Aflevering 1

In de rechtspraak worden grote en kleine zaken berecht, die vaak nauw verbonden zijn met de plaats van handeling. In de rubriek ‘De Vindplaats’ keren leden van onze redactie of gastschrijvers terug naar de plaats van handeling in een soms meer, soms minder geruchtmakende zaak. Foto’s tonen de vindplaats en een toelichting memoreert de uitspraak. In deze aflevering keert een gastschrijver terug naar de Zeeuwse delta, het land van zijn voorouders, op zoek naar de overblijfselen van een zaak over een aanslag in de personele belasting. Dit geschil heeft geleid tot het eerste arrest dat de Hoge Raad – honderd jaar geleden – in een belastingzaak heeft gewezen, nadat hij – een paar maanden eerder – de belastingrechtspraak in hoogste instantie opgedragen had gekregen.

In het oktobernummer van Trema verscheen het artikel ‘Een oefening in langzaam denken’ van mr. F.C. Bakker. Onderstaand een reactie van mr. Y.A.J.M. van Kuijck, gevolgd door een naschrift van Bakker.

In de laatste decennia van de vorige eeuw begon men zich binnen de magistratelijke kring te storen aan de ondergeschikte rol van het openbaar ministerie aan de minister. De tegenstelling tussen OM en ZM nam steeds meer toe en leidde met name in de jaren negentig tot felle discussies. Die felheid is er, hoewel de ondergeschikte rol van het OM niet veranderd lijkt, inmiddels vanaf. Het in dit artikel besproken onderzoek bevestigt dat beide groepen minder afstand tot elkaar voelen dan voorheen. Maar hierbij wel de kanttekening dat jonge magistraten uit de ZM enigszins kritisch tegenover de officier van justitie staan. In deze bijdrage een verslag van een recent onderzoek naar het onderlinge vertrouwen tussen OM en ZM.

Vroeger wisten we niets van de rechter, doch in de huidige multimediatijd is de rechter een open boek. We kijken nu naar de rijdende rechter, we kijken in de rechtszaal en we kijken zelfs in de ziel van de rechter. De rechter is transparant geworden. Toch valt wel wat af te dingen op dit idee. Daartoe gaan we eerst terug naar halverwege de vorige eeuw.

personalia

Vooral de toename van het aantal gedetineerden sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft de gedachte post doen vatten dat we in Nederland steeds punitiever zijn geworden, en dat we ook internationaal vergeleken zwaar straffen. Beide gedachten blijken misvattingen. Het blijkt dat de bestraffing in ons land voor het overgrote deel wordt gedreven door de ontwikkelingen in de criminaliteit en de opsporing. Alleen in de sfeer van geweld lijkt er een zekere verzwaring van de straffen. Een correcte internationale vergelijking leert dat Nederland niet hoog scoort met zijn aantallen gedetineerden – zelfs is ons land inmiddels in de onderste regionen terechtgekomen.

Het nieuwe boek van Rinus Otte Het proces. Strafrecht in de praktijk is een boek dat het verdient om gelezen te worden. Otte is volgens mij een rechter die houdt van zijn vak. Hij schrijft er gepassioneerd over. En hij heeft er goed over nagedacht. Hij denkt ook buiten de gebaande paden.

Misschien hebt u goede voornemens voor dit jaar, misschien zelfs meerjarenplannen. U kijkt terug en/of vooruit en neemt zich voor: ditmaal echt. Kijken naar of bekeken worden is een centraal thema in dit nummer van Trema. Het is een intrigerend onderwerp, waar de rechterlijke macht niet zonder kan: kijken en zien, observeren, waarnemen. Het deed mij denken aan een fascinerend boekje van John Berger dat inmiddels een cultstatus heeft bereikt: Ways of seeing. Het verscheen oorspronkelijk naar aanleiding van zijn gelijknamige vierdelige BBC-documentaireserie uit 1972, die trouwens inmiddels via youtube.com openbaar beschikbaar is.

Naasten en nabestaanden van slachtoffers hebben maar geen recht op vergoeding van affectieschade. De minister wil met een wetsvoorstel deze mogelijkheid verruimen. De inhoud van het wetsvoorstel komt tegemoet aan de behoefte van slachtoffers. Het is echter de vraag of er binnen het strafproces wel voldoende mogelijkheden zijn het verhaal van geleden affectieschade te realiseren.

In het novembernummer van Trema verscheen het artikel ‘Zwaarte van rechtszaken onder de loep’ van dr. S.W. van der Ploeg en dr. H.G.E. Verberk. De redactie van Trema stelde lezers in de gelegenheid te reageren op het besproken onderzoek naar de vraag of de behandeling van zaken in de afgelopen jaren zwaarder is geworden. Mr. W.A. Visser heeft met onderstaande reactie aan deze oproep gehoor gegeven. Daarna volgt een naschrift van Van der Ploeg en Verberk.