Parket bij de Hoge Raad, 17-05-2013, CA0356, 10/04818

CONCLUSIE inzake:

tegen:

In deze echtscheidingszaak ziet het principale cassatieberoep op de afwikkeling van het verrekenbeding in de huwelijkse voorwaarden van partijen, alsmede op de kinderalimentatie en de terugbetaling van teveel ontvangen partneralimentatie. Het incidentele cassatieberoep betreft het verweer van de man dat het grievende gedrag van de vrouw aan toekenning van partneralimentatie in de weg staat.

1. Feiten en procesverloop

(iii) Uit het huwelijk zijn in Luxemburg twee kinderen geboren, respectievelijk op [geboortedatum] 1997 en [geboortedatum] 1999.

1.3 Bij beschikking van 7 november 2006, ingeschreven in het register van de burgerlijke stand op 1 maart 2007(5), heeft de rechtbank de echtscheiding uitgesproken en ten aanzien van de overige verzoeken bepaald dat partijen de door de rechtbank aangegeven stukken dienen over te leggen.

1.4 Bij uitvoerbaar bij voorraad verklaarde beschikking van 12 februari 2008(6) heeft de rechtbank de door de man met ingang van 1 maart 2007 verschuldigde kinderalimentatie op € 1.000,- per kind per maand en de per 1 maart 2007 verschuldigde partneralimentatie op € 5.250,- per maand bepaald. Voorts heeft de rechtbank bepaald dat de man aan de vrouw ter zake van verrekening over het jaar 2004 een bedrag van € 46.392,- dient te voldoen, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 19 december 2005, met afwijzing van het meer of anders verzochte.

1.7 In zijn tussenbeschikking van 16 juli 2008 heeft het hof het verzoek van de man tot schorsing van de uitvoerbaarheid bij voorraad afgewezen en iedere verdere beslissing aangehouden.

1.10 De vrouw heeft tijdig(10) beroep in cassatie ingesteld. De man heeft geconcludeerd tot verwerping. De man heeft voorts incidenteel cassatieberoep ingesteld, waarin de vrouw tot verwerping heeft geconcludeerd.

2. Beoordeling van het principale cassatieberoep

2.1 Het principale middel omvat zes onderdelen ('klachten'), verdeeld in (sub)onderdelen.

Klacht 1: terugkomen van (bindende) eindbeslissingen

Inleiding

2.2 Volgens klacht 1 is het hof in rov. 10 t/m 13 van zijn eindbeschikking van 4 augustus 2010 ('de eindbeschikking') in strijd met de leer van de bindende eindbeslissing teruggekomen van een drietal bindende eindbeslissingen in rov. 12 t/m 14 van de tussenbeschikking van 25 november 2009 ('de tussenbeschikking').

2.3 In rov. 12 t/m 14 van de tussenbeschikking heeft het hof met betrekking tot de verrekeningsvordering van de vrouw als volgt overwogen:

"12. Het beroep van de man op het vervalbeding in artikel 6 van de huwelijkse voorwaarden gaat naar het oordeel van het hof niet op. Nu de vrouw een verzoek heeft gedaan op basis van artikel 1:135 BW juncto artikel 3:196 BW, is artikel 3:200 BW van toepassing, welk artikel bepaalt dat een dergelijke vordering vervalt door verloop van drie jaren na de verdeling.

14. Partijen verschillen voorts van mening over de peildatum voor de verrekening van de overgespaarde inkomen over het jaar 2005. Het hof is van oordeel dat de rechtbank op goede gronden heeft geoordeeld dat als peildatum de datum van indiening van het verzoekschrift, te weten 29 juli 2005, als peildatum dient te worden gehanteerd."

2.4 In zijn eindbeschikking van 4 augustus 2010 heeft het hof daarop als volgt overwogen:

"Omvang van de verrekeningsvordering.

4. In de hiervoor vermelde beschikking van het hof heeft het hof op grond van artikel 22 Rv aan de man verzocht om stukken te overleggen met betrekking tot (het) verloop van zijn vermogen in de huwelijkse periode.

5. Bij akte van 16 juli 2010 - welke akte op 10 juni 2010 aan het hof en de wederpartij is toegestuurd - heeft de man het hof uitvoerig voorgelicht omtrent het vermogensverloop van zijn privé vermogen tijdens het huwelijk tot aan de peildatum.

8. Door de vrouw is bij brief van 25 februari 2010 gericht aan dit hof in het geding gebracht - zie productie 5(14) - de door partijen ondertekende (vaststellingsovereenkomsten) met betrekking tot de verrekening van inkomsten vanaf de jaren 1997 tot en met 2004.

10. De hiervoor vermelde vaststellingsovereenkomsten met betrekking tot overgespaarde inkomsten zijn door beide partijen ondertekend. Naar het oordeel van het hof zijn er geen rechtens relevante feiten gesteld op grond waarvoor zou kunnen worden geoordeeld dat de ene partij jegens de andere partij niet nakoming van deze vaststellingsovereenkomsten zou kunnen vorderen, voor zover deze niet zijn uitgevoerd. Van dwaling zoals door de vrouw gesteld is geen sprake. Bij een vaststellingsovereenkomst maken partijen aan een onzekere situatie een einde, hetgeen impliceert dat de regels omtrent dwaling zijn uitgesloten. Beide partijen zijn hoogopgeleid en beide partijen waren werkzaam in de financiële sector. De vrouw is nog steeds werkzaam bij een bank. Dat de vrouw geen inzage heeft gehad in de financiën van de man acht het hof niet aannemelijk, mede gezien de stelling van de man dat zijn financiële bescheiden vrij toegankelijk in zijn studeerkamer lagen, hetgeen door de vrouw niet is weersproken.

11. De door de man aangegeven systematiek dat al het inkomen op een drietal rekeningen werd gestort is niet door de vrouw weersproken. Het hof is van oordeel dat de man voldoende inzicht heeft verstrekt in de inkomsten uit arbeid ten tijde van het huwelijk, de besparing daarvan en de verdeling van de batige saldi.

Privé vermogen man

12. Uit artikel 4 van de overeenkomst van huwelijkse voorwaarden van partijen in verbinding met artikel 6 van deze huwelijkse voorwaarden volgt dat de inkomsten van de man uit individueel vermogen niet behoeven te worden verrekend.

13. Bij akte van 16 juli 2010 heeft de man een vermogensoverzicht in het geding gebracht vanaf 1993 tot en met 2009. Uit dit vermogensoverzicht volgt dat de man in 1992 een privé vermogen van € 525.507,- had. In 1995 bedroeg het vermogen € 732.410,-. In 2004 bedroeg het vermogen € 1.612.500,-. Het hof verwijst in deze naar de overzichten van de man achter tabblad 7 en 8 bij de akte van 16 juli 2010. Het hof is van oordeel dat de man heeft aangetoond wat zijn privé vermogen is geweest in de jaren vanaf 1993 tot 2009. Dit vermogen behoeft niet in de verrekening te worden betrokken, aangezien zulks partijen in de huwelijkse voorwaarden met elkaar zijn overeengekomen. De stelling van de vrouw dat uitgegaan moet worden van een privé vermogen van de man fl. 450.000,- wordt door het hof gepasseerd gezien het hof hiervoor heeft overwogen."

2.5Een eindbeslissing is een uitdrukkelijk en zonder voorbehoud gegeven beslissing over een feitelijk of juridisch geschilpunt.(15) In het algemeen is het aan de rechter voorbehouden zijn eigen vonnissen te interpreteren en daarmee om vast te stellen of een eerdere beslissing al dan niet een eindbeslissing is.(16) Dat is anders indien de betreffende beslissing door partijen redelijkerwijs niet anders kon worden begrepen dan als een eindbeslissing.(17) Of en in hoeverre een eerder oordeel uitdrukkelijk en zonder voorbehoud is gegeven, is een vraag van uitleg, die als zodanig van feitelijke aard is.(18) Het oordeel van de rechter te dezer zake is in cassatie toetsbaar op begrijpelijkheid.(19)

2.6 De rechter die in een tussenuitspraak een of meer geschilpunten uitdrukkelijk en zonder voorbehoud heeft beslist is hieraan, in beginsel, in het verdere verloop van het geding gebonden. Deze gebondenheid heeft een - uit een oogpunt van goede procesorde positief te waarderen - op beperking van het debat gerichte functie. Zij geldt evenwel niet onverkort. De eisen van een goede procesorde brengen immers mee dat de rechter aan wie is gebleken dat een eerdere door hem gegeven, maar niet in een einduitspraak vervatte eindbeslissing berust op een onjuiste juridische of feitelijke grondslag, bevoegd is om, nadat partijen de gelegenheid hebben gekregen zich dienaangaande uit te laten, over te gaan tot heroverweging van die eindbeslissing, teneinde te voorkomen dat hij op een ondeugdelijke grondslag een einduitspraak zou doen.(20) De rechter dient te motiveren waarom het terugkomen van de eerder gegeven bindende eindbeslissing geboden is.(21) Indien een hof zonder goede, in zijn uitspraak vermelde, argumenten terugkomt op een in een eerdere tussenuitspraak gegeven oordeel waardoor een gedeelte van het processuele debat uitdrukkelijk en zonder voorbehoud werd beslist, is zijn arrest in beginsel cassabel op grond van een motiveringsgebrek.(22)

2.7 Tegen deze achtergrond worden hieronder de klachten behandeld.

Eerste bindende eindbeslissing

2.8 Klacht 1 berust op de lezing dat het hof in zijn tussenbeschikking (rov. 13) bij wijze van bindende eindbeslissing als rechtens vaststaand heeft aangenomen dat het beginvermogen van de man bij aanvang van het huwelijk bestond uit het door de vrouw genoemde bedrag van fl. 450.000,-. Volgens de klacht is het hof in zijn eindbeschikking (rov. 13, laatste volzin) zonder enige motivering van die eindbeslissing teruggekomen (cassatieverzoekschrift, p. 6). Daarvan uitgaande klaagt onderdeel 1.1 dat het hof heeft miskend dat het in een situatie als de onderhavige niet bevoegd was terug te komen van zijn bindende eindbeslissing. Onderdeel 1.2 komt met een rechts- en een motiveringsklacht op tegen het ontbreken van een (toereikende) motivering voor het terugkomen van de eerdere beslissing, terwijl onderdeel 1.3 klaagt dat het hof partijen ten onrechte niet in de gelegenheid heeft gesteld zich uit te laten over de voorgenomen heroverweging, die tevens als een ontoelaatbare verrassingsbeslissing moet worden aangemerkt.

2.9 Deze klachten dienen m.i. te falen bij gebrek aan feitelijke grondslag. Met zijn overweging dat het hof "daarbij van belang (acht) dat de man niet heeft betwist dat het vermogen bij het begin van het huwelijk bestond uit het door de vrouw genoemde bedrag" heeft het hof kennelijk naar zijn oordeel geen bindende eindbeslissing gegeven omtrent het vermogen van de man bij het begin van het huwelijk. Dit oordeel is niet onbegrijpelijk. Het hof heeft immers niet uitdrukkelijk en zonder voorbehoud ex artikel 284 jo 149 lid 1 Rv geoordeeld dat nu de man de stelling van de vrouw niet heeft betwist, het door de vrouw gestelde feit als rechtens vaststaand geldt.(23) Het hof heeft bedoelde overweging slechts mede ten grondslag gelegd aan zijn oordeel dat voldoende aannemelijk is dat het vermogen van de man tijdens het huwelijk sterk is toegenomen, omtrent welk verloop de man vervolgens is opgedragen nader inzicht te verschaffen. Uit die opdracht kan niet - anders dan de klacht betoogt - worden afgeleid dat het hof een eindbeslissing heeft genomen omtrent het beginvermogen; de (open geformuleerde) opdracht wijst eerder op het tegendeel.

2.10 Het is voorts niet zo dat de betreffende overweging door partijen redelijkerwijs niet anders kon worden begrepen dan als een eindbeslissing betreffende een vaststaand feit. Partijen hebben de beslissing kennelijk ook niet zo opgevat. Naar aanleiding van de tussenbeschikking heeft de man in de akte van 16 juli 2010 (onder 16) opgemerkt dat het te betreuren is dat er zo'n enorm misverstand is ontstaan over het vermogen van de man en het inkomen daaruit. De vrouw heeft in strijd met de waarheid gesteld dat het vermogen van de man bij aanvang van het huwelijk fl. 450.000 zou bedragen. Uit bijlage 7 blijkt dat het vermogen van de man per ultimo 1995 (2 maanden na het huwelijk) € 732.140 was, aldus de man in de betreffende akte. De vrouw heeft in reactie daarop in haar brief aan het hof d.d. 5 juli 2010 (p. 2 e.v.) de stellingen van de man omtrent zijn vermogen betwist, waarbij zij niet heeft gesteld dat het hof wat betreft het vermogen van de man bij de aanvang van het huwelijk reeds een bindende eindbeslissing had gegeven.

2.11 Uit het voorgaande volgt dat de motiveringsklacht in onderdeel 1.4, die uitgaat van de lezing dat het hof heeft geoordeeld dat de bedoelde overweging in de tussenbeschikking geen bindende eindbeslissing behelst, naar mijn mening evenmin doel treft.

Tweede bindende eindbeslissing

2.12 Onderdeel 1.5 betoogt dat het hof in rov. 12 en 13 van zijn tussenbeschikking er zonder meer vanuit gaat dat voor de vrouw de mogelijkheid bestaat (en niet is verjaard) om zich te beroepen op de bijzondere dwalingsregeling uit artikel 1:135 jo 3:196 BW. In zijn eindbeschikking heeft het hof in rov. 8 en 9 echter overwogen dat de verrekenoverzichten vaststellingsovereenkomsten zijn en op grond daarvan geoordeeld dat voor een beroep op dwaling geen plaats is. Onder verwijzing naar het gestelde in de onderdelen 1.1 t/m 1.4 wordt geklaagd, kort samengevat, dat het hof hiermee de leer van de bindende eindbeslissing heeft miskend, althans zijn oordeel onvoldoende heeft gemotiveerd.

2.13 Ook deze klachten treffen naar mijn mening geen doel. Het hof heeft naar zijn kennelijk en niet onbegrijpelijk oordeel in zijn tussenbeschikking niet bij wijze van bindende eindbeslissing geoordeeld dat de vrouw zonder meer een beroep op de dwalingsregeling van art. 1:135 jo 3:196 BW toekomt. Partijen hebben dat ook niet uit de beschikking mogen afleiden. Dat het hof de man heeft opgedragen nadere informatie te verschaffen omtrent het vermogensverloop tijdens het huwelijk, betekent immers niet dat het hof ook heeft geoordeeld dat een dergelijk beroep zonder meer mogelijk is. Het hof heeft overwogen dat er aanleiding is rekening te houden met eventuele inkomsten uit belegging van de overgespaarde inkomsten, waarbij dient te worden bewezen dat de vrouw voor meer dan een vierde gedeelte is benadeeld doordat bij het opstellen van de overzichten daarmee geen rekening is gehouden. Daaruit kan niet worden afgeleid dat het hof (ook) heeft geoordeeld dat de verrekenoverzichten geen vaststellingsovereenkomsten zijn, dan wel dat het dwalingsberoep van de vrouw daarop niet afstuit. In dit verband kan nog worden aangetekend dat de vraag of de verrekenoverzichten als vaststellingsovereenkomsten moeten worden gekwalificeerd, tijdens de na de tussenbeschikking gehouden zitting aan de orde is geweest en (eerst) bij die gelegenheid door de voorzitter van het hof expliciet bevestigend is beantwoord.(24)

Derde bindende eindbeslissing

2.14 Ten slotte strekt onderdeel 1.6 tot betoog dat het hof in zijn eindbeschikking zonder enige motivering is teruggekomen van zijn als bindende eindbeslissing aan te merken oordeel in de tussenbeschikking "dat er aanleiding is rekening te houden met eventuele inkomsten uit belegging van de overgespaarde inkomsten". Daartoe wordt verwezen naar het aan klacht 4 ten grondslag liggende betoog dat het hof in zijn eindbeschikking kennelijk heeft geredeneerd dat met het vaststaan van de verrekening over de jaren 1993 t/m 2004 tevens vaststaat dat het (overige) aanwezige vermogen privévermogen van de man is, uit welk privévermogen de inkomsten niet verrekend behoeven te worden.

2.15 Naar mijn mening dient het onderdeel te falen bij gebrek aan feitelijke grondslag, nu van een terugkomen van enige beslissing - ongeacht of deze al of niet als een bindende eindbeslissing valt aan te merken - geen sprake is. In de eindbeschikking komt het hof, na onderzoek van de overgelegde stukken, tot het oordeel dat van nog te verrekenen 'inkomsten uit belegging van overgespaarde inkomsten' niet is gebleken. Ik verwijs in dit verband naar mijn bespreking van klacht 4.

Klacht 2: bewijs privévermogen

2.17 Zoals de klacht onder (2.1) 23 stelt, heeft de man bij akte van 16 juli 2010 - die op 10 juni 2010 door de advocaat van de vrouw is ontvangen - een groot aantal producties overgelegd betreffende het verloop van zijn vermogen. Daaronder bevindt zich een overzicht van de standen van het privévermogen van de man per jaareinde over de jaren 1993 t/m 2009 (bijlage 7), voorzien van een per jaar specificeerde vermogensopbouw (bijlage 8), die gedeeltelijk wordt geadstrueerd met onderliggende rekeningafschriften (bijlage 9) en vermogensoverzichten (bijlage 10). Op grond van deze producties en de daarop toegespitste stellingen van de man (zie met name alinea's 12-13 en 16 van de akte) kon het hof oordelen dat de man heeft aangetoond wat zijn privévermogen is geweest in de jaren vanaf 1993 tot 2009. Dit in hoge mate feitelijke oordeel is noch onbegrijpelijk noch onvoldoende gemotiveerd en leent zich niet voor verdere toetsing in cassatie.

2.18 Voor zover de klacht aldus moet worden begrepen dat het hof ten onrechte niet heeft geoordeeld dat, nu de vrouw de akte met de producties pas op 10 juni 2010 heeft ontvangen, er sprake is van strijd met de goede procesorde, treft de klacht evenmin doel. Met de brief van 5 juli 2010 aan het hof heeft de advocaat van de vrouw inhoudelijk gereageerd op de akte van de man en de bijgevoegde producties en tevens nadere producties overgelegd. Ook tijdens de mondelinge behandeling op 16 juli 2010 heeft de advocaat van de vrouw blijkens de overgelegde pleitnota gereageerd op de door de man toegestuurde producties met betrekking tot zijn privévermogen. De vrouw heeft zich er niet op beroepen dat sprake zou zijn van strijd met de goede procesorde op de grond dat zij niet adequaat heeft kunnen reageren op de overgelegde producties, terwijl voor het hof - in het licht van het inhoudelijke verweer van de vrouw te dienaangaande - er geen aanleiding was te oordelen dat sprake was van strijd met de beginselen van hoor en wederhoor.(25)

Klacht 3: vaststellingsovereenkomsten en dwaling

2.19 Klacht 3 komt in de eerste plaats op tegen de kwalificatie door het hof (in rov. 8 t/m 10 van de eindbeschikking) van de verrekenoverzichten met betrekking tot de jaren 1997 t/m 2004 als vaststellingsovereenkomsten. Voorts keert de klacht zich tegen het oordeel dat ten aanzien van een vaststellingsovereenkomst de regels omtrent dwaling zijn uitgesloten.

2.20 De klacht stelt in onderdeel 3.1 voorop dat voor kwalificatie van een overeenkomst als een vaststellingsovereenkomst nodig is dat feitelijk wordt vastgesteld dat partijen (1) een onzekerheid/geschil hebben geconstateerd en (2) met het oog daarop een vaststelling zijn aangegaan. Subonderdeel 3.1.1 klaagt dat indien het hof heeft miskend dat voor de door hem gegeven kwalificatie noodzakelijk is dat beide genoemde elementen komen vast te staan, zijn oordeel blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting. In subonderdeel 3.1.2 wordt geklaagd dat indien het hof heeft geoordeeld dat feitelijk vaststaat dat sprake is van een onzekerheid/geschil en dat partijen met het oog daarop een vaststelling zijn aangegaan, dat oordeel onbegrijpelijk althans onvoldoende is gemotiveerd, nu het partijdebat daarvoor onvoldoende grondslag biedt. De man heeft pas bij de mondelinge behandeling bij het hof zich (in algemene bewoordingen) erop beroepen dat sprake was van vaststellingsovereenkomsten. De man heeft niet gesteld waaruit de onzekerheid bestond terzake waarvan partijen vaststellingsovereenkomsten hebben gesloten. Indien het hof de kwalificatie vaststellingsovereenkomst heeft gebaseerd op de uitlatingen van de man ter zitting, is dat oordeel onjuist althans onbegrijpelijk, omdat a) de man daaromtrent onvoldoende heeft gesteld, en b) het hof gelet op het stadium waarin die stellingen zijn geponeerd er niet van uit mocht gaan dat deze als onbetwist vast stonden. Gelet op de eisen van een goede procesorde had het hof de vrouw gelegenheid dienen te geven nader te reageren. Indien het hof zich niet heeft gebaseerd op de uitlatingen van de man, maar op andere aanwezig geachte feiten, heeft het hof een verboden aanvulling van de feitelijke grondslag gegeven, aldus nog steeds het subonderdeel.

2.21 Bij een vaststellingsovereenkomst binden partijen, ter beëindiging of ter voorkoming van onzekerheid of geschil omtrent hetgeen tussen hen rechtens geldt, zich jegens elkaar aan een vaststelling daarvan, bestemd om ook te gelden voor zover zij van de te voren bestaande rechtstoestand mocht afwijken, aldus art. 7:900 BW. De vaststellingsovereenkomst wordt derhalve gesloten met het oog op een bestaande of toekomstige onzekerheid (die nog niet tot een geschil behoeft te hebben geleid), die door de overeenkomst wordt voorkomen of beëindigd. Als partijen hun overeenkomst niet sluiten met het oog op (mogelijk) verschil van mening over hun rechtsverhouding, sluiten zij geen vaststellingsovereenkomst.(26) Of een overeenkomst geheel of gedeeltelijk de bedoelde strekking heeft, dient door uitleg van die overeenkomst aan de hand van de Haviltex-maatstaf te worden vastgesteld.(27)

2.23 Uit het voorgaande volgt dat de man zich zowel in prima als in tweede aanleg steeds heeft beroepen op de door partijen getekende overzichten, terwijl de man voorts bij de mondelinge behandeling van 16 juli 2010 zich erop heeft beroepen dat die overzichten vaststellingsovereenkomsten zijn. De goede procesorde bracht niet met zich dat de vrouw alsnog in de gelegenheid moest worden gesteld nader te reageren. De vrouw had reeds gesteld dat volgens haar geen sprake was van vaststellingsovereenkomsten, terwijl zij bij de mondelinge behandeling ook de gelegenheid had nader te reageren, hetgeen zij (kennelijk) niet heeft gedaan.

2.24 Voor honorering van de rechts- en motiveringsklacht tegen de kwalificatie van het hof kan pleiten dat het hof in zijn eindbeschikking zijn kwalificatie niet kenbaar heeft gemotiveerd, met name niet heeft vastgesteld dat ten tijde van het ondertekenen van de jaarlijkse verrekenoverzichten tussen partijen onzekerheid of geschil bestond welke door de overzichten moest worden beëindigd of voorkomen.(32) Voor zover het hof die kwalificatie zou hebben gebaseerd op de door de man ter onderbouwing van zijn standpunt aangewezen tekst onderaan de overzichten, luidende "Each person's claim is herewith properly noted down, this paper serving as an "IOU". Each to sign off in this paper for agreement with the final figures for the year (...), as our final "annual account" resulting in the above individual claims." is weliswaar geen sprake van aanvulling van de feitelijke gronden, maar past enige twijfel. Enerzijds lijkt hierin vooral te moeten worden gelezen dat partijen slechts beogen uitvoering geven aan hun verplichtingen uit hoofde van het verrekenbeding(33), blijk geven van hun instemming met de berekening van de wederzijdse aanspraken en elkaar het bedrag in kwestie schuldig erkennen. Anderzijds wijs ik erop dat de getekende overzichten zijn gedagtekend op 17 april 2002 wat betreft het jaar 2000, op 12 september 2004 wat betreft de jaren 1996, 1997, 1998, 1999, 2001 en 2002 en op 8 juni 2005 wat betreft de jaren 2003 en 2004. Het totaaloverzicht van de jaren 1996-2003, waaruit het over die periode resulterende saldo van € 189.092 per persoon blijkt dat aan de vrouw is betaald, is eveneens getekend op 8 juni 2005.(34) De vrouw heeft in dit kader gesteld dat de man eerst in juni 2005 een bedrag van € 189.092 aan haar heeft overgemaakt en dat zij met dit bedrag genoegen heeft genomen omdat zij bang was anders, gezien de huwelijksproblemen, niets van de man te ontvangen. Dit alles ondersteunt de uitleg dat partijen de verrekenoverzichten hebben getekend ter voorkoming van een onzekerheid of geschil.(35)

2.25 Ik meen evenwel dat de gegrondheid van voormelde klachten in het midden kan blijven, omdat de vrouw hierbij geen belang heeft. Ook indien de klachten terecht zijn voorgesteld, leidt dat niet tot cassatie omdat het oordeel van het hof door een andere grond wordt gedragen. Ik verwijs daartoe naar de bespreking van klacht 4.

2.26 Hetzelfde geldt voor de klachten in de subonderdelen 3.1.3 en 3.1.4, die met rechts- en motiveringsklachten opkomen tegen het (gedeeltelijk voortbouwende) oordeel van het hof in rov. 10 dat de vrouw geen beroep toekomt op dwaling(36), zowel omdat (i) de kwalificatie 'vaststellingsovereenkomst' daaraan in de weg staat(37), als omdat (ii) de vrouw niet heeft gedwaald omdat zij over financiële informatie kon beschikken en deze kon interpreteren.

Klacht 4: verband tussen verrekenstaten en privévermogen

2.27 Klacht 4 heeft betrekking op de rechtsoverwegingen 4 t/m 13 van de eindbeschikking (aangehaald hiervoor onder 2.4), waarin het hof zijn oordeel geeft over de 'Omvang van de verrekeningsvordering'.

2.28 De klacht berust blijkens onderdeel 4.1 op de lezing dat het hof van oordeel is dat met het achteraf opstellen van de verrekenoverzichten over de jaren 1997 t/m 2004 en het achteraf uitvoering geven aan de daarin berekende vorderingsrechten (alsnog) een periodieke verrekening tot stand is gebracht, zodat er geen verdere verrekening hoeft plaats te vinden, omdat (1) al het resterende vermogen dan automatisch privévermogen van de man is en (2) inkomsten uit dit privévermogen niet verrekend hoeven te worden. In deze onjuiste benadering (waarover onderdeel 4.2) valt aan de berekening van de omvang van het privévermogen van de man in rov. 13 geen goede zin te ontwaren, aldus het onderdeel.

2.29 Hiervan uitgaande klaagt onderdeel 4.2 dat het hof aldus heeft miskend dat in een situatie als hier aan de orde hetgeen op naam van de een is belegd mogelijk ook als belegging ten behoeve van de ander moet worden aangemerkt en dus alsnog verrekend althans verdeeld moet worden (verwezen wordt naar HR 15 februari 1985, LJN AG4965, NJ 1985/885 m.nt. EAAL). Voorts heeft het hof miskend dat zulks een geslaagd beroep op art. 3:196 BW zou kunnen opleveren. Ten slotte is het hof ongemotiveerd voorbij gegaan aan de als essentieel aan te merken stellingen van de vrouw omtrent het verband tussen het achteraf verrekenen en een mogelijke nadere verrekening wegens achtergebleven beleggingen.

2.30 Mijns inziens falen de klachten bij gebrek aan feitelijke grondslag. Daartoe diene het volgende.

2.32 Uit deze overwegingen blijkt dat - anders dan onderdeel 1.6 veronderstelt - het hof zijn uitgangspunt dat er aanleiding is 'rekening te houden met eventuele inkomsten uit belegging van overgespaarde inkomsten' niet heeft verlaten, maar in zijn eindbeschikking tot het oordeel is gekomen dat van het bestaan van dergelijke nog te verrekenen 'inkomsten uit belegging van overgespaarde inkomsten' niet is gebleken. Het hof ziet dit kennelijk op twee wijzen bevestigd: enerzijds doordat het volgens de verrekenstaten aan de vrouw toekomende bedrag correspondeert met de helft van het totaalsaldo van de bankrekeningen (ruim € 400.000) dat ontstaan is doordat daarop steeds alle gezamenlijke arbeidsinkomsten zijn gestort en het jaarlijks overgespaarde niet is uitgekeerd en belegd, maar rentedragend op die rekeningen is blijven staan(40) (rov. 11), anderzijds door het met stukken onderbouwde en gespecificeerde verloop van het vermogen van de man, ten aanzien waarvan deze gemotiveerd heeft gesteld dat daaraan geen overgespaarde arbeidsinkomsten ten grondslag hebben gelegen(41) (rov. 13). Dit oordeel geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is noch onbegrijpelijk noch ontoereikend gemotiveerd.

2.33 Uit het voorgaande volgt tevens dat de beslissing van het hof zelfstandig wordt gedragen door de in cassatie niet of tevergeefs aangevallen oordelen in rov. 11-13: ook indien de ondertekende verrekeningen in beginsel wel vatbaar zouden zijn voor vernietiging wegens benadeling, zou een beroep daarop geen succes kunnen hebben nu van benadeling niet is gebleken. De tegen rov. 8-10 gerichte klacht 3 kan derhalve niet tot cassatie kan leiden.

Klacht 5: behoefte kinderen; Internationale School

2.34 Onderdeel 5.1 komt op tegen het oordeel van het hof in rov. 28 t/m 31 van zijn eindbeschikking, waarin het hof in het kader van de verzochte vaststelling van kinderalimentatie heeft geoordeeld dat het niet redelijk is om de kosten van de Internationale School in Luxemburg tot de behoefte van de kinderen te rekenen, omdat geen sprake meer is van een "expat situatie". Het oordeel is volgens het onderdeel ontoereikend gemotiveerd in het licht van de met bescheiden onderbouwde en in het onderdeel genoemde stellingen van de vrouw. Mede gelet op het grote gewicht dat aan kinderalimentatie toekomt en de bepaald niet armlastige positie van de man, is het onbegrijpelijk dat het hof de kinderen niet de mogelijkheid heeft willen bieden hun huidige opleiding af te maken. Het onderdeel benadrukt daarbij dat het oordeel van het hof betrekking heeft op de behoefte van de kinderen en dus niet is terug te voeren op een gebrek aan draagkracht aan de zijde van de man.

2.35 Voorop dient te worden gesteld dat niet in geschil is dat op het verzoek tot vaststelling van een bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding van de minderjarigen Luxemburgs recht van toepassing is en dat op grond van Luxemburgs recht bij de vaststelling van zo'n bijdrage de behoefte van de minderjarige in aanmerking moet worden genomen.(42) Er kan in cassatie met motiveringsklachten tegen het oordeel van het hof betreffende de omvang van de behoefte worden opgekomen.

2.36 De motiveringsklacht treft doel. Het oordeel van het hof dat in redelijkheid kan worden verlangd dat de kinderen naar een plaatselijke school in Luxemburg gaan(43) op de enkele grond dat er geen sprake meer is van een expat-situatie, is onvoldoende gemotiveerd in het licht van de stellingen van de vrouw - onder meer betreffende de negatieve invloed van zo'n overgang op de voortgang en op de mogelijkheden van toekomstig universitair onderwijs - waarmee uitvoerig wordt onderbouwd dat zulks nu juist niet in redelijkheid kan worden verlangd (zie o.m. verweerschrift tevens houdende incidenteel appel, p. 5-6, 20 en bijlage 3; pleitaantekeningen mr. Neijenhof d.d. 10 juni 2009, onder 3; pleitaantekeningen mr. Neijenhof d.d. 16 juli 2010, onder 1).

Klacht 6: terugbetalingsverplichting alimentatie

2.37 Tot slot keert klacht 6 zich tegen het oordeel van het hof dat de vrouw de na 1 maart 2007 ontvangen partneralimentatie aan de man dient terug te betalen, waarbij het hof ervan uitgaat dat deze terugbetalingsverplichting, gelet op haar financiële situatie, geen probleem voor de vrouw zal opleveren (rov. 35 jo rov. 27; dictum).(44) Geklaagd wordt dat het hof er geen blijk van geeft de door Uw Raad voorgeschreven terughoudendheid bij het met terugwerkende kracht vaststellen van een alimentatie op een lager bedrag voor ogen te hebben gehad. Ook blijkt niet wat het hof precies bedoelt met "haar financiële situatie". Uit de door de vrouw overgelegde productie 50 kan worden afgeleid dat de vrouw in 2007 beschikte over een bedrag van € 176.000 en daarnaast een bedrag in dollars ter waarde van € 57.556. Gelet op de omvang van de terugbetalingsverplichting van ongeveer € 140.000(45) voldoet het oordeel van het hof niet aan de daaraan te stellen motiveringseisen, aldus de klacht.

2.39 De man heeft in zijn petitum in appel expliciet verzocht de vrouw te veroordelen tot terugbetaling van hetgeen hij op grond van de door het hof te geven beschikking te veel zou hebben betaald. De klacht geeft geen vindplaatsen van stellingen van de vrouw van de strekking dat zij niet in staat is tot terugbetaling van hetgeen reeds in feite aan partneralimentatie is betaald of dat terugbetaling ingrijpende gevolgen voor haar zou hebben. Dergelijke stellingen worden in de gedingstukken ook niet aangetroffen. Zoals uit de klacht volgt, had de vrouw in 2007 in ieder geval juist voldoende financiële middelen om aan de terugbetalingsverplichting te voldoen. Volgens de vaststelling van het hof had de vrouw in 2009 een inkomen van ruim € 77.000 en krijgt zij vanaf 2010 een aanmerkelijk bedrag uitgekeerd in het kader van pensioenverevening (eindbeschikking rov. 27). Voorts is van belang dat het verzoek om vaststelling van partneralimentatie niet is afgewezen op de grond dat de man onvoldoende draagkracht heeft, maar op de grond dat de vrouw ruimschoots in haar eigen levensonderhoud kan voorzien. Tegen deze achtergrond is het oordeel van het hof voldoende gemotiveerd en geeft het geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting. De klacht treft dan ook geen doel.

3. Beoordeling van het incidentele cassatieberoep

3.1 Het incidentele cassatiemiddel komt blijkens onderdeel 2.1 met rechts- en motiveringsklachten op tegen het navolgende oordeel van het hof in rov. 6 van zijn tussenbeschikking van 25 november 2009:

De vrouw betwist dat er sprake is geweest van grievend gedrag. In de periode rondom de verbreking van de relatie waren er tussen partijen wel spanningen. Er is geen sprake van zodanige feiten en omstandigheden dat van de man in redelijkheid niet kan worden verlangd dat hij bijdraagt in de kosten van het levensonderhoud van de vrouw.

Op grond van de overgelegde stukken en het verhandelde ter terechtzitting staat vast dat rondom de verbreking van de relatie hevige spanningen tussen partijen zijn ontstaan. Hoewel de man stelt het gedrag van de vrouw in die periode als kwetsend te hebben ervaren, is het hof van oordeel dat dit niet kan leiden tot gevolgen voor zijn onderhoudsplicht ten opzichte van de vrouw, nu de door de man gestelde gebeurtenissen samenhangen met de verbreking van de relatie tussen partijen en niet aannemelijk is geworden dat de vrouw zich zonder enige grond zodanig tegenover de man heeft gedragen dat er reden is de onderhoudsverplichting van de man tegenover de vrouw te laten vervallen of op nihil te stellen. (...)"

Belang

3.2 Bij zijn eindbeschikking heeft het hof het verzoek tot vaststelling van partneralimentatie afgewezen. De man stelt niettemin belang te hebben bij de klacht. Hij voert daartoe aan dat rov. 6 van de tussenbeschikking gezag van gewijsde krijgt indien daartegen geen cassatieberoep wordt ingesteld en dus in een zaak ex art. 1:401 BW aan hem kan worden tegengeworpen.

3.3 Ingevolge art. 1:401 BW kan een rechterlijke uitspraak betreffende levensonderhoud bij een latere rechterlijke uitspraak worden gewijzigd of ingetrokken, wanneer zij nadien door een wijziging van omstandigheden ophoudt aan de wettelijke maatstaven te voldoen (lid 1) of indien zij van de aanvang af niet aan de wettelijke maatstaven heeft beantwoord doordat bij die uitspraak van onjuiste of onvolledige gegevens is uitgegaan (lid 4). Met betrekking tot de vraag of de rechter bij zijn nieuwe beslissing gebonden is aan de oordelen in de eerdere beslissing waarvan wijziging wordt verzocht, heeft Uw Raad in zijn beschikking van 25 mei 2007(48) overwogen:

"3.4.1 (...) In beginsel komt ook gezag van gewijsde, als bedoeld in art. 236 Rv, toe aan beslissingen met betrekking tot geschilpunten ter zake van aanspraken op levensonderhoud, vervat in een tussen dezelfde partijen gegeven, in kracht van gewijsde gegane beschikking (vgl. HR 30 oktober 1998, nr R98/003, NJ 1999/83). Dit gezag van gewijsde wordt evenwel in zoverre beperkt dat ingevolge art. 1:401 BW een rechterlijke uitspraak betreffende levensonderhoud bij een latere uitspraak kan worden gewijzigd of ingetrokken, wanneer zij nadien door wijziging van omstandigheden ophoudt aan de wettelijke maatstaven te voldoen (lid 1) of indien zij van de aanvang af niet aan de wettelijke maatstaven heeft beantwoord doordat bij die uitspraak van onjuiste of onvolledige gegevens is uitgegaan (lid 4). Wordt op de voet van art. 1:401 wijziging van een rechterlijke uitspraak betreffende levensonderhoud verzocht, dan is de rechter niet gebonden aan geschilbeslissingen in de uitspraak waarvan wijziging wordt verzocht, indien blijkt dat een of meer van de in die bepalingen genoemde gronden zich voordoen. De rechter zal in dat geval de uitkering tot levensonderhoud opnieuw hebben vast te stellen, rekening houdend met alle ter zake dienende omstandigheden, en hij is daarbij niet gebonden aan oordelen omtrent die omstandigheden in de beslissing waarvan wijziging wordt verzocht (HR 15 november 1996, nr. 8785, NJ 1997, 450)."

In haar noot onder de beschikking heeft Wortmann opgemerkt dat de rechter niet gebonden is aan de waardering van omstandigheden in een eerdere alimentatiebeslissing waarvan wijziging wordt verzocht, en dat in dat opzicht aan de eerdere beslissing tussen dezelfde partijen geen gezag van gewijsde toekomt. Zij concludeert dan ook dat aan het uitgangspunt dat ook aan alimentatiebeslissingen gezag van gewijsde toekomt geen of nauwelijks betekenis toekomt.

3.4 Naar mijn mening kan hieruit worden afgeleid dat aan het oordeel van het hof omtrent het gestelde grievende gedrag van de vrouw in een eventuele wijzigingsprocedure geen gezag van gewijsde toekomt. De man kan dus niet worden gevolgd in zijn stelling dat daarin een belang is gelegen voor het incidentele cassatieberoep. Hoewel de omstandigheid dat een beslissing geen gezag van gewijsde toekomt niet noodzakelijkerwijs in de weg staat aan een cassatieberoep tegen een dergelijke beslissing(49), heeft m.i. in casu te gelden dat de man geen belang heeft bij zijn cassatieklachten. Het door de man gestelde belang is immers niet aanwezig, terwijl zich niet laat inzien welk belang de man wel heeft.

3.5 Een materiële beoordeling van de klachten zou overigens niet het door de man gewenste resultaat hebben bereikt, zoals ik hieronder zal uiteenzetten.

Grievend gedrag

3.6 Wat betreft het juridisch kader merk ik het volgende op. De rechter dient bij de bepaling van de alimentatie rekening te houden met alle omstandigheden van het geval. Dat zijn niet alleen financiële omstandigheden (die de behoefte en de draagkracht bepalen), maar ook niet-financiële omstandigheden. Wat dat laatste betreft, kan het gaan om wat wel wordt genoemd objectieve omstandigheden (zoals de duur van het huwelijk en de omstandigheid dat uit het huwelijk wel of geen kinderen zijn geboren) en om subjectieve omstandigheden, waaronder gedragingen van de alimentatiegerechtigde. De bevoegdheid van de rechter om met (wan)gedrag rekening te houden bij de vaststelling van partneralimentatie, wordt uitgedrukt in het woord 'kan' in artikel 1:157 lid 1 BW. De vraag die daarbij speelt, is of van de alimentatieplichtige in redelijkheid nog kan worden gevergd dat hij of zij bijdraagt in de kosten van het levensonderhoud van de alimentatiegerechtigde. Hierbij wordt wel een verband gelegd met de lotsverbondenheid, een van de voornaamste gronden van de alimentatieplicht, en gevraagd of deze tussen partijen onherroepelijk is verbroken gelet op het effect van het (wan)gedrag van de alimentatiegerechtigde op de alimentatieplichtige.(50)

3.7 Grievende uitlatingen/wangedrag kunnen zich in vele vormen voordoen. De ernst ervan kan door rechter worden gewogen tezamen met objectieve factoren als bijvoorbeeld de duur van het huwelijk. Bij extreem wangedrag zal de rol van deze objectieve factoren uiteraard minder zijn.(51) Bij de beoordeling in cassatie staat voorop, dat het oordeel van het hof over het gedrag van de ene partner van feitelijke aard is en in cassatie dus niet op juistheid kan worden getoetst.(52) Het ligt in de rede dat de rechter grote terughoudendheid toepast bij de beoordeling van de vraag of de alimentatieverplichting van de ene partner jegens de andere op grond van het gedrag van die ander dient te vervallen.(53)

3.8 Het incidentele cassatiemiddel bevat de onderdelen 2.1 en 2.2. Onderdeel 2.1 valt uiteen in de subonderdelen 2.1.1 t/m 2.1.5 met daarin verscheidene rechts- en motiveringsklachten. Onderdeel 2.2 behelst slechts een voortbouwende klacht. De klachten laten zich - sterk samengevat - als volgt weergeven.

3.9 Het hof had eerst dienen vast te stellen of de gedragingen van de vrouw in subjectieve zin grievend zijn om vervolgens te onderzoeken of zij daarvoor een gegronde reden had (subonderdelen 2.1.1.ii en 2.1.2.iii). De man heeft gesteld dat het gedrag van de vrouw voor hem grievend was (subonderdeel 2.1.1.i). Voor zover het hof dit in het midden heeft gelaten, dient hiervan in cassatie te worden uitgegaan bij wijze van hypothetische feitelijke grondslag (subonderdeel 2.1.1.ii). Indien het hof niet hiervan is uitgegaan, doch heeft geoordeeld dat de man niet gegriefd was, is zijn oordeel onbegrijpelijk in het licht van het partijdebat (subonderdeel 2.1.1.iii, 2.1.2.i).

3.10 Na een weergave van het partijdebat (subonderdeel 2.1.2) wordt er geklaagd dat uit de stellingen van de vrouw niet volgt dat sprake was van een gegronde reden (subonderdeel 2.1.2.i). 's Hofs oordeel dat rondom de verbreking van de relatie hevige spanningen tussen partijen zijn ontstaan, is onbegrijpelijk. De vrouw heeft namelijk slechts gesteld dat er "spanningen" waren en uit het partijdebat is geenszins gebleken van hevige spanningen tussen partijen (subonderdelen 2.1.2, 2.1.1.i en 2.1.2.ii). De man heeft gesteld dat de vrouw het een en ander heeft "voorgekookt" en dat de aangifte vals was (subonderdeel 2.1.2.iii). Het oordeel dat niet aannemelijk is geworden dat de vrouw zich zonder enige grond zodanig tegenover de man heeft gedragen dat er reden is de onderhoudsverplichting van de man tegenover de vrouw te laten vervallen of op nihil te stellen, is in het licht van het partijdebat onbegrijpelijk althans onvoldoende gemotiveerd (subonderdelen 2.1.2.iv en 2.1.2.v). Dat oordeel van het hof miskent voorts het wettelijk systeem van 150 Rv. Het "gewone" systeem van stellen en bewijzen is van toepassing, zodat "aannemelijk maken" niet aan de orde is (subonderdeel 2.1.3). In het licht van het partijdebat kan slechts worden geconcludeerd dat de vrouw onvoldoende heeft gesteld om aan te nemen dat een voldoende zwaarwegende grond aanwezig was voor het hanteren van een zodanig zwaar middel als de vrouw heeft gedaan. Het hof had moeten aannemen dat de actie nodeloos is uitgevoerd, althans het hof had daar voorshands van moeten uitgaan (subonderdeel 2.1.4). Het hof had althans voorshands bewezen moeten verklaren dat sprake was van grievend gedrag als bedoeld in art. 1:157 jo 1:399 BW en de vrouw in de gelegenheid moeten stellen tegenbewijs te leveren (subonderdeel 2.1.5).

3.11 De klachten leiden niet tot cassatie. Het hof zag zich gesteld voor de vraag of van de man in redelijkheid nog kan worden gevergd dat hij bijdraagt in de kosten van het levensonderhoud van de vrouw. Anders dan de klacht veronderstelt, heeft het hof niet geoordeeld dat de handelingen van de vrouw gerechtvaardigd waren, nu rondom de verbreking van de relatie hevige spanningen tussen partijen waren ontstaan. Het hof heeft daarmee slechts - op een wat neutralere wijze - gewezen op het voorval tijdens de vakantie in de Verenigde Staten van Amerika en de door de man gestelde omstandigheden wat betreft het grievende gedrag. Met de duiding dat sprake was van "hevige" spanningen, heeft het hof naar mijn mening tot uitdrukking gebracht dat er inderdaad "iets aan de hand was". Het hof heeft (desalniettemin) geoordeeld dat de gebeurtenissen niet een nihilstelling dan wel het laten vervallen van de onderhoudsverplichting rechtvaardigen.

3.12 De vraag of van de ene partner in redelijkheid nog kan worden verlangd dat hij/zij bijdraagt in de kosten van het levensonderhoud van de alimentatiegerechtigde in het licht van wangedrag van laatstgenoemde, heeft een hoog feitelijk gehalte. Het oordeel van het hof te dezer zake is niet onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd en leent zich niet voor een verdere toetsing in cassatie. Zoals het hof ook aan zijn oordeel ten grondslag heeft gelegd, brengt het verbreken van een relatie de nodige spanningen met zich. Het hof Leeuwarden heeft dit in zijn beschikking van 19 november 2008(54) als volgt verwoord: "Zoals algemeen bekend is, gaat de afwikkeling van een huwelijksrelatie zelden van een leien dakje. De emoties over de beëindiging van het huwelijk brengen partijen er soms toe elkaar over en weer van alles toe te voegen en aan te doen wat zij in normale omstandigheden zouden nalaten. Bij de beoordeling van de vraag of de verplichting van de ene partner jegens de andere tot het bijdragen in zijn of haar levensonderhoud op grond van het gedrag van die ander dient te vervallen, past de rechter grote terughoudendheid. Wil de rechter zich niet buiten de realiteit plaatsen, zal hij immers niet te snel mogen aannemen dat het gedrag de grenzen overschrijdt van wat in de omstandigheden van het geval in redelijkheid nog als begrijpelijk én aanvaardbaar kan gelden". De klacht lijkt dit te miskennen.

3.13 Anders dan het middel stelt, behoefde het hof niet eerst vast te stellen of vanuit de man bezien (subjectief) sprake was van grievend gedrag om vervolgens te beoordelen of er gegronde redenen waren voor dit gedrag. De klacht gaat in zoverre uit van een onjuiste rechtsopvatting. Anders dan de klacht lijkt te veronderstellen, geldt niet dat indien de ene partner zich gegriefd voelt door de ander, terwijl de ander geen gegronde redenen had voor de grievende handelingen, dit leidt tot een nihilstelling of het laten vervallen van de onderhoudsverplichting. De vraag of een grievende handeling een gegronde reden heeft, is in dit kader in die zin relevant dat een grievende handeling m.i. niet snel zal leiden tot nihilstelling of het vervallen van de onderhoudsverplichting indien daarvoor een gegronde reden was. Het omgekeerde is echter niet waar; het is zeer wel mogelijk dat de ene partner de andere zonder gegronde reden grievend heeft bejegend zonder verlies op de alimentatieaanspraak.

3.14 Wat betreft de stelling dat de vrouw een valse aangifte heeft gedaan, merk ik op dat dit kennelijk ziet op de verzochte "restraining order" wegens "mental abuse" nu de man de vrouw tijden hun vakantie in de VS uit haar slaap zou hebben gehouden, nadat de vrouw had medegedeeld te willen scheiden. De man heeft niet zozeer betwist dat de vrouw die avond wilde slapen terwijl hij wilde praten, doch dat daarmee sprake was van "mental abuse". De politie heeft een "restraining order" uitgereikt, die kennelijk door een rechter in de VS kort daarop is getoetst en bevestigd. Het hof heeft in het licht hiervan kunnen oordelen dat niet aannemelijk is geworden dat de vrouw zich zonder enige grond zodanig tegenover de man heeft gedragen dat er reden is de onderhoudsverplichting van de man tegenover de vrouw te laten vervallen of op nihil te stellen, zonder zich nader te hoeven begeven in de vraag of sprake was van "mental abuse" en of de "restraining order" terecht was.

3.15 De voortbouwende klachten over de feitelijke waarderingen door het hof en de bewijsrechtelijke klachten falen in het kielzog van het voorgaande. Dit geldt ook voor de voortbouwende klacht in onderdeel 2.2.

4. Conclusie

De conclusie strekt in het principale beroep tot vernietiging en in het incidentele beroep tot verwerping.

A-G