Aflevering 10

In dit deel van ons tweeluik over de toepasbaarheid van het Bayesiaans denken in het strafrecht willen we laten zien hoe we in strafzaken de zogenoemde prior probability (c.q. prior odds) kunnen inschatten op een manier die zowel praktisch bruikbaar is, alsook logisch en wiskundig goed onderbouwd. Daarmee maken we het Bayesiaanse ketenmodel dat we in deel 1 hebben uitgelegd compleet en in principe toepasbaar in het strafrecht. We zullen dit met voorbeelden illustreren. Daarbij zullen we niet zozeer optimale kansinschattingen maken, maar redelijke boven- of ondergrenzen zoeken.

Binnen de rechterlijke organisatie is veel spanning en onbegrip tussen bestuurders en professionals. Leidinggevenden willen rechters kunnen aanspreken en sturen op de inhoud van hun werk. Rechters voelen zich door de bedrijfsmatige benadering echter aangetast in hun professionele autonomie en onafhankelijkheid. In deze bijdrage zet Marc Loth uiteen dat beide zienswijzen niet alleen samen moeten, maar ook kunnen gaan. Hiervoor is wel een cultuuromslag nodig.

Het is goed dat Ronald Meester een aantal problemen en beperkingen benoemt die samenhangen met het toepassen van de Bayesiaanse methodiek. Weliswaar worden de meeste van de door hem genoemde aandachtspunten, zoals het gevaar dat een getalsmatige aanpak tot schijnzekerheid leidt, of de zeker niet triviale eis dat bevindingen in het ketenmodel onafhankelijk moeten zijn, ook in ons artikel al behandeld, maar een extra waarschuwing kan nooit kwaad.

personalia

Gerechten moeten bezuinigen. Zetten wij niet zelf een eerste stap, dan worden ons bezuinigingen opgedrongen. De veronderstelling dat de bezuinigingsgolf te keren is, is niet realistisch. Onafwendbaar naderen bovendien het nieuwe werken, andere vormen van contact en overleg met collega’s, andere vormen van kennismanagement en, mede als gevolg van de digitalisering, een ander timemanagement, een nieuwe wijze van je dagen indelen.

In Nederland maken we ons niet echt druk over de onafhankelijkheid van de rechter. Ze wordt ervaren als een in steen gehouwen element van het politieke bestel. De aanbeveling van de Staatscommissie Grondwet uit 2010 om de rechterlijke onafhankelijkheid in de Grondwet op te nemen werd dan ook in eerste instantie als overbodig terzijde geschoven. Het nog altijd aanhangige wetsvoorstel Halsema dat toetsing van formele wetten aan de Grondwet mogelijk maakt, staat wat dat betreft in schril contrast met het voorstel Taverne dat toetsing van formele wetten aan verdragen verbiedt. Ondertussen heeft de Haagse rechtbank de vrijheid genomen om in een afweging van behoorlijk abstract gehalte te oordelen dat de overheid meer moet doen om klimaatverandering tegen te gaan. Het is goed om in die context stil te staan bij de aard en omvang van de onafhankelijkheid van de rechter en vooral de fundering daarvan.

In de rechtspraak worden grote en kleine zaken berecht, die vaak nauw verbonden zijn met de plaats van handeling. In de rubriek ‘De Vindplaats’ keren leden van onze redactie of gastschrijvers terug naar de plaats van handeling in een soms meer, soms minder geruchtmakende zaak. Foto’s tonen de vindplaats en een toelichting memoreert de uitspraak.

In dit en het vorige nummer van Trema zijn twee artikelen verschenen van de hand van dr. F. Alkemade en mr. H.G.W. Stikkelbroeck over de toepassing van de Bayesiaanse methodiek in het strafrecht. Hoogleraar waarschijnlijkheidsrekening Ronald Meester prijst in onderstaande reactie de heldere uitleg van de regels van Bayes, maar plaatst een kanttekening bij de in zijn ogen iets te zonnige en zorgeloze kijk op de werkelijkheid.