tot verrekening niet slechts impliciet in de bijgevoegde algemene bankvoorwaarden te bedingen. Rabobank had dit vooraf expliciet moeten melden aan Y bij de totstandkoming van de overeenkomst en in de tekst van de door Y te ondertekenen overeenkomst zelf. Die informatieplicht heeft Rabobank jegens Y geschonden. Dit leidt tot de conclusie dat het verrekeningsbeding uit de algemene voorwaarden van Rabobank jegens Y naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.

X heeft een vordering ingediend bij verzekeraar Aegon. Aegon besluit tot afwijzing van de schadeclaim. Een paar maanden later dient X (tegelijk met een andere indiening) deze vordering wederom in en vermeldt hierbij niet dat dit deze vordering eerder is afgewezen. De schade daaromtrent laat hij niet werkelijk repareren, maar hij dient wel een factuur van € 700 in bij de verzekeraar, welke later valselijk blijkt te zijn opgemaakt door een vriend van X. Aegon registreert X in het daartoe bestemde incidenten register. X gelast ongedaanmaking van de inschrijving in dit register. De registraties hebben plaatsgevonden op grond van het Protocol Incidentenwaarschuwingssysteem Financiële Instellingen (‘het Protocol’). De reden voor het opstellen van het Protocol staat omschreven in artikel 1.1 van het Protocol en is gelegen in de omstandigheid dat financiële instellingen voortdurend werden geconfronteerd met activiteiten van (rechts)personen die een financiële instelling, haar medewerkers of cliënten op enigerlei wijze (dreigden) te schaden of voor onoorbare doeleinden gebruik maakten van diensten van de financiële instelling. Die activiteiten kunnen een bedreiging vormen voor (1) de continuïteit en de integriteit van de financiële sector en financiële instellingen, en (2) de financiële belangen van betrokken partijen. Door de registratie kunnen de betreffende risico’s tijdig worden onderkend en verkleind en kunnen eventuele negatieve gevolgen worden beperkt. In een situatie waarbij de verzekeraar zich op het standpunt stelt dat de verzekerde beoogde haar door middel van strafbare gedragingen te benadelen, geldt voor registratie in het Protocol als maatstaf dat de gedraging een zwaardere verdenking oplevert dan enkel een redelijk vermoeden van schuld (HR 29 mei 2009, LJN BH4720, en Rechtbank ’s-Gravenhage 31 mei 2012, LJN BX1743). W voert verweer, maar maakt niet duidelijk wat de omstandigheden dan wél waren. De voorzieningenrechter concludeert dat X de gegrondheid van de reden van Aegon tot registratie niet voldoende gemotiveerd heeft weerlegd en dat moet worden aangenomen dat X door zijn handelwijze Aegon op frauduleuze wijze heeft getracht te bewegen om over te gaan tot uitkering van geleden schade waarop hij geen aanspraak heeft, alsmede dat de gedragingen van een zwaardere verdenking opleveren dan enkel een redelijk vermoeden van schuld aan strafbare gedragingen, zoals valsheid in geschrifte en/of oplichting. Aegon heeft aldus gerechtvaardigd belang bij opname van de persoonsgegevens van X in de registers. Daartegenover staat het recht van X op bescherming van zijn belangen. In dat verband stelt X dat de registraties ertoe leiden dat lopende verzekeringen worden beëindigd en het onmogelijk maken dat hij nieuwe verzekeringen afsluit, althans de mogelijkheid daartoe beperken. Mede gelet op het doel van het Protocol moet worden geoordeeld dat bij de afweging van de belangen van partijen het belang van Aegon prevaleert. Aegon dient te kunnen uitgaan van de juistheid van de door een verzekerde verstrekte informatie. Aangenomen moet worden dat X bewust heeft getracht Aegon te benadelen door een onjuiste voorstelling van zaken te geven. Doel van het Protocol is onder meer de continuïteit en de integriteit van de financiële sector te waarborgen. De dreiging met registratie kan daaraan een positieve bijdrage leveren, doch alleen indien ook daadwerkelijk tot registratie wordt overgegaan in een voorkomend geval zoals het onderhavige. Daartegenover heeft X onvoldoende gesteld op grond waarvan hij disproportioneel wordt geraakt in zijn belangen. Te minder nu vaststaat dat het op zichzelf mogelijk is voor X om nieuwe verzekeringen af te sluiten, weliswaar tegen nadeliger voorwaarden, maar dat heeft hij aan zichzelf te wijten. Ten overvloede merkt de voorzieningenrechter op dat het Protocol aan de registraties weliswaar een maximale termijn verbindt van acht jaar, maar dat gelet op de ernst van de strafbare gedragingen en de omvang van het financiële nadeel dat Aegon had kunnen lijden het denkbaar is dat een kortere termijn hier meer aangewezen is. Een daarop gerichte vordering is echter niet ingesteld, zodat de voorzieningenrechter zich daarover verder niet kan uitlaten.

A is de advocaat van B. C leent £ 50.000 aan B en stort dit bedrag op de derdengeldenrekening van de maatschap van A, ten behoeve van B. B pleegt wanprestatie, waarop C tracht het ter leen verstrekte bedrag met rente terug te krijgen. Zonder al te veel succes, aangezien kort daarop B failliet wordt verklaard. C stelt daarop A aansprakelijk, stellende dat A – in de uitoefening van zijn beroep als advocaat en vertegenwoordiger van de maatschap – een onrechtmatige daad jegens C heeft gepleegd. Volgens C heeft A, met het beschikbaar stellen van de derdengeldenrekening voor beleggers zoals C, de schijn heeft gewekt dat het beleggingsplan betrouwbaar was. A heeft volgens C oneigenlijk gebruik gemaakt van de derdengeldenrekening, omdat hij een geldstroom die verband houdt met een normale transactie in het handelsverkeer geheel onnodig heeft laten lopen via de derdengeldenrekening, in plaats van langs de gebruikelijke, door B zelf beheerde bankrekening. C concludeert dat A door de derdengeldenrekening ter beschikking te stellen voor een transactie die geen, althans te weinig toegevoegde advocatuurlijke waarde had, heeft gehandeld in strijd met een wettelijke plicht (artikel 46 Advocatenwet), althans met hetgeen volgens ongeschreven recht betaamt. Het hof overweegt dat het gebruik van een derdengeldenrekening in een daartoe opgerichte stichting door de toenmalige Boekhoudverordening 1998 van de Nederlandse Orde van Advocaten aan advocaten is voorgeschreven om te bereiken dat gestorte derdengelden ten behoeve van de rechthebbende, of degene die zal blijken de rechthebbende te zijn, door vermogensafscheiding vallen buiten het beheers- en verhaalsrisico van de advocaat in en buiten faillissement. Het gebruik van een derdengeldenrekening kan dus in beginsel geen andere verwachting rechtvaardigen dan dat via die rekening lopende geldstromen van derden buiten dat risico vallen. Meer mag een betaler op een derdengeldenrekening daarvan niet verwachten, ook niet indien hij van plan is om door tussenkomst van een advocaat met diens cliënt overeen te komen dat zijn betaling op de derdengeldenrekening van die advocaat moet plaatsvinden. Het enkele gebruik van de derdengeldenrekening door een advocaat is dus niet geschikt om bij die derde de indruk te wekken dat deze een betrouwbare transactie met betrouwbare betrokkenen kan aangaan. C klaagt niet over de overweging van de rechtbank dat gesteld noch gebleken is dat A wist of behoorde te weten dat B haar verplichtingen uit hoofde van de overeenkomst niet zou nakomen en evenmin dat A zich ten opzichte van C heeft uitgelaten (laat staan misleidend heeft uitgelaten) over de aard, het rendement en de betrouwbaarheid van diens investering en/of over de betrouwbaarheid van B. Nu C voor het overige geen feiten en omstandigheden heeft gesteld waaruit zou kunnen volgen dat hij in verband met het bewuste gebruik van de derdengeldenrekening mocht vertrouwen op een solide transactie met B, volgt het hof het oordeel van de rechtbank dat het enkele gebruik van de derdengeldenrekening door B (of de maatschap) geen onrechtmatige daad oplevert jegens C.

Naar aanleiding van een Oostenrijkse uitspraak over katten die zich regelmatig op het buurerf bevinden, zet de auteur uiteen dat de hinderbepaling van artikel 5:37 BW moet worden gezien als een uitzondering op de regel dat men tegen iedere inbreuk op het eigendomsrecht kan optreden. Ten aanzien van de voorvraag in welke gevallen al dan niet getoetst moet worden aan de hindercriteria, geldt dat deze toetsing op haar plaats is indien sprake is van een inbreuk (in de ruime zin van Einwirkung) die gezien kan worden als een noodzakelijk uitvloeisel van de uitoefening van reguliere eigenaarsbevoegdheden. In het licht hiervan besteedt de auteur ook aandacht aan de zogeheten verwijderingsleer, zoals deze is vormgegeven in onder meer HR 7 mei 1982 (LJN AG4377).

Op 21 mei 2008 is de Europese Mediationrichtlijn in werking getreden. Die Richtlijn kan worden gezien als een uitwerking van artikel 81 lid 2 sub g van het EG-Verdrag, dat aan Europese Raad en Parlement opdraagt maatregelen vast te stellen ‘ter bevordering van de ontwikkeling van alternatieve methoden voor geschillenbeslechting’. De Richtlijn kent een implementatietermijn van drie jaar. Nederland had dus op 21 mei 2011 zijn wetgeving erop moeten aanpassen. In dit artikel bespreekt de auteur de stand van zaken. En daaruit blijkt: die is niet erg florissant.

Directbank verkoopt een leegstaand pand in Amsterdam voor € 340.000 aan M en V, die aldaar een nieuw pand zullen realiseren. In de koopovereenkomst is opgenomen dat niet tijdige nakoming een boete opeisbaar maakt van 3 promille van de koopsom per dag dat de wederpartij in gebreke is. Het pand staat al vijf jaar leeg en kan niet worden bewoond door anti-leegstandhuurders, omdat dat niet verantwoord wordt geacht door de anti-leegstandorganisatie. Tien dagen na de verkoop wordt het pand gekraakt door een vrouw met twee kinderen. Directbank vordert ontruiming bij de rechtbank, waarbij Directbank – ingevolge de door de kraakster ter zitting gegeven belofte – een ruimere ontruimingstermijn geboden heeft. Directbank is echter niet bekend met de voorgenomen (geheimgehouden) ontruimingsronde één dag daarvoor. De krakers weigeren ondanks de toezegging het pand te verlaten en werpen een barricade op tezamen met andere leden van de krakersvereniging. Vanwege deze barricade weigert de officier van justitie een ontruiming met gewone politie. Directbank dient aldus een nieuwe ontruiming (ditmaal met behulp van de ME) te vorderen bij de rechtbank. Omdat de laatste ontruimingsronde net is geweest, duurt het nog vier maanden voor de ME het pand ontruimt en Directbank het pand kan leveren. M en V vorderen daarop de overeengekomen vertragingsboete. De rechtbank heeft geoordeeld dat Directbank de overeengekomen boete van € 118.320 aan M en V dient te betalen. Directbank grieft tegen dit besluit bij het hof en beroept zich daarbij op overmacht. Subsidiair verzoekt zij matiging van de boete. Het hof is van oordeel dat de ongelukkige samenloop van omstandigheden moeilijk aan de schuld van Directbank is te wijten. Naar de in het verkeer geldende opvattingen komt de te late levering echter wel voor rekening van Directbank. Het risico van kraken van een onbewoond pand was (en is nog steeds) in Amsterdam niet uit te sluiten, ook niet met betrekking tot een zeer verwaarloosd pand, zelfs niet als bewoning daarvan onverantwoord wordt geacht. Het niet-nakomen door krakers van beloften om tot ontruiming over te gaan, het niet tijdig kunnen ontruimen wegens verschansingen en versperringen en het niet tijdig kunnen inzetten van de nodige politiebijstand voor ontruiming zijn alle omstandigheden die tot het risico van de gevolgen van kraken behoren en naar verkeersopvattingen voor rekening komen van de eigenaar die zich tot levering heeft verbonden. Het hof is er niet van overtuigd dat maatregelen ter voorkoming van het kraken in het geheel niet mogelijk waren, hetzij door bewoning althans bewaking, dan wel door bouwkundige voorzieningen. De kraakster heeft immers met haar twee kinderen in het pand gewoond en de krakers hebben het pand kunnen barricaderen. Verder is een ruimere ontruimingstermijn geboden door Directbank, wat uiteindelijk (mede) tot de aanzienlijke vertraging heeft geleid. Het is niet onaanvaardbaar dat aan het nalaten van de nodige maatregelen en het geboden uitstel de consequentie van de volle werking van het boetebeding wordt verbonden. Het hof beoordeelt dat een schadebedrag van om en nabij € 36.000 voldoende aannemelijk is. Dit betreft een derde van het boetebedrag. Echter, het hof acht het verschil tussen de opgelopen boete en de geleden schade niet zodanig groot dat de boete als buitensporig dient te worden aangemerkt. Het boetebeding strekt er immers mede toe debat over de geleden schade te voorkomen. Dat de gevorderde boete een derde van de koopsom bedraagt, is volgens het hof evenmin een omstandigheid die de gevorderde boete buitensporig doet zijn, waarbij het hof in aanmerking neemt dat Directbank niet heeft gesteld dat de boete haar financieel onaanvaardbaar zwaar treft. Niet kan worden gezegd dat het boetebeding zijn doel geheel voorbij is geschoten. Weliswaar had Directbank op een gegeven moment de gang van zaken niet meer in eigen hand en liep de boete buiten haar macht op, maar het doel van het beding was juist mede om die situatie te voorkomen, hetgeen door het tijdig treffen van maatregelen en het niet verlenen van uitstel voor de ontruiming niet onmogelijk was. Verder diende de boete ertoe te leiden dat de schade die als gevolg van de vertraging zou ontstaan, werd gefixeerd op een bepaald bedrag per dag.

X is medewerker bij de gemeente als afdelingscontroller. Daarnaast is X zelfstandig ondernemer, waarvoor hij een aantal bankrekeningen aanhoudt bij de Rabobank. Op enig moment stelt de gemeente een onderzoek in naar X, omdat zij de handelswijzen van X als werknemer van de gemeente niet meer vertrouwd. Het wantrouwen blijkt terecht: door toedoen van X heeft in vier jaar tijd de bank van de gemeente 24 keer de opdracht gegeven tot het doen van een overschrijving naar verschillende zakelijke rekeningen ten behoeve van hemzelf, zonder dat hij daar enig recht op heeft. In totaal gaat het om een bedrag van ongeveer € 2.700.000. X blijkt achteraf in de administratie van de gemeente de rekeningnummers van bestaande crediteuren van de gemeente vervangen te hebben door rekeningnummers van zijn eigen ondernemingen en een fictieve crediteur te hebben aangemaakt, waar hij zijn zakelijke rekening aan heeft gekoppeld. Vervolgens heef X de bank van de gemeente opdracht gegeven de ‘crediteuren’ te betalen. De gemeente heeft X op staande voet ontslagen. X is voor zijn handelen strafrechtelijk vervolgd en veroordeeld. De gemeente vordert een verklaring voor recht dat de Rabobank toerekenbaar onrechtmatig jegens de gemeente heeft gehandeld wegens schending van de op haar rustende bijzondere zorgplicht en een veroordeling van de schade, inhoudende het totale bedrag wat aan rekeningen is overgemaakt die aangehouden worden bij de Rabobank. De gemeente is geen cliënt van Rabobank; Rabobank is de bank van X. Op Rabobank rust dus niet op grond van een contractuele verhouding een bijzondere zorgplicht jegens de gemeente. Voor het antwoord op de vraag of op Rabobank jegens de gemeente niettemin een bijzondere zorgplicht rust, moet dan ook eerst de vraag worden beantwoord of de gemeente als derde is aan te merken met wier belangen de bank rekening behoort te houden. De door de Hoge Raad (HR 9 januari 1998, NJ 1999, 285) aanvaarde bijzondere zorgplicht van banken uit hoofde van hun maatschappelijke functie gaat naar het oordeel van de rechtbank niet zo ver dat banken die zorgplicht jegens iedere willekeurige derde in acht moeten nemen. Die zorgplicht is begrensd en geldt alleen jegens die derden, met wier belangen op grond van de omstandigheden van het geval rekening moet worden gehouden. Naar het oordeel van de rechtbank is de gemeente in het onderhavige geval niet als een dergelijke derde aan te merken. De gemeente is immers – zij het door toedoen van haar toenmalige werknemer X – opdrachtgever van de betalingen. De betalingen zijn uitgevoerd ten laste van de bankrekening van de gemeente. Als rekeninghouder en opdrachtgever is de gemeente zelf verantwoordelijk voor de door haar gegeven betalingsopdrachten. Het had dan ook op de weg van de gemeente gelegen om haar uitgavenpatroon en haar rekeningafschriften te controleren en in geval van een onjuistheid daarover contact op te nemen met haar bank. Dat de gemeente dit niet heeft gedaan, moet in de verhouding tot Rabobank voor risico van de gemeente blijven. Rabobank is in dit geval immers ‘slechts’ de bank van de begunstigde. Daarbij heeft te gelden dat gesteld noch gebleken is dat Rabobank wist of aanstonds had moeten zien dat onregelmatige overboekingen naar bij haar aangehouden bankrekeningen werden uitgevoerd en dat de door de gemeente c.q. X bij de betalingsopdrachten opgegeven namen van de begunstigden niet altijd overeenstemden met de namen van haar rekeninghouders. Dat dit het geval was, had Rabobank pas achteraf, na de uitvoering en afwikkeling van de betalingen, kunnen ontdekken door op regelniveau, post voor post, het voor haar toegankelijke systeem waarin het Nederlandse betalingsverkeer tussen Nederlandse banken wordt verwerkt (Equens S.E) te raadplegen. De gemeente verlangt kennelijk van Rabobank dat zij zelfstandig, achteraf en uit eigener beweging, onderzoek doet naar de rechtmatigheid van ogenschijnlijk reguliere geautomatiseerde girale bijboekingen op de rekeningen van haar cliënten. De omstandigheden van het geval rechtvaardigen niet dat aan de zijde van Rabobank een zo vergaande zorgplicht jegens de gemeente wordt aangenomen.

Restauranthouder A sluit met Uniqcare twee overeenkomsten tot de verhuur van een aantal roerende zaken. Deze zaken zijn bestemd voor het sanitair in het restaurant van A met bijlevering van daarvoor bestemde gebruiksproducten op basis van een verplichte afname. In beide overeenkomsten wordt met zoveel woorden een opzegtermijn vermeld van drie maanden. Wat betreft de looptijd wordt verwezen naar de leveringsvoorwaarden. Deze voorwaarden staan op de achterzijde van de overeenkomst en zijn in een zeer klein lettertype afgedrukt. In deze voorwaarden wordt de looptijd van het contract bepaald op drie jaar (behoudens de hier niet ter zake doende uitzonderingen). Nog geen jaar later zegt het restaurant de overeenkomst met onmiddellijke ingang op. Uniqcare accepteert deze opzegging niet en laat het restaurant weten dat de einddatum twee jaar verder is. A heeft hierop nog wel enige betalingen verricht, maar stopt hier op een gegeven moment mee. Uniqcare factureert A voor de resterende looptijd, waarbij behalve de nog resterende contractstermijnen ook schadevergoeding in rekening wordt gebracht. A weigert betaling. Partijen zijn verdeeld over de vraag of A gebonden is aan de volgens Uniqcare overeengekomen looptijd van drie jaar. Uniqcare meent van wel en verwijst naar haar algemene voorwaarden. A stelt zich op het standpunt dat haar nooit is verteld en dat zij nooit heeft begrepen dat Uniqcare een dergelijke lange looptijd hanteert. Zij was er niet op bedacht dat deze looptijd in de algemene voorwaarden was ‘verstopt’. De kantonrechter neemt kennis van de algemene voorwaarden en bemerkt dat zij deze niet kan lezen zonder het hanteren van een vergrootglas. Dit leidt volgens de kantonrechter tot de conclusie dat A onder de gegeven omstandigheden niet bedacht hoefde te zijn op de door Uniqcare in de algemene voorwaarden opgenomen looptijd van maar liefst drie jaar. Zeker nu in deze overeenkomst de looptijd valt aan te merken als een kernbeding, mocht A daarvan verwachten dat dit kernbeding in de overeenkomsten zelf werd vermeld. Door een opzegtermijn van drie maanden in de overeenkomsten zelf te vermelden, werd de gerechtvaardigde indruk gewekt dat A zich op die termijn kon bevrijden van haar verdere verplichtingen. Weliswaar is van de kant van Uniqcare betoogd dat met A een looptijd van drie jaar is besproken, maar dat is door A betwist en niet door Uniqcare bewezen, noch is daarvoor voldoende concreet bewijs aangeboden. Dat betekent dat de opzegging door A, gelet op de bedongen opzegtermijn, drie maanden later effect heeft. Uniqcare heeft recht op betaling van de overeengekomen bedragen tot die opzegdatum. Omdat daarover tot nu toe onvoldoende duidelijkheid bestaat (A heeft nog enige betalingen verricht na haar opzegging), dient Uniqcare een herberekening te maken van haar vordering.

Vervaltermijnen zijn vaak niet gemakkelijk hanteerbaar, omdat zij niet steeds alle dezelfde rechtsgevolgen hebben. Een expliciet onderscheid tussen ‘termijnen op straffe van rechtsverval’ en ‘fatale vervaltermijnen’ biedt helderheid.

Architect A doet voor stichting B onderzoek in de vorm van zogenoemde ‘ruimte/volumestudies’ naar de geschiktheid van locaties voor het stichten van een nieuwe school. A is niet betrokken bij de uiteindelijke bouw van de school, omdat die opdracht naar een ander is gegaan. A stuurt B verschillende facturen voor haar onderzoek, die B vervolgens weigert te betalen. A vordert in rechte betaling van B van de facturen ter waarde van circa € 100.000. B heeft voor het hof als verweer onder meer aangevoerd dat zij A weliswaar een opdracht heeft gegeven, maar dat die niet de werkzaamheden omvatte die A thans heeft gefactureerd. Het hof heeft er in haar beoordeling mee volstaan aan te geven wat naar zijn oordeel de aan A gegeven opdracht omvat. Hij heeft hierbij gelet op het niet bestreden uitgangspunt van B, dat B aan A de opdracht heeft verstrekt tot het doen van een ‘ruimte/volumeonderzoek’. Hierop heeft het hof aldus geoordeeld dat A een deel van de gefactureerde werkzaamheden en kosten niet aan B in rekening kan brengen, te weten het uitvoeren van een haalbaarheidstoets voor het bouwproject en de werkzaamheden die betrekking hebben op schetsen, tekeningen, digitaliseren, maquettes en boekjes en de daarbij gemaakte kosten, omdat die niet binnen de door het hof geformuleerde opdracht vallen. De door A in rekening gebrachte werkzaamheden en kosten die naar het oordeel van het hof wel verricht en gemaakt zijn binnen het kader van de opgedragen werkzaamheden, becijferde het hof op € 8.695. Dat betekent aldus dat A volgens het hof voor zo’n € 90.000 te veel aan opdrachten heeft gefactureerd. A stelt cassatie in en klaagt bij de Hoge Raad dat het hof bij de vaststelling van de inhoud en reikwijdte van de aan A gegeven opdracht van een onjuiste rechtsopvatting is uitgegaan nu die inhoud en reikwijdte bepaald worden door hetgeen partijen zijn overeengekomen en het hof heeft nagelaten te onderzoeken welke betekenis partijen over en weer redelijkerwijs aan elkaars verklaringen en uitlatingen ter zake mochten toekennen en hetgeen zij redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Kortom: het hof is voorbijgegaan aan de Haviltex-maatstaf. Deze klacht wordt gegrond bevonden door de Hoge Raad. Het hof heeft de omvang van de opdracht slechts beredeneerd vanuit een uitgangspunt dat het koos op basis van de vaststelling van hetgeen tussen partijen met betrekking tot de opdracht niet in geschil is, namelijk dat B aan A een opdracht heeft verstrekt tot het doen van ruimte/volume-onderzoek. Het hof is hierbij echter voorbijgegaan aan het partijdebat over de vraag wat ‘het doen van ruimte- en volumeonderzoek’ concreet inhield. Het hof is in het geheel niet ingegaan op de door A aangevoerde stellingen ten betoge dat de opdracht veel ruimer was dan B verdedigde, welke stellingen onder meer inhielden dat A na elk locatieonderzoek gerapporteerd heeft, dat het onderzoek vervolgens mondeling door partijen werd besproken en dat B noch naar aanleiding van de door haar ontvangen schriftelijke rapportages waaruit bleek van de thans in rekening gebrachte werkzaamheden ten behoeve van het bouwproject en het programma van eisen, noch naar aanleiding van de mondelinge besprekingen, uitlatingen heeft gedaan waaruit A moest afleiden dat B meende dat A werkzaamheden verrichtte waarvoor hij geen opdracht had gekregen. Het hof heeft dan ook kennelijk de Haviltex-maatstaf, aan de hand waarvan de rechter de inhoud van een overeenkomst behoort vast te stellen, miskend. De Hoge Raad plaats hierbij de opmerking dat ook gedragingen van partijen na het sluiten van de overeenkomst van belang kunnen zijn voor de aan die overeenkomst te geven uitleg.

A heeft bij V een inboedelverzekering afgesloten via een online-aanvraagformulier. A lijdt schade aan haar inboedel, die zich in een opslag bevond, als gevolg van een brand. V wijst schadevergoeding onder de polis af. A stelt dat de polisvoorwaarden haar pas na het schade-evenement bekend zijn geworden en dat, nu de voorwaarden slechts vanaf de website waren in te zien, deze haar niet in rechtens relevante zin ter hand zijn gesteld bij het aangaan van de overeenkomst. Het hof volgt A niet in haar stelling dat de (algemene) voorwaarden vernietigbaar zijn op grond van artikel 6:233 sub b BW, omdat vaststaat dat de overeenkomst langs elektronische weg tot stand is gekomen. Gelet op artikel 6:234 lid 2 BW kon V er dan ook mee volstaan de voorwaarden bij het sluiten van de overeenkomst langs elektronische weg aan A ter beschikking te stellen, op een zodanige wijze dat deze door haar konden worden opgeslagen en toegankelijk waren ten behoeve van latere kennisneming. Niet in geschil is dat V aan dit voorschrift heeft voldaan. A heeft immers niet betwist dat zij tijdens de aanvraagprocedure, alvorens een overeenkomst tot stand kwam, zich akkoord heeft moeten verklaren met de voorwaarden, die zij op dat moment via een hyperlink kon inzien, opslaan en printen. Ook daarna kon zij, via de link op het elektronische polisblad, de voorwaarden (blijven) raadplegen. Het hof gaat dan ook uit van de toepasselijkheid en geldigheid van de algemene voorwaarden. Op grond van de polisvoorwaarden biedt de inboedelverzekering geen dekking voor schade aan of verlies van inboedel, omdat onder ‘inboedel’ wordt verstaan ‘alle roerende zaken die deel uitmaken van de huishouding (woonhuis)’. De inboedel van A stond gestald in een opslag. Uit de polisvoorwaarden blijkt dat de goederen niet alleen binnenshuis verzekerd zijn, maar ook buitenshuis – zij het dat er dan maximale vergoedingen en zekere beperkingen gelden – en tevens in een ander huis of gebouw, mits de goederen daar niet langer dan drie maanden liggen. Met die laatste beperking is kennelijk beoogd dat alleen inboedelgoederen die zich tijdelijk in een ander huis of gebouw dan het woonhuis van de verzekeringnemer bevinden, onder de verzekeringsdekking vallen. Over deze betekenis kan ook bij A geen misverstand hebben bestaan, zeker nu zij makelaar is en dus geacht kan worden de mogelijkheden en beperkingen van dit soort verzekeringen te kennen en te begrijpen. A heeft erkend dat de verbrande goederen nooit deel hebben uitgemaakt van de inboedel op haar woonadres, maar behoorden tot de kantoorinventaris van haar bedrijf. Gelet daarop kan niet worden gezegd dat deze zaken deel uitmaakten van haar huishouding, ook niet als zij onder het begrip ‘bedrijfsuitrusting/spullen van anderen’ vallen. Dat deze goederen niet meer voor het bedrijf van A werden gebruikt – en dat het gaat om zaken als een tafel, stoelen en een computer, die net zo goed in haar huis hadden kunnen staan – maakt niet dat deze goederen tot de inboedel van haar huis zijn gaan behoren in de zin van de polisvoorwaarden. Omdat het niet gaat om goederen die op enig moment deel uitmaakten van de huishouding van A, vallen zij ook niet onder de dekking voor goederen die zich tijdelijk in een ander huis of gebouw bevinden. Of de goederen ten tijde van de brand al dan niet reeds langer dan drie maanden waren opslagen, kan daarom verder in het midden blijven.

Enza levert sinds 17 augustus 2005 zogenaamde Sunstream- en Arancazaden aan Agro Care, een grote tomatenteler in Nederland. Partijen hebben vanaf het begin van de levering een geschil over de prijs die rust op de licentievergoeding en of er wel of geen recht staat aan de zijde van Enza doorlevering van de zaden te beperken. Op 11 juni 2007 zegt Enza de overeenkomst per brief op, met een in acht genomen opzegtermijn van ruim een jaar. Nu Enza geen Sunstreamzaad meer levert, betrekt Agro Care de zaden uit het buitenland. Agro Care stelt dat Enza niet gerechtigd was de overeenkomst op te zeggen, nu zij hiervoor geen zwaarwegend belang kan aantonen. De rechtbank stelt dat, indien wet en overeenkomst niet voorzien in een regeling van de opzegging, een overeenkomst in beginsel opzegbaar is, tenzij de eisen van redelijkheid en billijkheid er toe leiden dat opzegging slechts mogelijk is indien daar een voldoende zwaarwegende grond voor bestaat. Uit diezelfde eisen kan, eveneens in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval, voortvloeien dat een bepaalde opzegtermijn in acht moet worden genomen. (HR 28 oktober 2011, LJN BQ9854). Een zwaarwegende grond zal bijvoorbeeld vereist zijn in een situatie waarin de opgezegde partij voor haar bedrijfsvoering in overwegende mate afhankelijk is van de voortzetting van de overeenkomst. Niet is gebleken dat Agro Care voor de teelt van Sunstreamtomaten afhankelijk is van de overeenkomst. De stelling van Agro Care dat zij voor levering van het Sunstreamzaad afhankelijk is van Enza, is niet houdbaar, gelet op het feit dat zij toen zij niet geleverd kreeg van Enza toch in staat is geweest diverse hectaren Sunstreamtomaten te telen. Agro Care heeft namelijk de afgelopen jaren de betreffende zaden uit het buitenland betrokken. De enkele omstandigheid dat de opzegging van de overeenkomst een nadelig effect heeft voor Agro Care en voor haar schade oplevert, is onvoldoende om te kunnen concluderen dat een zwaarwegende grond voor opzegging vereist was. Uiteraard kon van Enza verwacht worden dat zij bij haar opzegging rekening hield met de gerechtvaardigde belangen van Agro Care. Uit de eisen van redelijkheid en billijkheid vloeit voort dat een bepaalde opzegtermijn in acht genomen diende te worden. In casu is sprake van een overeenkomst die is aangegaan op 17 augustus 2005 en op 11 juni 2007 is opgezegd per 31 juli 2008. De opzegtermijn die in acht is genomen, bedraagt derhalve ruim een jaar, terwijl de overeenkomst tussen partijen op dat moment minder dan twee jaar van kracht was. Agro Care heeft niet aangevoerd bepaalde investeringen te hebben gedaan die nog moeten worden terugverdiend, of in haar bedrijfsvoering tijd of kosten kwijt te zijn met de omschakeling naar de nieuwe situatie die door de opzegging is ontstaan. Bovendien is het maar de vraag of er een nieuwe situatie is ontstaan door opzegging van de overeenkomst, nu gebleken is dat Agro Care, ook nadat de overeenkomst was opgezegd en zonder dat zij van Enza zaad geleverd kreeg, in staat is geweest diverse hectares Sunstreamtomaten te telen. Verder is van belang dat het voor Agro Care van meet af aan duidelijk was dat partijen ernstig van mening verschillen over een verschuldigde licentievergoeding en over de vraag of Enza doorlevering van de zaden zou mogen beperken. Ook daarom was Enza in ieder geval bevoegd de overeenkomst te doen beëindigen met inachtneming van de door haar gehanteerde opzegtermijn van 13 maanden.

De gemeenteraad biedt A een pand te koop aan. Vier jaar na het verkoopbesluit wordt het pand geleverd. A heeft diezelfde dag de onroerende zaak geleverd aan B. Weer vijf jaar later heeft een juridisch beleidsmedewerker namens de gemeente een verklaring ondertekend waarin staat dat A namens B de onderhandelingen met de gemeente inzake de aankoop van de onroerende zaak heeft gevoerd, waarop een akte van rectificatie wordt opgemaakt waarin staat dat de onroerende zaak door A namens B was gekocht en daarom rechtstreeks aan haar geleverd had dienen te worden. De gemeente werd volgens de tekst van de akte vertegenwoordigd door de beleidsmedewerker. De gemeente heeft hier geen weet van. A en B stellen hierop de gemeente aansprakelijk, waarop de gemeente vier jaar later een accountantsonderzoek instelt voor de bepaling van de schade. De gemeente concludeert hieruit dat A en B geen schade hebben geleden. De beleidsmedewerker laat aan A weten dat de gemeente zich op het standpunt stelt dat A geen schade als gevolg van een handeling van de gemeente heeft geleden en vraagt ander bewijs dan de rectificatieakte dat het pand direct aan B geleverd diende te worden. Echter, een half jaar later, en zonder aangedragen bewijs van A en B, ondertekent de beleidsmedewerker toch namens de gemeente een vaststellingsovereenkomst waarin partijen een derde verzoeken tot een bindend advies tot bepaling van de schade aan A. De gemeente heeft ook hier geen weet van. Dit onderzoek leidt tot de conclusie dat de schade bijna even hoog is als de verkoopwaarde destijds, waarop een kortgedingprocedure wordt ingesteld. Hiervan heeft de gemeente ook geen weet, tot de betekening van het kortgedingvonnis. In deze bodemprocedure vraagt de gemeente een verklaring voor recht dat zij niet is gebonden aan de tussen de beleidsmedewerker en A en B gesloten vaststellingsovereenkomst en het daaruit voortvloeiend bindend advies. De gemeente stelt dat zij geen weet had van de onbevoegde vertegenwoordiging tot aan de betekening van het kortgedingvonnis. De vraag is of de gemeente de schijn heeft gewekt dat de beleidsmedewerker over een toereikende volmacht beschikte om deze overeenkomst te sluiten en waar A en B in redelijkheid op mochten afgaan (artikel 3:61 lid 2 BW). Deze schijn is niet gewekt door toedoen van het in dit geval bevoegde orgaan van de gemeente, dat wil zeggen door een verklaring of gedraging, waaronder overigens ook een nalaten moet worden begrepen (HR 1 maart 1968, NJ 1968, 246). De contacten met A inzake de schadeclaim zijn immers telkens door de beleidsmedewerker onderhouden en niet door het College van B & W. Voor toerekening van de schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid aan de gemeente kan echter ook plaats zijn indien A en B gerechtvaardigd hebben vertrouwd op een volmachtverlening aan de beleidsmedewerker op grond van feiten en omstandigheden die voor risico van de gemeente komen, en waaruit naar verkeersopvattingen zodanige schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid kan worden afgeleid. Uit de veronderstelde algemene bekendheid met de in de wet verankerde bevoegdheidsverdeling volgt dat op A en B een grotere onderzoeksplicht rust bij de vraag of de beleidsmedewerker handelt in overeenstemming met het College van B & W en de burgemeester en aldus wel vertegenwoordigingsbevoegd is. Daarbij komt betekenis toe aan de omstandigheid dat A en B werden bijgestaan door een juridisch professional die op het punt van de beslissings- en vertegenwoordigingsbevoegdheid alert dient te zijn en met de wettelijke regeling op dit punt bekend mag worden verondersteld. De gevolgen die het aannemen van de binding aan een overeenkomst zal hebben voor de pseudoprincipaal vormt bij de beoordeling een relevante omstandigheid, aldus de conclusie van de A-G bij HR 2 december 2011 (LJN BT7490). De onderhavige overeenkomst heeft verstrekkende gevolgen voor de gemeente, omdat de schadeclaim ruim €100.000 bedraagt. Voorts merkt het hof op dat de beleidsmedewerker een opmerkelijke wisseling maakt in zijn standpunt. De beleidsmedewerker was eerst van mening dat van een verplichtende tekortkoming aan de kant van de gemeente geen sprake was. Kort gezegd deelde hij in de brief immers mee dat de gemeente de onroerende zaak destijds terecht aan A en niet aan B heeft geleverd, en dat A en B geen schade hebben geleden. Deze opvallende standpuntwisseling, nu de beleidsmedewerker eerder een rectificatie-akte ondertekende waarin het tegendeel wordt gezegd, moet bij A en B ten minste verwondering hebben gewekt. Vervolgens is de beleidsmedewerker kort daarna wel weer bereid de vaststellingsovereenkomst te ondertekenen, welke overeenkomst blijkens de tekst ervan van het tegenovergestelde uitgaat, namelijk dat ‘niet op de juiste wijze’ is geleverd, dat wil zeggen aan A in plaats van aan B. Ook zou de overeenkomst mogelijk tot de vaststelling van een schadebedrag kunnen leiden, waar de beleidsmedewerker zich kort daarvoor nog op het standpunt had gesteld dat van een tekortkoming en van schade in het geheel geen sprake was. Dit had A en B ertoe moeten brengen te onderzoeken of de beleidsmedewerker (nog) wel met medeweten en instemming van het College van B & W handelde. Een dergelijk onderzoek was betrekkelijk eenvoudig uit te voeren. Een en ander leidt er toe dat tussen A en B en de gemeente geen vaststellingsovereenkomst tot stand is gekomen.

X is eigenaar van een pand dat grenst aan een perceel waar aannemingsbedrijf BouwGroep voornemens is een nieuw pand te bouwen. X is bang dat de werkzaamheden schade kunnen toebrengen aan zijn pand, waarop partijen besluiten het pand voor én na de bouw te controleren. BouwGroep stuurt vervolgens een verslag van de voorcontrole aan X, waarin de zinsnede is opgenomen dat ‘mocht er dan blijken dat er meer schade is ontstaan aan het pand, dan zal BouwGroep deze op zijn kosten herstellen’. Bij de nacontrole blijkt er schade geleden te zijn door X. Een deskundige begroot de schade op ongeveer €50.000. X vordert betaling van de herstelkosten zoals beraamd door de deskundige. De rechtbank heeft overwogen dat de brief verzonden door BouwGroep aan X niet anders kan worden opgevat dan als een intentieverklaring waarbij BouwGroep zich bereid heeft verklaard eventuele schade ten gevolge van de werkzaamheden op eigen kosten te herstellen. Hieruit kan geen verplichting voor X worden afgeleid om eventuele schade met uitsluiting van enig alternatief, door BouwGroep te laten herstellen. BouwGroep klaagt hierover bij het hof en stelt dat in de brief als doel en strekking heeft dat voor het geval schade aan de woning zou ontstaan ten gevolge van de werkzaamheden, BouwGroep deze schade zou herstellen waarmee voor X de verplichting ontstond dat zij BouwGroep tot dit herstel zou toelaten. BouwGroep herhaalt haar standpunt uit de eerste aanleg dat het bij de gestelde overeenkomst in bedoelde brief om een vaststellingsovereenkomst in de zin van artikel 7:900 lid 1 BW gaat, nu immers partijen met het oog op de voorkoming van onzekerheid of een geschil voormelde afspraken hebben gemaakt over de staat van de woning en het herstel van eventuele schade door BouwGroep. Volgens X behelst de brief slechts een erkenning van aansprakelijkheid van BouwGroep behelst. X bestrijdt dat zij zich met het ondertekenen van de brief verbonden heeft om BouwGroep exclusief het herstel te laten uitvoeren. Volgens het hof kan uit de bewoordingen van de brief taalkundig niet meer of anders worden afgeleid dan dat BouwGroep bereid was de kosten van het herstel van de schade voor haar rekening te nemen, maar niet door wie die werkzaamheden (en bij uitsluiting) zouden worden verricht. Het hof overweegt dat de betekenis van een omstreden beding in een schriftelijke overeenkomst door de rechter moet worden vastgesteld aan de hand van hetgeen partijen destijds hebben verklaard en uit elkaars verklaringen en gedragingen overeenkomstig de zin die zij daaraan in de gegeven omstandigheden redelijkerwijs mochten toekennen, hebben afgeleid en van hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten (Haviltex-criterium). Nu BouwGroep zich in rechte beroept op de rechtsgevolgen van de door haar gegeven uitleg van de gestelde overeenkomst, rust op haar de plicht deze met concrete feiten en omstandigheden te onderbouwen, hetgeen zij niet, althans onvoldoende heeft gedaan. De enkele stelling dat dit voor haar een forse kostenbesparing zou betekenen, omdat zij de werkzaamheden dan in eigen beheer kon uitvoeren, is daartoe ontoereikend.

De auteur bespreekt de ontwikkelingen in het vermogensrecht in de periode maart tot september 2012 en concludeert dat voor absolute nietigheid steeds minder plaats is. Verder zijn er belangrijke ontwikkelingen gaande op het snijvlak van consumenten- en overeenkomstenrecht. Er is deining ontstaan door de uitbreiding van de werkgeverszorgplicht en bijbehorende aansprakelijkheid ex artikel 7:658 BW op zzp’ers. Maar eigenlijk past dit heel goed in het systeem van het algemene aansprakelijkheidsrecht. En dan is er nog die uitspraak die van belang is voor alle regresvorderingen. Moeilijk is uit te leggen dat de regresvordering van een borg wel voorafgaand aan betaling bestaat vanuit faillissementsoogpunt, maar niet vanuit verjaringsoogpunt. Maar dat lukt toch.

Op 23 december 2011 bepaalde de Hoge Raad dat effectenleaseproducten, bestaande uit een lening- en een koopelement, met verschillende rentetermijnen en aflossing ineens, als koop op afbetaling kunnen kwalificeren. De auteur onderzoekt of dit gevolgen heeft voor de toekenning van aandelengerelateerde beloningen.

De helft van de business-to-business-ondernemingen vindt dat het betaalgedrag van hun klanten verslechtert. Een op de acht betaalt te laat en een kwart daarvan geeft aan niet anders te kunnen vanwege financiële problemen. Meer dan de helft van de bedrijven geeft echter aan bewust de betalingstermijn te overschrijden, zo blijkt uit onderzoek van creditmanagementorganisatie GGN. Bedrijven betalen opzettelijk te laat, omdat de eigen organisatie een andere termijn voor ogen heeft, of om de eigen liquide middelen op peil te houden. Vooral kleine bedrijven zijn de dupe van uitgestelde betalingen, omdat zij geen buffer hebben om dit op te vangen. Het aantal oninbare vorderingen neemt licht toe. Werd in 2010 nog 3% van de facturen nooit voldaan, in 2012 is dat 4%. Het totale oninbare bedrag is volgens een kwart van de bedrijven toegenomen in het afgelopen jaar. Volgens 61% is het gelijk gebleven en 9% signaleert een afname. Bij digitaal factureren ligt het percentage betalingen dat binnen de termijn voldaan wordt met 79% hoger dan bij facturen die per post worden gestuurd (69%). Toch kiest iets meer dan de helft van de ondernemingen nog voor papieren facturen. Volgens 41% van de bedrijven zorgt een telefonische aanmaning richting de debiteur ervoor dat er eerder betaald wordt dan wanneer er alleen een aanmaning per post gestuurd wordt. Het onderzoek werd uitgevoerd onder 410 bedrijven met tien of meer medewerkers.

M heeft een verzekering conform de Wet Aansprakelijkheid Motorrijtuigen (WAM) afgesloten bij verzekeraar Aegon. De polisvoorwaarden sluiten schade uit veroorzaakt door niet wettelijk bevoegde bestuurder, tenzij ‘de verzekerde aantoont, dat de daarin bedoelde omstandigheden zich buiten zijn weten en tegen zijn wil hebben voorgedaan en hem daarvan redelijkerwijs geen verwijt treft’. M heeft een zoon, Z. Deze zoon heeft zijn rijbewijs nog niet behaald, maar heeft het examen al wel aangevraagd. Hij rijdt thuis ook al op grote landbouwmachines. Wanneer hij op een avond thuis zit met zijn vriend V, besluit hij om samen met V op pad te gaan in de auto van M. Hij heeft op dat moment te veel gedronken. M ligt op bed en hij vraagt zijn moeder niet om toestemming. De auto slaat over de kop, waardoor V letsel oploopt. Aegon komt met de verzekeraar van V overeen dat V voor 25% zijn eigen schade dient de dragen en dat Aegon de rest zal vergoeden. Aegon vordert dit bedrag van M en Z. M beroept zich op de hiervoor geciteerde uitzondering in de polisvoorwaarden. Volgens M heeft Z de auto buiten haar wetenschap in gebruik genomen: zij lag al op bed en het is zeer aannemelijk dat zij al sliep toen Z zonder toestemming de sleutels van de auto bemachtigde en met de auto is gaan rijden. Uit het feit dat het gebruik buiten haar weten heeft plaatsgevonden, volgt volgens het hof nog niet dat zij het niet eens was met dat gebruik en dat dit gebruik dus ook tegen haar wil plaatsvond. Het enkele feit dat M, zoals zij stelt, geen toestemming heeft gegeven voor het gebruik van haar auto, kan niet zonder meer de conclusie dragen dat dit gebruik tegen haar wil heeft plaatsgevonden. Of dat laatste het geval is, is onder meer afhankelijk van het antwoord op de vraag of Z eerder de auto heeft gebruikt en, indien niet, of M er rekening mee diende te houden dat Z haar auto zou gebruiken wanneer hem dat uitkwam. M heeft in haar conclusie van repliek uiteengezet dat Z bevoegd bestuurder was van grote landbouwmachines, dat hij zijn rijexamen al had aangevraagd en dat de weersomstandigheden die nacht niet slecht waren, zodat ‘het best wel goed had kunnen gaan’. Hieruit volgt eerder dat M er rekening mee kon houden dat Z er geen been in zou zien de auto onder omstandigheden te gebruiken, dan dat dit gebruik voor haar als een totale verrassing kwam. Onder deze omstandigheden had het op de weg van M gelegen om te stellen dat zij Z het gebruik van haar auto uitdrukkelijk verboden had. Het hof laat bij dit oordeel nog buiten beschouwing dat M met haar stelling dat ‘zeer aannemelijk is dat zij sliep’ de mogelijkheid openlaat dat zij niet sliep toen Z wegreed met de auto. Nu M en Z de schade dienen te vergoeden aan Aegon, dient het hof te beoordelen of Aegon te toeschietelijk geweest met het percentage eigenschuld van V, zoals M en Z stellen. Nu V net als Z alcohol had gebruikt en wist dat Z geen rijbewijs had, heeft hij volgens M en Z het risico op een ongeval aanvaard en dient hij een hoger percentage dan 25 van de schade te dragen wegens eigen schuld. Het hof stelt dat de enkele omstandigheid dat degene die gaat meerijden met een onder invloed van alcohol verkerende bestuurder van deze toestand van de bestuurder op de hoogte was of had behoren te zijn, brengt niet mee dat de meerijder naar recht en billijkheid in het geheel geen aanspraak op schadevergoeding heeft (Hoge Raad 12 oktober 1990, LJN AC2674). Dat Z ook niet over een rijbewijs beschikte, leidt niet tot een ander oordeel. Z was bevoegd grote landbouwvoertuigen te besturen en had reeds zijn rijexamen aangevraagd. Er kan dan ook van worden uitgegaan dat Z over de vaardigheden beschikte een personenauto te besturen. De vraag die resteert, is of het in aanmerking genomen percentage eigen schuld te laag is. In de rechtspraak over eigen schuld in verband met het meerijden met een bestuurder die alcohol heeft gebruikt, wordt geregeld 25% gehanteerd. Het in een minnelijke regeling hanteren van een dergelijk percentage roept dan ook niet al op voorhand vragen op. Naar het oordeel van het hof is het percentage in dit geval ook passend. In dit verband overweegt het hof dat het vastgestelde alcoholpromillage van Z weliswaar (onaanvaardbaar) hoog is, maar er niet op wijst dat Z dronken was. Mede gelet op de hiervoor vastgestelde rijvaardigheden van Z, acht het hof 25% eigen schuld op zijn plaats. Aegon heeft dan ook niet ingestemd met een te laag percentage eigen schuld.

In 1981 hebben de Provinciale Staten van Friesland een afvalstoffenplan voor de provincie Friesland vastgesteld. Ter uitvoering van dit gestelde doel is het Openbaar Lichaam Afvalverwijdering Friesland (OLAF) opgesteld. In de regelgeving van OLAF staat opgenomen dat ‘uittreding van een of meer gemeenten uit deze regeling kan slechts geschieden met ingang van 1 januari van enig kalenderjaar, mits het desbetreffende besluit tenminste een jaar tevoren aan het algemeen bestuur toegezonden is’. In 1995 besluiten de Friese gemeenten tot privatisering van OLAF en richten de NV Afvalsturing op. De aandeelhouders van Afvalsturing zijn het voormalige OLAF en de Friese gemeenten, waaronder Smallingerland. In de conceptovereenkomst tussen Smallingerland en Afvalsturing is opgenomen dat het contract is gesloten voor onbepaalde tijd en ‘de gemeente zal deze raamovereenkomst niet opzeggen, tenzij bijzondere redenen, hiervan uitgezonderd tariefstellingen, haar daartoe nopen en zij de daaruit resulterende kosten voor haar rekening neemt zodanig dat hierdoor voor de overige deelnemende gemeenten en/of Afvalsturing Friesland geen financieel nadeel en/of extra kosten ontstaan.’ Smallingerland heeft bij brief van 8 maart 1995 aan Afvalsturing bericht dat deze bepaling voor haar niet aanvaardbaar is. Nadien is geen gewijzigd concept van Afvalsturing ontvangen. De aandeelhouders van Afvalsturing (waaronder Smallingerland) hebben in de loop der tijd met het verrichten van diverse grote investeringen ingestemd, waarmee in totaal een bedrag van ruim 100 miljoen euro was gemoeid. Tussen partijen ontstaat op enig moment discussie over onder meer de leveringsplicht van Smallingerland jegens Afvalsturing en de hoogte van de tariefstelling voor de afvalverwerking. Aangezien Afvalsturing weigert een lagere tariefstelling te hanteren voor Smallingerland, bericht Smallingerland Afvalsturing voornemens te zijn de levering van afval aan Afvalsturing te beëindigen. Negen maanden later neemt Smallingerland het besluit de overeenkomst definitief op te zeggen en hanteert een opzegtermijn van negen maanden. Afvalsturing zou wegens de collectiviteit te grote en risicovolle investeringen doen die Smallingerland niet nodig heeft. Bij brief van 19 oktober 2006 heeft Smallingerland de overeenkomst tot levering van huishoudelijk afval tegen 1 augustus 2007 opgezegd. Volgens Afvalsturing voorziet de rechtsverhouding tussen partijen in de opzeggingsregeling zoals neergelegd in de gemeenschappelijke regeling OLAF. Volgens Afvalsturing zijn alle rechten en verplichtingen van OLAF overgedragen aan Afvalsturing en daarmee ook de rechten en plichten die voortvloeien uit de uittredingsregeling van OLAF. Het hof volgt Afvalsturing daarin niet. Nergens blijkt uit dat de ‘rechten en plichten’ van de gemeenschappelijke regeling OLAF aan Afvalsturing zijn overgedragen. Afvalsturing diende een afzonderlijke overeenkomst met de gemeenten te sluiten teneinde gebondenheid te bewerkstelligen aan een opzeggingsbepaling als bedoeld in de OLAF-regeling. Blijkens de conceptovereenkomst heeft Afvalsturing dat ook geprobeerd met de gemeente Smallingerland, maar heeft Smallingerland een dergelijke bepaling niet aanvaard. De gezamenlijke afvalwerking door de Friese gemeenten heeft van 1984 tot begin 1995 plaatsgevonden in de vorm van een gemeenschappelijke regeling OLAF, en is nadien geprivatiseerd in de vorm van een naamloze vennootschap met de Friese gemeenten als aandeelhouders en tevens als contractspartijen/cliënten van Afvalsturing. De samenwerking tussen partijen heeft dus ruim 23 jaar geduurd, waarvan 11 jaar in het kader van OLAF en 12 jaar in geprivatiseerde vorm. Afvalsturing heeft betoogd dat zij voor haar bedrijfsvoering in aanzienlijke mate afhankelijk is van de toelevering van huishoudelijk afval door Smallingerland, te weten 8%. Naar het oordeel van het hof is daarmee nog niet gegeven dat Afvalsturing voor haar bedrijfsvoering afhankelijk is van de voortzetting van de leveringsrelatie met Smallingerland. Inmiddels zijn sedert de datum waarop de overeenkomst is beëindigd ruim vijf jaren verstreken. Als het vertrek van Smallingerland aanleiding zou hebben gegeven tot (bijzondere) problemen in de (voortgezette) bedrijfsvoering van Afvalsturing, had dat inmiddels aan de hand van de jaarstukken aangetoond kunnen worden, wat niet het geval is. Het hof is van oordeel dat aan het beginsel van contractsvrijheid en gezonde concurrentieverhoudingen op de markt van afvalverwerking een groter gewicht toekomt dan aan de door Afvalsturing geopperde bezwaren. Daarbij weegt sterk mee dat de aandeelhouders van Afvalsturing (de Friese gemeenten) er in 1995 zelf voor hebben gekozen om de afvalverwerking in hun gemeenten niet langer in de vorm van het openbaar lichaam OLAF te doen plaatsvinden, maar uitsluitend nog in geprivatiseerde vorm, via Afvalsturing. Met de cliënt Smallingerland is vervolgens geen regeling omtrent opzegging en de financiële gevolgen daarvan overeengekomen. Smallingerland is immers niet akkoord gegaan met de opzegregeling van Afvalsturing, waarna partijen niets meer overeen zijn gekomen. De mogelijkheid van beëindiging door opzegging van de met Afvalsturing gesloten overeenkomst op de grond dat een gemeente van mening is dat de tarieven die zij moet betalen te hoog zijn in relatie tot de mogelijkheden die zij elders meent te kunnen bedingen, is daarvan een voorzienbaar gevolg. De door Smallingerland in acht genomen opzegtermijn van ruim negen maanden is redelijk. Het hof is in dat verband van oordeel dat met de gehanteerde opzegtermijn reeds in voldoende mate rekening is gehouden met de door Afvalsturing gedane investeringen, aangezien Smallingerland als aandeelhouder daarin heeft bijgedragen.

X heeft een smalle strook grond van 3 centiare (20 cm x 19 m) van het perceel van Y in bruikleen om genoeg ruimte te hebben om met zijn auto de garage te kunnen bereiken. Wanneer Y overlijdt, vraagt X de erven van Y hem een strook van 50 centimeter te koop aan te bieden. Erfgenaam A doet een tegenaanbod en biedt de in bruikleen genomen strook van 20 centimeter te koop aan. X gaat akkoord met dit voorstel. De behandelend notaris stuurt A een brief met een plattegrond waarop schetsmatig staat aangegeven waar voorheen het gebruiksrecht van X was gevestigd. Uit die tekening volgt dat het stukje grond geen 20 cm breed is, maar 40 cm. De tekening is gevoegd bij de concept-leveringsakte, waarin gesproken wordt over ‘een stukje grond van ongeveer 7 centiare’. A reageert op het concept, maar niet vanwege de discrepantie tussen het aanbod en de akte: hij vraagt zich af waarom niet de exacte berekening van 0,4 x 19 meter (7,6 centiare) is opgenomen en verlangt dat de notaris de akte overeenkomstig aanpast. Aan de eerder afgesproken 3 centiare wordt niet meer gerefereerd. A sluit af met een opgewekt ‘Vanzelfsprekend ben ik nog steeds bereid mee te werken aan de transactie.’ De overige erfgenamen hebben de gevraagde volmachten zonder enig voorbehoud naar de notaris opgestuurd. X plaatst vervolgens een hekwerk op het terrein van de erven. Plotseling weigert A iedere verdere medewerking, waaronder het ondertekenen van de leveringsakte. X stelt in kort geding dat partijen een koopovereenkomst hebben gesloten, waarbij X een stuk grond van 7,6 centiare heeft gekocht van de erven van Y. De erven ontkennen de gestelde verplichting tot levering en betwisten dat een koopovereenkomst tot stand is gekomen. Tussen partijen is geen overeenstemming bereikt over de grootte van de eventueel te leveren strook grond, zo stellen de erven. Wel zijn zij bereid tot overdracht van de aan X in bruikleen gegeven strook grond van ongeveer 3 centiare. De vordering in dit kort geding in conventie is voor toewijzing vatbaar wanneer met een voldoende mate van waarschijnlijkheid te verwachten valt dat de bodemrechter zal oordelen dat tussen partijen een koopovereenkomst tot stand is gekomen zoals door X gesteld. De voorzieningenrechter leidt uit de vaststaande feiten af dat, hoewel de communicatie tussen partijen af en toe met horten en stoten en in een geleidelijk (en onnodig) verslechterende sfeer is verlopen, aan deze eis is voldaan. Het kennelijk belangrijkste probleem in de geschiedenis van de totstandkoming van de gestelde overeenkomst betreft de afmetingen van de te leveren grond. Uit de feiten komt naar voren dat A hierover op verschillende momenten niet optimaal duidelijk heeft gecommuniceerd. De erven van Y hadden eenvoudig bezwaar kunnen maken tegen de door de notaris in de conceptakte en de bijbehorende tekening aangegeven positie en afmetingen van de te leveren grond, maar hebben dat niet gedaan (behalve A, door de notaris te vragen om wijziging van de oppervlakte van ‘ongeveer 7 centiare’ naar ‘7,6 centiare’). Verdere bezwaren tegen de omvang ontbreken en zijn ook daarna uitgebleven. A heeft vervolgens geschreven vanzelfsprekend bereid te zijn mee te werken aan de transactie. De overige erfgenamen hebben de gevraagde volmachten zonder enig voorbehoud naar de notaris opgestuurd. Op grond van deze gang van zaken is de gevolgtrekking gerechtvaardigd dat de erven van Y akkoord zijn gegaan met de in de conceptakte en in de bijbehorende tekening aangegeven omvang van de te leveren grond, te weten 7,6 centiare.

Onderwijsinstelling V geeft een bewijs van internet-inschrijving af, waaruit blijkt dat K zich heeft ingeschreven voor een opleiding. In de inschrijfvoorwaarden is opgenomen dat er bij inschrijving via internet een bedenktijd van zeven dagen geldt waarbinnen de overeenkomst nog zonder opgave van redenen kan worden ontbonden. V vordert betaling van het inschrijfgeld van K. K stelt dat zij meteen na ontvangst van de lesboeken de doos met boeken aan V heeft teruggestuurd met een begeleidende brief, waarin K uitlegt om gezondheidsredenen niet aan de studie te kunnen beginnen. V erkent de teruggezonden doos 1 maand na de bedenktijd te hebben ontvangen, maar erkent niet dat zij met de begeleidende brief van K bekend was. De kantonrechter gaat er vanuit dat het V duidelijk moest zijn geweest dat K van de overeenkomst afzag. Ook is het duidelijk dat V de retourzending – ook zonder begeleidend schrijven – heeft opgevat als ontbinding van de overeenkomst door K. Ook de verstreken betalingstermijn van 30 dagen had voor V aanwijzing behoren te zijn dat K van de bedenktijd gebruik wilde maken en van de overeenkomst afzag. Gebruikmaking van de bedenktijd om alsnog af te zien van de overeenkomst kan vormvrij geschieden, zij het dat aan de koper op duidelijke en begrijpelijke wijze schriftelijk de vereisten voor de gebruikmaking van het recht tot ontbinding van de overeenkomst moeten zijn gemeld (artikel 7:46c lid 2 BW). Conform artikel 7:46d lid 1 BW is de termijn voor ontbinding, zonder opgaaf van redenen, 7 werkdagen na ontvangst van de zaak. Indien echter niet is voldaan is aan de in artikel 7:46c lid 2 BW gestelde vereisen, bedraagt deze termijn 3 maanden. V heeft volgens de kantonrechter verzuimd feiten te stellen waaruit volgt dat de bedenktijd inderdaad 7 dagen bedroeg. Uit het bewijs van internet-inschrijving blijkt dit niet. V heeft volstaan met het overleggen van haar inschrijfvoorwaarden, maar zij geeft niet aan hoe en wanneer deze aan K kenbaar zijn gemaakt. Aldus heeft zij niet aannemelijk gemaakt dat zij K uiterlijk bij de aflevering van het lespakket op de mogelijkheid van ontbinding heeft gewezen. De bedenktijd bedraagt dus niet 7 dagen, maar 3 maanden. Ook in het geval de inschrijfvoorwaarden wel (tijdig) aan K kenbaar zouden zijn gemaakt, heeft V niet aan haar informatieverplichtingen voldaan. De inschrijfvoorwaarden van V vermelden een kortere termijn dan in de wet is bepaald, namelijk 7 dagen na de in de bevestiging genoemde datum in plaats van 7 werkdagen na de ontvangst van het lespakket. In de bevestiging van de inschrijving is vermeld: ‘U kunt het lespakket binnen enkele dagen in huis verwachten’. V heeft niet gesteld wanneer zij het lespakket aan K heeft gezonden, maar dat zal dus op zijn vroegst enkele dagen later zijn geweest. Ook om die reden is volgens de kantonrechter niet voldaan aan alle in artikel 46c lid 2 BW gestelde eisen van het duidelijk en begrijpelijk bekend maken van de vereisten voor de gebruikmaking van het recht tot ontbinding, zodat de bedenktijd 3 maanden bedraagt en K tijdig heeft ontbonden.

M en V hebben gezamenlijk een woning in eigendom verkregen. Ter financiering hiervan zijn M en V gezamenlijk een hypotheeklening aangegaan. Tot zekerheid voor de aflossing van deze lening hebben zij een levensverzekering afgesloten waarbij M en V gezamenlijk verzekeringnemer waren. V was begunstigde bij overlijden van M, terwijl M de begunstigde was bij het overlijden van V. Weliswaar waren de rechten uit de verzekering verpand aan de hypotheekhouder, maar doordat M en V een partnerverklaring hadden afgelegd, bleven zij aangewezen als eerste begunstigden voor de overlijdensuitkering. In verband met het einde van de relatie tussen M en V heeft V de verzekeraar verzocht de begunstiging te wijzigen in die zin dat bij haar overlijden haar moeder de begunstigde is. Verder heeft V bij testament haar moeder benoemd tot enig erfgenaam. Na het overlijden van V ontstaat een geschil over de vraag of V de begunstiging van haar deel in de levensverzekeringsovereenkomst eenzijdig (lees: zonder medewerking van M) heeft kunnen wijzigen. De rechtbank beantwoordt deze vraag ontkennend, aangezien sprake is van een gezamenlijke polis waarvoor de regels van titel 3.7 BW gelden. Daardoor kon het wijzigen van de begunstiging uitsluitend gezamenlijk geschieden. De conclusie van de rechtbank luidt dan ook dat door de partnerverklaring M begunstigde is van de uitkering en dat hij recht heeft op het bedrag dat hij meer heeft afgelost dan zijn aandeel in de hypotheekschuld. In hoger beroep overweegt het hof onder meer het volgende. Omdat M en V gezamenlijk verzekeringnemers waren op de polis, was sprake van een gemeenschap ingevolge artikel 3:166 lid 1 BW. Het wijzigen van de begunstiging van een verzekeringsovereenkomst is, op grond van artikel 3:170 lid 3 BW, een handeling waartoe de deelgenoten in een gemeenschap uitsluitend gezamenlijk bevoegd zijn. Dit betekent dat aan het wijzigingsverzoek van V aan de verzekeringsmaatschappij geen rechtsgevolg kan worden toegekend, nu dat verzoek niet tevens namens M is gedaan. In het licht van de polis en artikel 3:170 lid 3 BW kan derhalve in het onderhavige geval onder ‘verzekeringnemer’ in artikel 7:966 lid 1 BW niet anders worden begrepen dan dat het daarin vermelde recht aan M en V gezamenlijk toekwam en niet aan V alleen, zodat van alsnog toewijzing van het eenzijdige verzoek tot begunstigingswijziging geen sprake kan zijn. Daarnaast verwerpt het hof de stelling dat de reden van het aangaan van de verzekeringsovereenkomst was gelegen in de samenleving en dat de grondslag van de verzekeringsconstructie door het beëindigen van de samenleving is weggevallen. Volgens het hof was de reden voor het aangaan van de verzekeringsovereenkomst de aankoop door M en V gezamenlijk van de woning en de door hen gekozen hypothecaire constructie, waarbij tijdens de looptijd van de lening geen aflossingen plaatsvonden maar een verzekering werd afgesloten waardoor aan het einde van de looptijd van de verzekering, dan wel bij vooroverlijden van M of V, aflossing op de schuld zou plaatsvinden. De beëindiging van de samenleving had derhalve geen invloed op het bestaan van de verzekering en kan als zodanig geen wijziging brengen in de begunstiging. Door de partnerverklaring heeft M een eigen recht op de uitkering gekregen.

K heeft een jacht geparkeerd in een loods, dat hij vervolgens laat verzekeren. Op enig moment brandt de loods af en gaat het jacht verloren. Volgens de polis dienen beide partijen een taxateur aan te wijzen om de schade te bepalen. De verzekeraar van K benoemt M als taxateur. K benoemt L als expert, die de schade taxeert op ƒ 20 miljoen. M taxeert de waarde van de boot op ongeveer de helft daarvan. De experts vinden geen overeenstemming over het schadebedrag, waarop K – na een procedure in kortgeding in 2001 – een bodemprocedure is gestart tegen de verzekeraar. De Rechtbank Rotterdam heeft in deze bodemprocedure een deskundigenbericht ingelast. De deskundigen hebben de vervangingswaarde van het jacht vastgesteld op ƒ 19 miljoen, waarop de rechtbank in februari 2010 concludeert dat de door L getaxeerde waarde van ƒ 20 miljoen niet bovenmatig is. In de onderhavige procedure vordert K van M schadevergoeding ten bedrage van € 300.000 proceskosten, omdat het rapport van M de reden is geweest dat verzekeraars zich op bovenmatigheid van de door L vastgestelde waarde hebben beroepen. K heeft tien jaar tegen verzekeraars moeten procederen om dekking voor haar schade te verkrijgen. Al die tijd heeft M vastgehouden aan de door haar getaxeerde vervangingswaarde. Uit het vonnis van de Rechtbank Rotterdam blijkt dat die waardebepaling apert onjuist is. Het onjuiste taxatierapport van M is de oorzaak van het polisdispuut en K acht M daarom, op grond van onrechtmatige daad, aansprakelijk voor de dientengevolge door hem geleden en nog te lijden schade. Een rechtsvordering tot vergoeding van schade op de grondslag onrechtmatige daad verjaart vijf jaar na aanvang van de dag, volgend op die waarop de benadeelde zowel met de schade als de daarvoor aansprakelijke persoon bekend is geworden (artikel 3:310 lid 1 BW). De eis van bekendheid moet naar vaste rechtspraak zo worden opgevat dat het hier gaat om een daadwerkelijke bekendheid. De verjaringstermijn gaat pas lopen op de dag na die waarop de benadeelde daadwerkelijk in staat is een rechtsvordering tot vergoeding van de door hem geleden schade in te stellen. Daarvan zal sprake zijn als de benadeelde voldoende zekerheid heeft verkregen dat de schade is veroorzaakt door foutief handelen van de betrokken persoon. Dit houdt niet in dat voor het gaan lopen van de verjaringstermijn is vereist dat de benadeelde daadwerkelijk bekend is met de juridische beoordeling van die feiten en omstandigheden. Dit betekent evenmin dat is vereist dat de benadeelde steeds ook met de (exacte) oorzaak van de schade bekend is. K stelt dat pas toen de deskundigen in de bodemprocedure met hun bijzondere kennis een oordeel gaven over de waarde van het jacht, het voor hem duidelijk werd dat M bij haar taxatie grove fouten moet hebben gemaakt. Het hof stelt dat K van meet af aan bekend was met de inhoud van het rapport van M en dat verzekeraars hun standpunt op dit rapport baseerden. Zij hebben van meet af aan de juistheid van de door M vastgestelde waarde van het jacht bestreden en hebben gepoogd verzekeraars van hun standpunt te overtuigen. De schade waarvan K vergoeding vordert, vloeit volgens K onder meer voort uit gebreken in de totstandkoming en onderbouwing van de waardebepaling door M. In november 2000 was K zowel bekend met de inhoud van de rapportage van M als met het daarop gebaseerde standpunt van verzekeraars, als gevolg waarvan zij vervolgens kosten moesten gaan maken en de schade ontstond waarvan zij thans vergoeding claimen. Dat K in dit stadium beschikten over de relevante informatie wordt bevestigd door het kort geding dat in het voorjaar van 2001 door hen werd aangespannen. Zij waren daadwerkelijk bekend met zowel de feiten waaruit volgens hen de schade voortvloeit als met M, degene die zij daarvoor aansprakelijk achten. Het in de bodemprocedure gegeven deskundigenbericht bevestigde het door K verdedigde standpunt, maar voor het intreden van de verjaringstermijn is niet vereist dat de benadeelde daadwerkelijk bekend is met de (juridische) beoordeling van de feiten en omstandigheden die betrekking hebben op de schade en de daarvoor aansprakelijke persoon. Ook is voor het intreden van de verjaring niet vereist dat de omvang van de schade bekend is. Voldoende is dat de benadeelde ermee bekend is dat schade is veroorzaakt door het gestelde foutief handelen van de betrokken persoon.

X heeft met Y mondelinge afspraken gemaakt over de werkzaamheden tot het verbouwen van een monumentaal pand. Y stuurt hierop een prijsopgave aan X. De werkzaamheden werden door Y op regiebasis verricht, wat betekent dat wordt gekeken naar de werkelijke uitvoeringskosten van het werk. Y begint op 17 november 2008 met de werkzaamheden en factureert tussentijds. Y werkt tot en met de eerste week van april 2009 voor X, daarna legt hij zijn werkzaamheden stil. X heeft de facturen, die de vooraf opgegeven prijsopgave ontstijgen, tot 9 april 2009 betaald. X besluit in augustus 2009 een onderzoek in te laten stellen naar de stand van het werk, de kwaliteit daarvan en de in rekening gebrachte bedragen. Hij betrekt Y niet in dit onderzoek. Het onderzoeksrapport is beschikbaar gekomen op 20 oktober 2009. X concludeert hieruit wanprestatie aan de zijde van Y. X heeft Y per aangetekende brief van 11 januari 2010 in gebreke gesteld. Y heeft op deze ingebrekestelling afwijzend gereageerd. X vordert van Y bijna € 200.000 wegens te veel in rekening gebrachte kosten, herstelkosten en vertragingsschade. X stelt dat tussen hen een mondelinge overeenkomst tot stand is gekomen die als een aannemingsovereenkomst dient te worden aangemerkt. De opleverdatum zou eind februari 2009 zijn. Y voert verweer en stelt dat X ten aanzien van de door hen gestelde gebreken en ten aanzien van de door hen gestelde te hoge facturen niet binnen bekwame tijd bij hem heeft geprotesteerd. X had de door hem gestelde gebreken al lang kunnen ontdekken. Dit geldt te meer, nu hij zelf de regie voerde over de door Y uit te voeren werkzaamheden. Daarnaast heeft Y regelmatig overleg gevoerd met X over de facturen en heeft hij het aantal gewerkte uren ten gunste van X bijgesteld. Pas negen maanden nadat Y met de werkzaamheden was gestopt, is hij door X gesommeerd tot het verrichten van verdere werkzaamheden. De rechtbank stelt vast dat er door X geen uitlating is gedaan in de periode tussen het moment dat Y zijn werkzaamheden heeft stilgelegd (april 2009) en het moment dat hij Y in gebreke stelde (11 januari 2010). Derhalve neemt de rechtbank als uitgangspunt dat X niet eerder dan op laatstgemelde datum bij Y heeft aangegeven dat er gebreken zijn geconstateerd en dat hij meer aan Y heeft voldaan dan de aanvankelijk geoffreerde aanneemsom, terwijl de werkzaamheden nog niet zijn voltooid. In het algemeen is enig onderzoek of beraad geoorloofd. Naar het oordeel van de rechtbank hebben zich echter in voornoemde periode meerdere momenten voorgedaan waarop X zijn protest over de kwaliteit van het werk en over de hoogte van de facturen aan Y expliciet kenbaar had kunnen maken. Nu door X niet is gesteld dat hij dit heeft gedaan, is de rechtbank van oordeel dat hij langer heeft gewacht met klagen dan hij in de onderhavige omstandigheden had mogen doen. Hierbij is naar het oordeel van de rechtbank specifiek ten aanzien van de facturen van belang dat partijen over een aantal facturen overleg hebben gepleegd, dat Y zijn uren in overleg naar beneden heeft bijgesteld en dat X vervolgens de facturen tot april 2009 heeft betaald. De termijn om te protesteren is alsdan beperkt. Het voorgaande leidt tot de slotsom dat X niet binnen bekwame tijd bij Y heeft geklaagd over de door hen gestelde gebreken en geprotesteerd tegen de door hen gestelde te hoge facturen. Het gevolg daarvan is dat hij alle rechten en bevoegdheden heeft verloren die aan hem op grond van de door hem gestelde gebrekkigheid van de overeengekomen prestaties ten dienste stonden. X kan derhalve geen beroep meer doen op een toerekenbare tekortkoming van Y in de nakoming van zijn verplichtingen en op onverschuldigde betaling aan Y.

Z rijdt in op de auto van X. X belandt hierdoor drie dagen in het ziekenhuis wegens pijnklachten aan de nek en het hoofd. De verzekeraar van Z (Y) erkent aansprakelijkheid en betaalt € 9.750 aan voorschotten onder algemene titel aan X. X pakt relatief snel zijn werkzaamheden weer op na het ongeval. Voordat het ongeluk gebeurde, had hij wel eens last van hyperventilatie en stress. X ondergaat in de periode na het ongeval diverse behandelingen tegen symptomen waar hij last van heeft gekregen na het ongeval: nek- en hoofdpijnklachten, pijnklachten aan de linkerarm, geheugenklachten, concentratiestoornissen, visusklachten aan het linkeroog en woordvindingsproblemen. Omtrent de schadevraag besluiten partijen tot het instellen van een neuroloog tot verder onderzoek naar aanleiding van de klachten. De neuroloog concludeert dat X lijdt aan een whiplash. X verzoekt de rechter te bepalen dat de door de neuroloog aan Y gepresenteerde klachten het gevolg zijn van het ongeval en aldus dat Y deze schade dient te vergoeden. Partijen en de rechtbank nemen het rapport zoals opgesteld door de neuroloog tot uitgangspunt. Het verweer van Y komt erop neer dat de gestelde klachten (whiplash) niet bestaan, omdat zij niet door middel van reguliere onderzoeksmethoden en overeenkomstig de door de betreffende beroepsgroep vastgestelde richtlijnen als passend in een erkend ziektebeeld kunnen worden vastgesteld. De rechtbank overweegt dat juridisch gezien voor het bewijs van het bestaan van gezondheidsklachten (die naar hun aard subjectief zijn) niet noodzakelijk is dat bij het slachtoffer op basis van de geldende standaarden een erkend ziektebeeld wordt vastgesteld. De rechtbank overweegt dat inherent aan whiplashklachten is dat deze moeilijk objectiveerbaar zijn, omdat bij deze klachten een anatomisch substraat ontbreekt, dat wil zeggen dat de klachten veelal niet aantoonbaar zijn op medisch beeldmateriaal. De medische beoordeling van het bestaan van deze klachten berust daarom vooral op de anamnese van de patiënt. Enige objectivering van de klachten van het slachtoffer is echter wel mogelijk en ook vereist. Daarvoor is noodzakelijk en voldoende dat bij zorgvuldige beoordeling van alle (medische) informatie kan worden vastgesteld dat aannemelijk is dat de klachten reëel, niet ingebeeld, niet voorgewend en niet overdreven zijn. Dit in de jurisprudentie ontwikkelde criterium komt er op neer dat de rechter er, op grond van de beschikbare medische informatie, van overtuigd moet zijn dat het gaat om klachten die de betrokkene daadwerkelijk heeft, zonder dat hij tracht de situatie ernstiger te doen overkomen dan deze is. In casu is er, naar het oordeel van de rechtbank, sprake van een consistent, consequent en samenhangend patroon van ‘whiplashachtige’ klachten. Uit de overgelegde medische informatie volgt dat de klachten van X zijn aangevangen meteen na het ongeval en dat zij sedertdien steeds in meerdere of mindere mate aanwezig zijn geweest. Verder kan uit de medische gegevens worden afgeleid dat de hiervoor genoemde klachten sinds het ongeval onafgebroken hebben voortgeduurd. Nu X een kopstaartbotsing is overkomen en dat juist een dergelijk ongeval tot het ontstaan van whiplashklachten kan leiden, is de rechtbank van oordeel dat X het bestaan van zijn klachten voldoende aannemelijk heeft gemaakt. Voor het oordeel dat de klachten niet reëel zijn of zijn ingebeeld, voorgewend of overdreven, bestaan onvoldoende aanknopingspunten. De omstandigheid dat X relatief kort na het ongeval zijn oude werkzaamheden heeft hervat, wijst juist in de richting dat daarvan geen sprake is. De beschikbare medische gegevens bevatten geen enkele aanwijzing dat X in het verleden vergelijkbare problemen met zijn gezondheid heeft ondervonden. Dat X voor het ongeval al klachten had die (wellicht ook) kunnen leiden tot onder meer nek- en hoofdpijn (hyperventilatie en stress), doet hier niet aan af. Immers, voor juridische causaliteit is niet noodzakelijk dat de klachten een direct gevolg zijn van het ongeval. Ook klachten die een indirect gevolg zijn van het ongeval en die eventueel mede samenhangen met pre-existente klachten en/of de persoonlijkheidsstructuur van het slachtoffer, zullen veelal aan de aansprakelijke partij kunnen worden toegerekend.

V heeft in 2001 een woning verkocht en geleverd aan K. In 2010 ontvangt K een brief van de gemeente waaruit blijkt dat de woning volgens het bestemmingsplan kwalificeert als een dienstwoning. Een omzetting van bedrijfswoning naar burgerwoning is volgens de gemeente hier niet aan de orde. Naar aanleiding hiervan vordert K schadevergoeding van V. Volgens de rechtbank staat vast dat (1) de woning de bestemming dienstwoning heeft, (2) deze bestemming ten tijde van de verkoop al op de woning rustte en (3) dat K hierover niet door V is geïnformeerd. Tussen partijen is niet in geschil dat het hier een bijzondere last of beperking als bedoeld in artikel 7:15 BW betreft. Anders dan bij feitelijke gebreken als bedoeld in artikel 7:17 BW, geldt bij rechtsgebreken dat de verplichting van de verkoper om vrij van rechtsgebreken te leveren door de wetgever als zo fundamenteel wordt beschouwd dat geen uitzondering is gemaakt voor lasten die de koper had kunnen kennen door onderzoek te doen. Op de koper rust dan ook geen onderzoeksplicht ter zake van rechtsgebreken. Uit de formulering van artikel 7:17 BW volgt dat, tenzij de koper de bijzondere lasten en beperkingen uitdrukkelijk heeft aanvaard, het risico van het aanwezig zijn hiervan bij de verkoper ligt. De verkoper is immers verplicht om de verkochte zaak te leveren zonder die bijzondere lasten en beperkingen. In casu geeft de koopakte geen indicatie voor een bijzondere bestemming en niet gebleken is dat K deze op andere wijze heeft aanvaard. Nu op K geen onderzoeksplicht rust ter zake van bijzondere lasten en verplichtingen als bedoeld in artikel 7:15 BW, is niet relevant de omstandigheid dat K en zijn makelaar – door het inzien van het vigerende bestemmingsplan – op de hoogte hadden kunnen zijn van de last. Het voorgaande betekent dat V toerekenbaar tekort is geschoten in de nakoming van de verplichting van artikel 7:15 BW en dat V, ingevolge artikel 6:74 BW, verplicht is om de door K geleden schade te vergoeden. Het verweer van V dat K niet tijdig heeft geklaagd (artikel 7:23 BW), slaagt niet, nu deze klachtplicht niet geldt voor rechtsgebreken als bedoeld in artikel 7:15 BW. Volgens V is sprake van eigen schuld (artikel 6:101 BW), omdat – zo stelt V – de door K ingeschakelde makelaar en notaris in gebreke zijn gebleven met het onderzoeken van het bestemmingsplan. Dat verweer wordt door de rechtbank verworpen. Gelet op de verplichting van V uit hoofde van artikel 7:15 BW, rustte op K en diens makelaar geen onderzoeksplicht ter zake van bijzondere lasten of beperkingen. Verder heeft V niet gesteld op grond waarvan een notaris gehouden zou zijn de bestemming van een woning in het bestemmingsplan te controleren, indien, zoals in casu, (1) daarvan geen melding wordt gemaakt in de leveringsakte krachtens welke V de eigendom heeft gekregen, (2) in de koopovereenkomst geen bijzondere bestemming is opgenomen en (3) de ligging van de woning geen duidelijke aanwijzing vormt voor het vermoeden dat het om een dienstwoning gaat. Voorts is gesteld noch gebleken dat de notaris anderszins nalatig is geweest, terwijl evenmin is gebleken op grond waarvan enige nalatigheid van de notaris, die als onafhankelijke functionaris voor beide partijen optreedt, aan een van beide partijen zou moeten worden toegerekend.

Met de invoering van de verlenging van verjaring en de afschaffing van de schorsende verjaring dacht de wetgever op ‘eenvoudiger en billijker wijze’ hetzelfde doel te bereiken. Aan de hand van HR 4 mei 2012 (LJN BV6769) bekijkt de auteur of de wetgever in zijn opzet is geslaagd.

Advocaten worden regelmatig geconfronteerd met beroepsaansprakelijkheidsclaims. De maatstaf van een redelijk bekwaam en redelijk handelend advocaat wordt ingevuld in de (lagere) rechtspraak. In dit artikel wordt de rechtspraak over 2010, 2011 en 2012 in kaart gebracht en geanalyseerd.

A heeft een hypothecaire lening bij de bank afgesloten, die bestaat uit vijf delen. Op de leningdelen zijn de algemene voorwaarden van de bank van toepassing. Op enig moment bericht de bank A dat A meer opslag moet gaan betalen voor de kosten van de bank. De opslag wordt met 1% verhoogd, waarbij de bank zich er op beroept dat dit is geregeld in haar algemene voorwaarden. A protesteert. Omdat er in kort geding geen tijd is voor een nader onderzoek naar de feiten en er niet zonder meer vanuit kan worden gegaan dat de algemene voorwaarden aan A niet tijdig ter hand zouden zijn gesteld, is uitgangspunt voor beoordeling in kort geding dat vooralsnog moet worden aangenomen dat de algemene voorwaarden genoemd in de offerte door A zijn geaccepteerd, zodat ze deel uitmaken van hun overeenkomst met de bank. A stelt verder dat het beding waar de bank zich op beroept, is aan te merken als een kernbeding (opslag op rente is medebepalend voor de prijs van het product van de bank), zodat het beding in de overeenkomst (offerte) had moeten worden opgenomen en niet in de algemene voorwaarden. Een beding dat onderdeel uitmaakt van algemene voorwaarden wordt getoetst aan de hand van artikel 6:233 e.v. BW. Dan dient te worden getoetst of het beding onredelijk bezwarend is voor de wederpartij. Een kernbeding, dat op grond van artikel 6:231 BW geen onderdeel uitmaakt van de algemene voorwaarden, maar door aanvaarding van die algemene voorwaarden wel deel uit maakt van de overeenkomst, wordt getoetst langs de lijn van artikel 6:248 lid 2 BW. De voorzieningenrechter oordeelt dat de bepaling waarop de bank zich beroept geen kernbeding is als bedoeld in artikel 6:231 BW. Niet alleen blijkt uit de parlementaire geschiedenis dat bedingen die de modaliteiten, zelfs de belangrijkste, van de prestaties (nader) bepalen, zoals clausules inzake prijsverhoging, niet tot de kernbedingen werden gerekend, maar uit artikel 6:236 sub i BW blijkt ook dat slechts een bepaalde bevoegdheid van de gebruiker tot prijsverhoging als onredelijk bezwarend in de wet is opgenomen. Uit de opname van deze bepaling in artikel 6:236 BW volgt tevens dat prijsbedingen als zodanig geen kernbedingen zijn en in algemene voorwaarden kunnen worden overeengekomen. Dit beding is slechts vernietigbaar indien feiten en omstandigheden vast zouden komen te staan waaruit zou volgen dat het gelet op de aard en de inhoud van de overeenkomst, de wijze waarop de voorwaarden tot stand zijn gekomen, de wederzijds kenbare belangen van partijen en de overige omstandigheden van het geval onredelijk bezwarend zou zijn voor A (zie artikel 6:233 sub a BW). Uit het enkele feit dat de bank zich de vrijheid tot verhoging van de opslag heeft voorbehouden, volgt niet dat het beding reeds daarom onredelijk bezwarend is. Bij de thans bekende feiten en omstandigheden is het onvoldoende aannemelijk dat de bodemrechter tot het oordeel zal komen dat het artikel onredelijk bezwarend is, zodat de voorzieningenrechter hierop niet kan vooruitlopen. Of de wijze waarop de bank het artikel jegens A toepast (namelijk het verhogen van de opslag met 1%) naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, als bedoeld in artikel 6:248 BW, kan bij de thans bekende feiten en omstandigheden evenmin door de voorzieningenrechter met voldoende zekerheid worden vastgesteld. Ook dit oordeel zal aan de bodemrechter moeten worden overgelaten. De vordering van A wordt afgewezen.

V heeft met de directeur van woningbouwvereniging K overeenstemming bereikt over de verkoop van zijn onroerende zaak aan K. Nadien weigert K de onroerende zaak af te nemen, omdat het bestuur van K voor het sluiten van de koop geen goedkeuring heeft verkregen van de Raad van Toezicht. Volgens de statuten van K is de directie bevoegd om te besluiten tot het aangaan van overeenkomsten tot verkrijging van registergoederen. Artikel 15 lid 1 van de statuten bepaalt dat deze overeenkomst is onderworpen aan de goedkeuring van de Raad van Toezicht. Vervolgens luidt artikel 15 lid 2: ‘Het ontbreken van de goedkeuring van de Raad van toezicht op een besluit als bedoeld in lid 1 tast de vertegenwoordigingsbevoegdheid van de directie of leden van de directie niet aan.’ In kort geding vordert V dat K medewerking verleent aan de levering van de onroerende zaak. Volgens V is bij de onderhandelingen nooit een voorbehoud gemaakt inzake de goedkeuring van de Raad van Toezicht. De bepaling daartoe in de statuten betreft slechts een interne kwestie en kan niet aan V worden tegengeworpen, nu het ontbreken van de goedkeuring de vertegenwoordigingsbevoegdheid van de directie niet aantast. De voorzieningenrechter stelt voorop dat, blijkens artikel 15 lid 2 van de statuten van K, het ontbreken van de goedkeuring van de Raad van Toezicht de vertegenwoordigingsbevoegdheid van de directie niet aantast. Dit artikellid kan niet anders worden opgevat dan als een bescherming van derden tegen het ontbreken van goedkeuring (vgl. artikel 2:107a BW, artikel 2:164 BW en artikel 2:274 BW met betrekking tot NV’s en BV’s en de parlementaire geschiedenis bij deze artikelen, alsmede HR 13 juli 2007, LJN BA7972). Naar het oordeel van de voorzieningenrechter vloeit hieruit voort dat de directie ook zonder goedkeuring van de Raad van Toezicht overeenkomsten tot verkrijging van registergoederen kan sluiten met derden, zij het dat de directie wellicht voor het aldus handelen intern verantwoording dient af te leggen aan de Raad van Toezicht. Dit zou slechts anders zijn indien aan de zijde van V sprake zou zijn van kwade trouw. Dat daarvan sprake is, is echter gesteld noch gebleken. Het voorgaande brengt met zich dat alles draait om de vraag of K aan de totstandkoming van de koopovereenkomst daaraan (mondeling) de voorwaarde heeft verbonden dat toestemming van de Raad van Toezicht zou worden verkregen. Als dat het geval zou zijn, is immers sprake van een tussen partijen overeengekomen ontbindende voorwaarde welke – wegens het uitblijven van de bedoelde toestemming – is ingetreden, als gevolg waarvan de latere brief van K aan V heeft te gelden als een beroep op die ontbindende voorwaarde en daarmee als een ontbinding van de koopovereenkomst. Is die voorwaarde echter niet gesteld, dan is een koopovereenkomst tot stand gekomen op grond waarvan het gekochte door K afgenomen dient te worden. Volgens K heeft haar directeur tijdens de onderhandelingen meerdere keren mondeling aangegeven dat voor een definitieve koopovereenkomst de goedkeuring van de Raad van Toezicht was vereist, maar de voorzieningenrechter is van oordeel dat deze stelling niet voldoende is onderbouwd zodat K wordt veroordeeld om mee te werken aan de levering.

In het spraakgebruik wordt de kadastrale perceelsgrens vaak gebruikt als synoniem voor de (horizontale) eigendomsgrens bij grondstukken. Wanneer iemand een stuk grond overgedragen krijgt, bestaande uit vijf kadastrale percelen, zou dit betekenen dat juridisch gezien vijf eigendomsrechten verkregen worden. Indien deze vijf kadastrale percelen vervolgens in erfpacht uitgegeven worden aan X, verkrijgt X in wezen vijf rechten van erfpacht. Volgens de auteur is dit een onwenselijke uitkomst. Om die reden stelt hij de vraag centraal hoe men de horizontale eigendomsgrens van grondstukken dan vaststelt. Tevens beantwoordt hij de vraag of één eigendomsrecht betekent dat het één zaak is.