Aflevering 10

Recent is een ingrijpende nieuwe bewerking verschenen van het handboek Fiscaal procesrecht. Deze bewerking is tot stand gekomen door de inbreng van vier bijzonder ervaren fiscalisten die – zo valt uit het voorwoord af te leiden – dankbaar gebruik hebben gemaakt van de adviezen van Van den Berge, een bewerker van twee eerdere drukken van het boek. Onderstaande bijdrage is een uitgebreide beschouwing op de herziene druk.

De oplettende Trema-lezer, die ook de met zorg uitgezochte omslagfoto’s bekijkt, zal het al opgevallen zijn: in 2014 stond bij elk nummer een kei op de voorkant van Trema. Soms een opvallende, zoals op het januarinummer, soms een discreet keitje zoals bij Jesse van Muylwijcks rechter die tussen logo’s mag kiezen. Die keien heeft de redactie laten verschijnen omdat voor veel leden van de rechterlijke macht dit jaar in het teken van KEI stond. Dit betekent niet dat velen van ons intensief met het project of het wetsvoorstel bezig waren. Het betekent vooral dat KEI door de gangen waart en onrust veroorzaakt, onrust onder civilisten die zich afvragen of het burgerlijk procesrecht ondergeschikt wordt gemaakt aan de eisen van digitalisering, onrust onder bestuursrechters die zich afvragen of de Nieuwe Zaaksbehandeling een rustig bezit is, maar vooral onrust onder andere collega’s dan rechters, die zich afvragen of er over een paar jaar voor hen nog wel plaats is. Dit klinkt negatief. Ik zou ook positief kunnen schrijven over de hard nodige digitalisering die er nu eindelijk aankomt. Of over het feit dat elementen van de rapporten van de werkgroep Fundamentele Herbezinning Burgerlijk Procesrecht de wetgeving in druppelen.

In Trema maart 2013 is aandacht besteed aan de aanbevelingen van de projectgroep Kwaliteit en Eenheid Klachtenbehandeling Rechtspraak ‘Klagen helpt’. In dit artikel bespreekt de landelijk klachtcoördinator mr. M.M. van Maurik de huidige stand van zaken en de ontwikkelingen in het klachtenverloop sinds 2005 en worden aan de hand van casussen de leereffecten van klachten bezien.

In een prettig uitnodigende stijl schreef de Vlaamse bestuursrechtwetenschapper en mediator Eric Lancksweerdt een boeiend handboek over manieren waarop de rechtspraktijk kan inspelen op de menselijke behoefte zich te ontwikkelen. De rechtspleging loopt in deze tijd aan tegen beperkingen van het systeem. Er is behoefte aan een nieuwe visie. Dit betekent geenszins dat Lancksweerdt vindt dat de rechtspraak op een verkeerd spoor geraakt is. Dankzij de traditionele rechtspraak zijn waarden als vrijheid en gelijkheid in hoge mate gerealiseerd. De nu bestaande rechtsbeschermingsmogelijkheden zijn onmisbaar. Toch loopt de rechtspraak tegen grenzen aan. Dit wijt Lancksweerdt aan de ontwikkelingen van deze tijd: mensen zijn mondiger geworden. Zij willen hun lot in eigen hand houden. Rechters hebben niet meer de vanzelfsprekende autoriteit die zij eeuwenlang hadden. Niet iedereen kan zich nog vinden in de hiërarchische structuur van de rechtspraak.

Bijna vijf jaar geleden is de bestuurlijke lus in de Awb geïntroduceerd. In opdracht van het WODC heeft een team van onderzoekers van de Universiteit Maastricht een evaluatieonderzoek verricht naar het gebruik van deze rechtsfiguur. In dat kader is ook gekeken naar het recht in België en Duitsland. Onderstaande bijdrage gaat in op twee aspecten. Het eerste betreft het opvallende onderzoeksresultaat dat de (relatieve) frequentie en de wijze van toepassing van de lus tussen individuele bestuursrechters en rechterlijke colleges sterk verschillen. De vraag rijst of die verschillen verklaard kunnen worden en of ze uit een oogpunt van gelijkheid en rechtszekerheid aanvaardbaar zijn. Het tweede aspect betreft een deel van het rechtsvergelijkend onderzoek waarin verslag wordt gedaan van de wijze van finale geschilbeslechting door de Duitse bestuursrechter.

In ons huidige strafrechtsysteem is een verdachte niet verplicht de waarheid te spreken. In onderstaande bijdrage bepleit Willem F. Korthals Altes dat verdachten, net als in het Amerikaanse recht, hun verklaringen onder ede moeten afleggen. De rechtsbescherming komt daardoor niet in het geding en het zou het vaak voorkomende liegen kunnen indammen en de andere betrokkenen in het strafproces veel tijd en moeite kunnen besparen.